नारद उवाच
योऽसौ मन्त्रयतां प्राप्तो दैत्यानां शरताडितः ।
स केन वद निर्भिन्नः शरेण दितिजेश्वरः ॥१॥
पुलस्त्य उवाच
आसीन्नृपो रघुकुले रिपुजिन्महर्षे तस्यात्मजो गुणगणैकनिधिर्महात्मा ।
शूरोऽरिसैन्यदमनो बलवान् सुहत्सु विप्रान्धदीनकृपणेषु समानभावः ॥२॥
ऋतध्वजो नाम महान् महीयान् स गालवार्थे तुरगाधिरुढः ।
पातालकेतुं निजघान पृष्ठे बाणेन चन्द्रार्धनिभेन वेगात् ॥३॥
नारद उवाच
किमर्थं गालवस्यासौ साधयामास सत्तमः ।
येनासौ पत्रिणा दैत्यं निजघान नृपात्मजः ॥४॥
पुलस्त्य उवाच
पुरा तपस्तप्यति गालवर्षिर्महाश्रमे स्वे सततं निविष्टः ।
पातालकेतुस्तपसोऽस्य विघ्नं करोति मौढ्यात् स समाधिभङ्गम् ॥५॥
न चेष्यतेऽसौ तपसो व्ययं हि शक्तोऽपि कर्त्तुं त्वथ भस्मसात् तम् ।
आकाशमीक्ष्याथ स दीर्घमुष्णं मुमोच निः श्वासमनुत्तमं हि ॥६॥
ततोऽम्बराद वाजिवरः पपात बभूव वाणी त्वशरीरिणी च ।
असौ तुरङ्गो बलवान् क्रमेत अह्ना सहस्त्राणि तु योगनानाम् ॥७॥
स तं प्रगृह्याश्ववरं नरेन्द्रं ऋतध्वजं योज्य तदात्तशस्त्रम् ।
स्थितस्तपस्येव ततो महर्षिर्दैत्यं समेत्य विशिखैर्नृपजो बिभेद ॥८॥
नारद उवाच
केनाम्बरतलाद वाजी निसृष्टो वद सुव्रत ।
वाक् कस्याऽदेहिनी जाता परं कौतूहलं मम ॥९॥
पुलस्त्य उवाच
विश्वावसुर्नाम महेन्द्रगायनो गन्धर्वराजो बलवान् यशस्वी ।
निसृष्टवान् भूवलये तुरङ्गं ऋतध्वजस्यैव सुतार्थमाशु ॥१०॥
नारद उवाच
कोऽर्थो गन्धर्वराजस्य येनाप्रैषीन्महाजवम् ।
राज्ञः कुवलयाश्वस्य कोऽर्थो नृपसुतस्य च ॥११॥
पुलस्त्य उवाच
विश्वावसोः शीलगुणोपपन्ना आसीत्पुंरध्रीषु वरा त्रिलोके ।
लावण्यराशिः शशिकान्तितुल्या मदालसा नाम मदालसैव ॥१२॥
तां नन्दने देवरिपुस्तरस्वी संक्रीडतीं रुपवतीं ददर्श ।
पातालकेतुस्तु जहार तन्वीं तस्यार्थतः सोऽश्ववरः प्रदत्तः ॥१३॥
हत्वा च दैत्यं नृपतेस्तनूजो लब्ध्वा वरोरुमपि संस्थितोऽभूत् ।
दृष्टो यथा देवपतिर्महेन्द्रः शच्या तथा राजसुतो मृगाक्ष्या ॥१४॥
नारद उवाच
एवं निरस्ते महिषे तारके च महासुरे ।
हिरण्याक्षसुतो धीमान् किमचेष्टत वै पुनः ॥१५॥
पुलस्त्य उवाच
तारकं निहतं दृष्ट्वा महिषं च रणेऽन्धकः ।
क्रोधं चक्रे सुदुर्बुद्धिर्देवानां देवसैन्यहा ॥१६॥
ततः स्वल्पपरीवारः प्रगृह्य परिघं करे ।
निर्जगामाथ पातालाद विचचार च मेदिनीम् ॥१७॥
ततो विचरता तेन मन्दरे चारुकन्दरे ।
दृष्टा गौरी च गिरिजा सखीमध्ये स्थिता शुभा ॥१८॥
ततोऽभूत् कामबाणार्त्तः सहसैवान्धकोऽसुरः ।
तां दृष्ट्वा चारुसर्वाङ्गीं गिरिराजसुतां वने ॥१९॥
अथोवाचासुरो मूढो वचनं मन्मथान्धकः ।
कस्येयं चारुसर्वाङ्गी ममान्तः पुरवासिनी ।
तन्मदीयेन जीवेन क्रियते निष्फलेन किम् ॥२१॥
यदस्यास्तनुमध्याया न परिष्वङ्गवानहम् ।
अतो धिङ्मां रुपेण किं स्थिरेण प्रयोजनम् ॥२२॥
स मे बन्धुः स सचिवः स भ्राता साम्परायिकः ।
यो मामसितकेशां तां योजयेन्मृगलोचनाम् ॥२३॥
