काशीखण्डः - अध्याय ९३

॥ अगस्त्य उवाच ॥
नर्मदेशस्य माहात्म्यं श्रुतं कल्मषनाशनम् ॥
इदानीं कथय स्कंद सतीश्वर समुद्भवम् ॥१॥
स्कंद उवाच ॥
मित्रावरुणसंभूत कथयामि कथां शृणु ॥यथा सतीश्वरं लिंगं काश्यामाविर्बभूव ह ॥२॥
पुरा तताप सुमहत्तपः शतधृतिर्मुने ॥
तपसा तेन देवेशः संतुष्टो वरदोऽभवत् ॥३॥
उवाच चापि ब्रह्माणं नितरां ब्राह्मणप्रियः ॥
सर्वज्ञनाथो लोकात्मा वरं वरय लोककृत् ॥४॥
॥ ब्रह्मोवाच ॥
यदि प्रसन्नो देवेश वरं दास्यसि वांछितम् ॥
तदा त्वं मे भव सुतो देवी दक्षसुताऽस्तु च ॥५॥
इति श्रुत्वा महादेवः सर्वदो ब्रह्मणो वरम् ॥
स्मित्वा देवीमुखं वीक्ष्य प्रोवाच चतुराननम् ॥६॥
ब्रह्मंस्त्वद्वांछितं भूयात्किमदेयं पितामह ॥
इत्युक्त्वा ब्रह्मणो भालादाविरासीच्छशांकभृत् ॥७॥
रुदन्स उत्तानशयो ब्रह्मणो मुखमैक्षत ॥
ततो ब्रह्मापि तं बालं रुदंतं प्रविलोक्य च ॥८॥
किं मां जनकमाप्यापि त्वं रोदिषि मुहुर्मुहुः ॥
श्रुत्वेति पृथुकः प्राह यथोक्तं परमेष्ठिना ॥९॥
नाम्ने रोदिमि मे स्रष्टुर्नाम देहि पितामह ॥
रोदनाद्रुद्र इत्याख्यां समाया डिंभको लभत् ॥१०॥
॥ अगस्त्य उवाच ॥
अर्भकत्वं गतोपीशः किं रुरोद षडानन ॥
यदि वेत्सि तदाचक्ष्व महत्कौतूहलं हि मे ॥११॥
॥ स्कंद उवाच ॥
सर्वज्ञस्य कुमारत्वात्किंचित्किंचिदवैम्यहम् ॥
रोदने कारणं वच्मि शृणु कुंभसमुद्भव ॥१२॥
मनसीति विचारोभूद्देवस्य परमात्मनः ॥
बुद्धिवैभवमस्याहो वीक्षितुं परमेष्ठिनः ॥१३॥
सत्यलोकाधिनाथस्य चतुरास्यस्य वेधसः ॥
इत्यानंदात्समुद्भूतो वाष्पपूरो महेशितुः ॥१४॥
॥ अगस्त्य उवाच ॥
किं बुद्धिवैभवं धातुः शंभुना मनसीक्षितम् ।
येनानंदाश्रु संभारो बाल्येप्यभवदीशितुः ॥१५॥
एतत्कथय मे प्राज्ञ सर्वज्ञानंदवर्धन ॥
श्रुत्वागस्त्युदितं वाक्यं तारकारिरुवाच ह ॥१६॥
देवे न मनसि ध्यातमिति कुंभजने मुने ॥
विनापत्यं जनेतारं क उद्धर्तुमिह प्रभुः ॥१७॥
एको मनोरथश्चायं द्वितीयोयं सुनिश्चितम् ॥
अपत्यत्वं गते चास्मिन्स्मर्तुरुत्पत्तिहारिणि ॥१८॥
क्षणंक्षणं समालोक्यमंगस्पर्शे क्षणंक्षणम् ॥
एकशय्यासनाहारं लप्स्यतेऽनेन क्षणेक्षणे !। १९॥
योयं न गोचरः क्वापि वाणीमनसयोरपि ॥
