श्री जडभरतचरित्रम् - प्रथमं दशकम् त्वत्भक्तवर...

प्रथमं दशकम्

त्वत्भक्तवर्यो भरतो महात्मा
निक्षिप्यराज्यं तनयेष्वसक्तः ।
स गण्डकीतीरमवाप राजा
त्वत्पूजनार्थं पुलहाश्रमं ही ॥१॥

तत्रापि स त्वां तुलसीभिरीशं
कृष्णं समर्चन् गुरुवातनाथ ।
ध्यायन् प्रपंचं भवदंगभूतं
निनाय कालं प्रणवं जपंश्च ॥२॥

यज्ञॆश गोविन्द हृषीकनाथ
हेऽनन्त कृष्णाच्युत माधवेति ।
स्वप्नेऽपि राजा भवदीयनामा-
न्यनारतं संकथयन्ननाम ॥३॥

किरीटिनं कुण्डलिनं गदाब्ज-
शंखारिपाणिं नवनीरदाभम् ।
कुन्दाभदन्तं कमनीयगात्रं
पीताम्बरं त्वां मनसाऽस्मरत्स ॥४॥

मन्दारमालापरिवीतकण्ठं
मनोहरं मञ्जुलभाषणं त्वाम् ।
दिव्योर्ध्वपुण्ड्रं बहुरत्नभूषं
मुक्तादिहारं मनसाऽस्मरत्स ॥५॥

नदीतटेऽस्मिन् जपतः कदाचित्
तृषाकुलाऽगात् हरिणी सगर्भा ।
तया हरे वारिणि पीयमाने
जगर्ज सिंहो जनयन् सुभीतिम् ॥६॥

भीत्या मृगी सा सहसोत्पतन्ती
पपात गुल्मेऽथ ममार विष्णो ।
बालं मृगं योनिविनि:सृतं तं
जग्राह राजा कृपया जलोढम् ॥७॥

मात्रा विहीनं परिपालयन् सः
त्वत्पूजनात् भ्रष्टमना भभूव ।
प्राप्तेऽन्तकाले सुतवद्रुदन्तं
पश्यन् मृगं प्राप मृगस्य जन्म ॥८॥

प्राप्तो मृगत्वम् पुलहाश्रमेऽस्मिन्
कालं जरामेत्य चचार भूयः ।
शृण्वन् समाजे च कथाम् मृगत्वं
त्यजन् तदोचे भवदीय नाम ॥९॥

हास्यन् मृगत्वं भरतो महात्मा
भीतस्तु संगात् मनसा स्मरंस्त्वाम् ।
जले स्थितस्सन् हरये नमस्ते
नारायणायेति जगादचोच्चैः ॥१०॥

ततो महाभागवतो महात्मा
राजर्षिवर्यॊ भरतस्तु जातः ।
विप्रान्ववाये भवतः स्वरूपं
ध्यायन् जडोन्मत्तवदास लोके ॥११॥

अनावृतांगो हिमवातवर्षे-
ष्वतीव पीवा मलिनैक वस्त्रः ।
यदृच्छया याचनयाऽपि लब्ध-
मश्नन् समं त्वां मनसाऽस्मरत्सः ॥१२॥

श्री भद्रकाल्यै भवदंघ्रिभक्तं
बलिं प्रदातुं यतते स्म चॊरः ।
दुष्टस्य सा सानुचरस्य देवी
शिरांसि चिच्छॆद महासिनैव ॥१३॥

त्वत्पादभक्तं गुरुवातनाथ
को वा निहन्तुं प्रभवेत्परात्मन् ।
माम् पाहि कारुण्यनिधॆ हरॆ त्वं
त्वद्भक्तवर्यम् कुरु मारुतेश ॥१४॥

 द्वितीयं दशकं

अथेक्षुमत्यास्तु तटे महान्तं
सौवीरसिन्धोरधिपस्समागात् ।
त्वद्ध्यानपूतं जडविप्रमेनं
स्वयानवाहं तरसा चकार ॥१॥

हिंसादिहीनस्य मुनेः स्वदृष्ट्या-
पूतेहि देशे चरणप्रवृत्तिः ।
इत्थं गतेऽस्मिन् शिबिका चचाल
मुक्ताय विष्णो कुपितो नृपोऽभूत् ॥२॥

भ्रातर्नपीवा न युवा जरावा-
नध्वानमेकॊ वहसे हि दीर्घं ।
चिरं न चेमे शिबिकां वहन्ती-
त्युवाच राजा भवदंघ्रिभक्तं ॥३॥

इत्यादिवक्रोक्तिभिरर्दितोऽपि
गर्वेण राज्ञा बहुधा स विप्रः ।
देहे ममत्वाद्यभिमानशून्यः
त्वां संस्मरन्नोत्तरमाह किञ्चित् ॥४॥

पुनश्च याने विषमं गतेऽसौ
जीवन्मृतो मामवमन्यसे त्वम् ।
भजिष्यसे त्वं प्रकृतिं यथा स्वां
कुर्याम् तथेति न्यगदीत्त्वदीयम् ॥५॥

