१३६
पापपुण्य समता घडे । तरीच नरदेह जोडे ॥१॥
याचें सार्थक करावें । आपणासी उद्धरावें ॥ध्रु॥
बहुत जन्मांचे शेवटीं । नरदेह पुण्यकोटि ॥२॥
रामदास म्हणे आतां । पुढतीं न लाभे मागुता ॥३॥
१३७
पक्षी श्वापद किडा मुंगी । पराधीन जिणें जगीं ॥१॥
तैसा नव्हे नरदेहो । करी भक्तीचा लवलाहो ॥२॥
नीच योनी चारी खाणी । अवघे पराधीन प्राणी ॥३॥
रामीरामदास म्हणे । ज्ञान ध्यान पशु नेणे ॥४॥
१३८
क्षुधा लागतांचि अन्न । तृषा लागतां जीवन ॥१॥
अवघा धंदाचि लागला । दिवसेंदिवस काळ गेला ॥२॥
निद्रा लागतां शयन । आळस येतां चुके मन ॥३॥
मळमूत्र संपादणें । शौच्य आच्मन करणें ॥४॥
खाणें लागे नानापरी । सर्वकाळ भरोवरी ॥५॥
रामीरामदास म्हणे । देह सुरवाडा करणें ॥६॥
१३९
देह विटाळाचा गोळा । कैसा होतसे सोंवळा ॥१॥
तुज कळेना विचारु । ऐसीयासी काय करुं ॥२॥
दृढ केला अभिमान । तेणें साधनें बंधन ॥३॥
रामदासस्वामीविण । केला तितुकाही शीण ॥४॥
१४०
विटाळाचा देह विटाळें जाणतां । शुद्ध करुं जातां कोणे परी ॥१॥
कोणे परी आतां शुद्ध हा होईल । विटाळ जाईल कैसा याचा ॥२॥
याचा अर्थ घेतां या न ये शुद्धता । शुद्ध करुं जातां पुन्हां पापी ॥३॥
पुन्हां पापी जाले पुन्हां शुद्ध केले । आयुष्य वेंचलें ऐशापरी ॥४॥
ऐशापरी देहो सर्वदा मुंडिला । दास म्हणे जाला कासावीस ॥५॥
१४१
विटाळाचा देह विटाळें वाढला । तुवां शुद्ध केला कोणेपरी ॥१॥
पातकाचा देह पातकें जाहला । विचारितां आला प्रत्ययासी ॥२॥
अस्थींचा पंजर चर्मीं गुंडाळिला । विष्ठेनें भरला मळमूत्रें ॥३॥
जंत किडे ओक आंतडीं कातडीं । बाह्यात्कार वेडीं भादरती ॥४॥
भादरिले केश मागुती निघती । पुन्हां भादरिती लागवेगें ॥५॥
भादरिली डोई पळाला विटाळ । मागुता चांडाळ भादरीतो ॥६॥
भादरीतो डोई घेतलें प्रायश्चित । अपानीं घासीत मृत्तिकेनें ॥७॥
बरा शुद्ध केला पुन्हां पापी जाला । पुन्हां भादरिला सावकाश ॥८॥
सावकाश कांहीं विचार पहावा । जेणेंकरीं देवा पाविजेतें ॥९॥
पावजेतें देवा भक्तिनिवेदनें । शुद्ध आत्मज्ञानें रामदासीं ॥१०॥
१४२
अस्थीचा विटाळ होतां स्नान केलें । चुडे दांतवले कासयासी ॥१॥
आचमन करावें शूद्राच्या विटाळें । हाटाचें चौढाळें कोण जाणे ॥२॥
नदीचे प्रवाहीं आंत पाहूं नये । स्नानसंध्या होय अग्रोदकें ॥३॥
ओलें चर्मी शुद्ध होत आहे हिंग । स्वयंपाकीं सांग सेविताती ॥४॥
रामदास म्हणे हें कोणी न पाहे । देहे मुळीं आहे विटाळाचें ॥५॥
१४३
डोळे चिरींव चांगले । वृद्धपणीं सरक्या जाले ॥१॥
ओले मातीचा भरवंसा । काय धरिसी माणसा ॥२॥
मुख रसाळ चांगलें । पुढें अवघें सुरकुतलें ॥३॥
रम्य नासिक सरळें । सर्वकाळ पाणी गळे ॥४॥
कर्ण भूषणीं सुंदर । पुढें जाहले बधिर ॥५॥
बरवी दंतांची पंगती । परि ते उन्मळोनि जाति ॥६॥
बरवे कर आणि चरण । परि ते जाले निष्कारण ॥७॥
अंगकांति होती बरी । जाली चिरगुटाचे परी ॥८॥
केंस होताती पांढरे । लाळ गळतां न धरे ॥९॥
बहुसाल होतें बळ । पुढें जाहलें निर्बळ ॥१०॥
देह होतें जें निर्मळ । तेंचि जाहलें ओंगळ ॥११॥
गर्व तारुण्याचा गेला । प्राणी दीनरुप जाला ॥१२॥
रामीरामदास म्हणे । आतां सावधान होणें ॥१३॥