स मेऽपत्यत्वमासाद्य किं न दास्यति चिंतितम् ॥२०॥
योऽमुं सकृत्स्पृशेज्जंतुर्योमुं पश्येत्सकृन्मुदा ।
न स भूयोभिजायेत भवेच्चानंदमेदुरः ॥२१॥
गृहक्रीडनकं मे सौ यदि भूयात्कथंचन ॥
तदापरस्य सौख्यस्य निधानं स्यामसंशयम् ॥२२॥  
विधेः समीहितं चेति नूनं ज्ञात्वा स सर्ववित् ॥
आनंदवाष्पकलितं चक्षुस्त्रयमदीधरत् ॥२३॥
श्रुत्वैत्यगस्तिः स्कंदस्य भाषितं पर्यमूमुदत् ॥
ननाम चांघ्री प्रोवाच जयसर्वज्ञनंदन ॥२४॥
विधेरपि मनोज्ञातं शंभोरपि मनोगतम् ॥
सम्यक्चित्तं त्वया ज्ञातं नमस्तुभ्यं चिदात्मने ॥२५॥
स्कंदोपि नितरां तुष्टःश्रोतुरानंददर्शनात् ॥
धन्योस्यगस्त्य धन्योसि श्रोतुं जानासि तत्त्वतः ॥२६॥
न मे श्रमो वृथा जातो ब्रुवतस्ते पुरः कथाम् ॥
इत्यगस्तिं समाभाष्य पुनः प्राह षडाननः ॥२७ ॥
देवे रुद्रत्वमापन्ने देवी दक्षसुताभवत् ॥
सापि तप्त्वा तपस्तीव्रं सती काश्यां वरार्थिनी ॥२८॥
ददर्श लिंगरूपेण प्रादुर्भूतं हरं पुरः ॥
अलं तप्त्वा महादेवि प्रोक्तवंतमिति स्फुटम् ॥२१॥
इदं सतीश्वरं लिंगं तव नाम्ना भविष्यति .॥
यथा मनोरथस्तेऽत्र फलितो दक्षकन्यके ॥३०॥
तथैतल्लिंगमाराध्यान्यस्यापि हि फलिष्यति ॥
कुमारी प्राप्स्यति पतिं मनसोपि समुच्छ्रितम् ॥३१॥
एतल्लिंगं समाराध्य कुमारोपि वरांगनाम् ॥
यस्य यस्य हि यः कामस्तस्य तस्य हि स ध्रुवम् ॥३२॥
भविष्यति न संदेहः सतीश्वरसमर्चगात् ॥
सतीश्वरं समभ्यर्च्य यो यो यं यं समीहते ॥३३॥
तस्य तस्य स स क्षिप्रं भविष्यति मनोरथः ॥३४॥
इतोष्टमे च दिवसे त्वज्जनेता प्रजापतिः ॥
मह्यं दास्यति कन्यां त्वां सफलस्ते मनोरथः ॥
इत्युक्त्वा देवदेवेशस्तत्रैवांतर्हितोभवत् ॥३५ ॥
सापि स्वभवनं याता सती दाक्षायणी मुदा ॥
पितापि तस्मै प्रादात्तां रुद्राय दिवसेष्टमे ॥३६॥
॥ स्कंद उवाव ॥
इत्थं सतीश्वरं लिंगं काश्यां प्रादुरभून्मुने ॥
स्मरणादपि लिंगं च दद्यात्सत्त्वगुणं परम् ॥३७॥
रत्नेशात्पूर्वतो भागे दृष्ट्वा लिंगं सतीश्वरम् ॥
मुच्यते पातकैः सद्यः क्रमाज्ज्ञानं च विंदति ॥३८॥
इति श्रीस्कांदे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां चतुर्थे काशीखंड उत्तरार्धे सतीश्वरप्रादुर्भावो नाम त्रिनवतितमोऽध्यायः ॥९३॥