स्थौल्यं कृशत्वं च रुजामयोऽन्ये
देहेन जातस्य हि ते भवन्ति ।
मानेन शून्यस्य न सन्ति राज-
न्नित्याह यॊगी त्वयि बद्धभावः ॥६॥

देहो मयाऽयं बहुशिक्षितोऽस्ति
पुनश्च शिक्षा यदि पिष्टपॆषः ।
स्थितोऽस्म्यहं स्वप्रकृतौ हि राज-
न्नित्यब्रवीत् तं गुरुवातनाथ ॥७॥

श्रुत्वा तु राजा बहुयोगशास्त्र-
सारं महत्त: त्वरयाऽवरुह्य ।
तत्पादमूले निपपात भक्त्या
क्षमापयन् त्वच्चरणैकचित्तम् ॥८॥

कस्त्वं महात्मन् चरसीह गूढः
ब्रह्मंस्तवांसे किल यज्ञसूत्रम् ।
प्रदृश्यते कोह्यवधूतमध्ये
इत्यब्रवीत्तं गुरुवातना ॥९॥

अध्वा च भारश्च तथैव गन्ता
सर्वं तु मिथ्येति किल त्वयोक्तं ।
जलस्य पानेन गता तृषा हि
कथं भवेदित्यवदत् हरॆऽसौ ॥१०॥

कथं नु राजन् व्यवहारमेनं
तत्वेन तुल्यं वदसि ह्यतज्ञः ।
देवादि जन्मानि तु चेतसा स्युः
इत्याह विप्रो गुरुवातना ॥११॥

भ्रातृव्यमेतत् मन एव राजन्
सेवासिना सद्गुरुपादयोस्तत् ।
छिन्धीत्युवाचाथ रहूगणं सः
मां पाहि रोगात् मरुतालयेश ॥१२॥

तृतीयं दशकं

प्रणम्य राजा जडविप्रमेनं
पुनश्च पप्रच्छ मरुत्पुरेश ।
नष्टोऽविवेकोऽमृततुल्यवाचा
तथापि दृश्यं कथमित्यसत्यम् ॥१॥

संसारमिथ्यात्वमथोपदिश्य
प्रपञ्चमिथ्यात्वमुपादिशत्सः ।
त्वद्रूपनिष्ठो भवतः स्वरूपं
सर्वत्र पश्येदविनश्वरं यत् ॥२॥

चरन् पृथिव्यां तव भृत्यवर्गः
सन्दृश्यतेऽस्यापि पदादिकानि ।
अंसॊढयानस्थ रहूगणादि
सर्वं तु दृश्यं ह्यसदाह विष्णॊ ॥३॥

पिण्डः स्वहेतौ पृथिवीत्यवेहि
पृथिवी स्वहेतौ परमाणुनिष्ठ: ।
अज्ञान कॢप्तः स च मारुतेश
तच्चैव चारोपित इत्युवाच ॥४॥

आरोपिताहिस्तु यथाविनश्ये-
द्दीपेन रज्जौ तमसा प्रतीतः ।
ज्ञानेन चाध्यस्त जगच्च नश्ये-
त्त्वमेव भासीत्यवदत् स राज्ञॆ ॥५॥

श्री शंखचक्राब्ज गदाकिरीट-
हारी भवान् मंगल मंगलेशः ।
श्रीवासुदेवस्तु सदा सुपूर्ण-
ज्ञानात्मनास्तीत्यवदत् स भूप ॥६॥

श्रीवासुदेवस्तु जगत्समस्तं
ज्ञानं हरॆ सत्यमिति न्यगादीत् ।
एतच्च नाप्नोति मखादिना हि
विना महत्पादरजॊभिषॆकम् ॥७॥

अहं पुराऽऽसं भरताख्य भूपः
विसृज्य राज्यं हरिपूजनार्थम् ।
वनं गतस्तत्र मृगत्वमाप-
मित्याह भूपं स च मारुते ॥८॥

कृष्णार्चनेन स्मृतिरस्तिमेऽद्य
पुरा मृगत्वेऽपि तदा न नष्टा ।
भीतस्तु संगात् विचरामि राजन्
इत्यब्रवीन्मारुतमंदिरेश ॥९॥

ततस्तु राजा जडविप्रमेनं
स्तुत्वा च नत्वा च मरुत्पुरेश ।
मुहुर्तमात्रॆण तवाभ्यसंगात्
मोहः प्रणष्टस्त्विति चाब्रवीत्सः ॥१०॥

रहूगणोऽयं जडविप्रसंगा-
द्विनष्टदु:खोऽभवदात्तविद्यः ।
किं किं न कुर्यात् महतस्तुसंगः
मां पाहि रोगात् मरुतालयेश ॥११॥

श्री भट्टपादारचितस्तुतौ या
प्रीतिस्तवाभूत् मरुतालयेश ।
अनन्तरामेण मयाकृतेऽपि
स्तोत्रे च जायेत कुरु प्रसादम् ॥१२॥