इत्थं वदति दैत्येन्द्रे प्रह्लादो बुद्धिसागरः ।
पिधाय कर्णो हस्ताभ्यां शिरः कम्पं वचोऽब्रवीत् ॥२४॥
मा मैवं वद दैत्येन्द्र जगतो जननी त्वियम् ।
लोकनाथस्य भार्येयं शङ्करस्य त्रिशूलिनः ॥२५॥
मा कुरुष्व सुदुर्बुद्धिं सद्यः कुलविनाशिनीम् ।
भवतः परदारेयं मा निमज्ज रसातले ॥२६॥
सत्सु कुत्सितमेवं हि असत्स्वपि हि कुत्सितम् ।
शत्रवस्ते प्रकुर्वन्तु परदारावगाहनम् ॥२७॥
किंचित् त्वया न श्रुतं दैत्यनाथ गीतं श्लोकं गाधिना पार्थिवेन ।
दृष्टा सैन्यं विप्रधेनुप्रसक्तं तथ्यं पथ्यं सर्वलोके हितं च ॥२८॥
वरं प्राणास्त्याज्या न च पिशुनवादेष्वभिरतिर्वरं मौनं कार्यं न च वचनमुक्तं यदनृतम् ।
वरं क्लीबैर्भाव्यं न च परकलत्राभिगमनं वरं भिक्षार्थित्वं न च परधनास्वादमसकृत् ॥२९॥
स प्रह्लादवचः श्रुत्वा क्रोधान्धो मदनार्दितः ।
इयं सा शत्रुजननीत्येवमुक्त्वा प्रदुद्रुवे ॥३०॥
ततोऽन्वधावन् दैतेया यन्त्रमुक्ता इवोपलाः ।
तान् रुरोध बलान्नन्दी वज्रोद्यतकरोऽव्ययः ॥३१॥
मयतारपुरोगास्ते वारिता द्रावितास्तस्था ।
कुलिशेनाहतास्तूर्णं जग्मुर्भीता दिशो दश ॥३२॥
तानर्दितान् रणे दृष्ट्वा नन्दिनाऽन्धकदानवः ।
परिघेण समाहत्य पातयामास तथान्धकम् ।
शतरुपाऽभवद गौरी भयात् तस्य दुरात्मनः ॥३४॥
ततः स देवीगणमध्यसंस्थितः परिभ्रमन् भाति महाऽसुरेन्द्रः ।
यथा वने मत्तकरी परिभ्रमन् करेणुमध्ये मदलोलदृष्टिः ॥३५॥
न परिज्ञातवांस्तत्र का तु सा गिरिकन्यका ।
नात्राश्चर्यं न पश्यन्ति चत्वारोऽमी सदैव हि ॥३६॥
न पश्यतीह जात्यन्धो रागान्धोऽपि न पश्यति ।
न पश्यति मदोन्मत्तो लोभाक्रान्तो न पश्यति ।
सोऽपश्यमानो गिरिजां पश्यन्नपि तदान्धकः ॥३७॥
प्रहारं नाददत तासां युवत्य इति चिन्तयन् ।
ततो देव्या स दुष्टात्मा शतावर्या निराकृतः ॥३८॥
कुट्टितः प्रवरैः शस्त्रैर्निपपात महीतले ।
वीक्ष्यान्धकं निपतितं शतरुपा विभावरी ॥३९॥
तस्मात् स्थानादपाक्रम्य गताऽन्तर्धानमम्बिका ।
पतितं चान्धकं दृष्ट्वा दैत्यदानवयूथपाः ॥४०॥
कुर्वन्तः सुमहाशब्दं प्राद्रवन्त रणार्थिनः ।
तेषामापततां शब्दं श्रुत्वा तस्थौ गणेश्वरः ॥४१॥
आदाय वज्रं बलवान् मघवानिव कोपितः ।
दानवान् समयान् वीरः पराजित्य गणेश्वरः ॥४२॥
समभ्येत्याम्बिकां दृष्ट्वा ववन्दे चरणौ शुभौ ।
देवी च ता निजा मूर्तीः प्राह गच्छध्वमिच्छया ॥४३॥
विहरध्वं महीपृष्ठे पूज्यमाना नरैरिह ।
वसतिर्भवतीनां च उद्यानेषु वनेषु च ॥४४॥
वनस्पतिषु वृक्षेषु गच्छध्वं विगतज्वराः ।
तास्त्वेवमुक्ताः शैलेय्या प्रणीपत्याम्बिकां क्रमात् ॥४५॥
दिक्षु सर्वासु जग्मुस्ताः स्तूयमानाश्च किन्नरैः ।
अन्धकोऽपि स्मृतिं लब्ध्वा अपश्यन्नद्रिनन्दिनीम् ।
स्वबलं निर्जितं दृष्ट्वा ततः पातालमाद्रवत् ॥४६॥
ततो दुरात्मा स तदान्धको मुने पातालमभ्येत्य दिवा न भुङ्क्ते ।
रात्रौ न शेते मदनेषुताडितो गौरीं स्मरन्कामबलाभिपन्नः ॥४७॥