मेधाजनन
‘ संस्कार ’ हे केवळ रूढी म्हणून करण्यापेक्षां त्यांचे हेतू जाणून ते व्हावेत अशी अनेकांची इच्छा असते. ज्यावेळीं एखाद्या घरांमध्यें शुभकार्य असते त्यावेळीं या गोष्टी सविस्तर माहीत असल्यास कार्य सुव्यवस्थित पार पडते असा अनुभव आहे.
( पळसोल्याचा विधि ) - चवथ्या दिवशीं आचार्यानें घराच्या ईशान्येस अथवा उपनयनाच्या वेदीअर औरस वौरस १२ अंगुलें विस्तीर्ण अशी ३ पायर्‍यांची वेदी करावी, त्यांत पळसाची शाखा अथवा तीं न विळेल तर बुडक्यांसह ओल्या दर्भाची जुडी रोवावी. नंतर आचमन प्राणायाम करून देशकालाचा उच्चार करावा. माझ्या कुमाराच्या उपनयनव्रताची समाप्ति होऊन वेद ग्रहण करण्याचें सामर्थ्य येईल अशी मेधा ( बुद्धि ) प्राप्त होण्याकरितां श्रीपरमेश्वराच्या प्रीतीकरितां मेघाजनन नांवाचें कर्म करितों असा संकल्प करून, नंतर मेधा अथवा दुसरें नांव सावित्रीची मी पूजा करितों असा संकल्प करून. वेदीमध्यें पळसाच्या डाहाळीवर “ “ मेधायैनम: ” या मंत्रानें आवाहनादि उपचार अर्पण करावें. जवस व सातु मिश्रित अन्न आणि मोदक यांचा नैवेद्य दाखवून पुन: पूजा करून ब्रह्मचार्‍याकडून नमस्कार करवून सभोंवती शुद्ध पानी सिंचन करीत बटूकडून तीन प्रदक्षिणा करवाव्या, त्यावेळीं प्रत्येक प्रदक्षिणेस “ सुश्रव० - भूयासं ” (२८) हा मंत्र म्हणून नमस्कार करावा. नंतर ब्रह्मचार्‍यानें स्नान करून नवीन यज्ञोपवीत, अजिन, मेखला, दंड इत्यादि उपनयनप्रयोगांत सांगितल्याप्रमाणें समंत्रक धारण करावे. पूर्वी धारण केलेली वस्त्रे गुरूला द्यावींत.
ब्राह्मणांनीं “ मेधांमह्य० ” (२९) हें सूक्त पठण करवावें. नंतर पुण्याहवाचन करावे, ब्राह्मणास दक्षिणा द्यावी; भोजन देऊन नमस्कार करून आशीर्वाद घ्यावेंत. या कर्मास पुण्यदिवस आहे - असे तुम्ही म्हणावें असे स्वस्तिवाचन करावें. अशा रीतीनें मेधाजननापर्यंत उपनयन प्रयोग झाला.
N/A
References : N/A
Last Updated : May 24, 2018
TOP