योगदंडासन *

(चित्र क्र. ४५६)
योगदंड म्हणजे योग्याची काठी. ह्या आसनामध्ये एक पाय बगलेखाली कुबडीसारखा धरुन अभ्यासक बसत असतो. त्यावरुन हे नाव पडले आहे.

पध्दती
१. पाय सरळ समोर पसरुन जमिनीवर बसा. (चित्र क्र. ७७)
२. उजवा पाय गुडघ्याशी वाकवा आणि उजवे पाऊल उजव्या कंबरेपाशी आणा. आता उजवा पाय वीरासनामध्ये (चित्र क्र.८९) असेल.
३. डावा पाय डावीकडे नेऊन मांडयांमधील अंतर वाढवा. आणि डावे पाऊल उजव्या गुडघ्यापाशी येईल अशा रीतीने डावा पाय गुडघ्याशी वाकवा. (चित्र क्र. ४५३)
४. उजव्या हाताने डावे पाऊल पकडा. धड उजवीकडे वळवा आणि श्वास सोडून डावे पाऊल छातीच्या दिशेला वर न्या. काही वेळा श्वास घ्या आणि श्वास सोडून डावा गुडघा वर उचलून डावे पाऊल डाव्या बगलेखाली आणा. आता डाव्या पावलाचा चवडा डाव्या बगलेला टेकेल आणि डावे पाऊल बगलेमध्ये कुबडीप्रमाणे येईल. (चित्र क्र. ४५४)
५. काही वेळा श्वास घेऊन श्वास सोडा. डावा हात खांद्यापासून डाव्या पावलाभोवतून न्या आणि पाठीच्या मागे आणा आणि उचललेला डावा गुडघा खाली ठेवा. (चित्र क्र. ४५५). उजवा हात खांद्यापासून पाठीच्या मागे न्या, आणि कोपरापासून पुढला डावा हात उजव्या हाताने पकडा. डोके डावीकडे वळवा. हनुवटी उंच करा आणि वर पाहात राहा. (चित्र क्र. ४५६)
६. या स्थितीत दीर्घ श्वसन करीत सुमारे ३० सेकंद राहा.
७. हात मोकळे करा. पाय लांब करा आणि विसावा घ्या.
८. दुसर्‍या बाजूने आधीइतकाच वेळ हे आसन पुन्हा करा. आता उजवा पाय उजव्या बगलेखाली कुबडीसारखा राहील आणि डावे पाऊल डाव्या कंबरेजवळ असेल, अशा रीतीने डावा पाय वाकवा आणि कोपराच्या पुढला उजवा हात पाठीच्या मागल्या बाजूला डाव्या हाताने पकडा.
९. हे आसन विनात्रास करता येण्यासाठी दीर्घ काळ सराव करावा लागतो. परंतु हे आसन योग्य तर्‍हेने येऊ लागले की ते आरामदायक ठरते.

परिणाम
या आसनात पाठीच्या कण्याला विश्रांती मिळते. आणि शरीर सैल राहाते. त्यामुळे गुडघे आणि घोटे यांची हालचाल अधिक लवचिकपणे होऊ लागते.