वृश्चिकासन २ **

(चित्र क्र.५३८)
हे आसन पूर्ण हातावर तोल सांभाळून अधोमुख वृक्षासन (चित्र क्र.३५९) करुन करावयाचे असल्यामुळे आधीच्या आसनाची ही अधिक अवघड आवृत्ती आहे.

पध्दती
१. ताडासनात उभे राहा. (चित्र क्र. १) पुढे वाका आणि तळहात जमिनीवर टेका. त्यांच्यामधील अंतर खांद्यांमधील अंतराइतके असावे. हात पूर्णपणे लांबवलेले असावे.
२. पाय उचला आणि गुडघे वाकवा. श्वास सोडा. धड आणि पाय काटकोनात वर न्या आणि हातावर तोल सांभाळा. मान व डोके जमिनीपासून जास्तीत जास्त वर न्या. हे झाले अधोमुख वृक्षासन. (चित्र क्र. ३५९).
३. तोल स्थिर केल्यावर श्वास सोडा, गुडघे वाकवा, कणा आणि छाती ताणा आणि पावले खाली आणून टाचा टाळूवर टेका. पायाची बोटे रोखलेली असू द्या. तोल सावरताना गुडघे व घोटे जुळलेले ठेवण्याचा यत्न करा. नडग्या डोक्याशी आणि हात जमिनीशी काटकोनात ठेवावे. नडग्या व हात एकमेकांशी समांतर राहावे. (चित्र क्र.५३७).
४. या आसनावर पकड बसण्यासाठी मनगटांमध्ये अतिशय ताकद आणि निर्धाराचे व अखंड प्रयत्न यांची गरज असते. श्वसन जलद व अवघड होईल. कारण मान, खांदे, छाती व कणा हे ताणले जातात आणि पोट आकुंचित होते. नेहमीप्रमाणे श्वसन ठेवण्याचा यत्न करा आणि या स्थितीमध्ये १० ते १५ सेकंदाच्या आसपास शक्य तितका अधिक वेळ राहा.
५. नंतर पावले डोक्यावरुन पलीकडे जमिनीवर न्या व ऊर्ध्व धनुरासन करा. (चित्र क्र. ४८६), आणि एकतर ताडासनात (चित्र क्र.१) उभे राहा किंवा विपरीत चक्रासन (चित्र क्र.४८८ ते ४९९) करा.
६. वृश्चिकासनामुळे पाठीवर पडलेल्या ताणाचा परिहार करण्यासाठी पुढे वाका आणि गुडघे न वाकवता तळहात जमिनीवर टेका. उत्तानासन (चित्र क्र.४८)

परिणाम
फुफ्फुसे पूर्णपणे फुगवली जातात आणि पोटाच्या स्नायूंना ताण बसतो. पूर्ण कणा चैतन्यमय बनतो आणि निरोगी राहातो. या आसनाला मानसशास्त्रीय महत्त्व आहे. डोके हे जसे ज्ञान व शक्ती यांचे स्थान आहे त्याचप्रमाणे गर्व, क्रोध, द्वेष, मत्सर, असहिष्णुता आणि ईर्ष्या यांचेही स्थान आहे. विंचवाच्या नांगीतल्या विषापेक्षा या वृत्ती अधिक भयंकर आहेत. डोक्यावर पाय ठेवून योगी या आत्मघातक वृत्ती व भावना नाहीशा करु पाहातो. डोक्याला लाथ मारुन तो नम्रता, शांती, सहिष्णुता हे गुण वाढवून अहंकारातून मुक्त होण्याचा यत्न करतो. अहंकाराचे दमन केल्यामुळे सुसंवाद व सुख यांची प्राप्ती होते.