पुलस्त्य उवाच
ततो गिरौ वसन् रुद्रः स्वेच्छया विचरन् मुने ।
विश्वकर्माणमाहूय प्रोवाच कुरु मे गृहम् ॥१॥
ततश्चकार शर्वस्य गृहं स्वस्तिकलक्षणम् ।
योजनानि चतुः षष्टिः प्रमाणेन हिरण्मयम् ॥२॥
दन्ततोरणनिर्व्यूहं मुक्ताजालान्तरं शुभम् ।
शुद्धस्फटिकसोपानं वैडूर्यकृतरुपकम् ॥३॥
सप्तकक्षं सुविस्तीर्णं सर्वैः समुदितं गुणैः ।
ततो देवपतिश्चके यज्ञं गार्हस्थ्यलक्षणम् ॥४॥
तं पूर्वचरितं मार्गमनुयाति स्म शङ्करः ।
तथा सतस्त्रिनेत्रस्य महान् कालोऽभ्यगान्मुने ॥५॥
रमतः सह पार्वत्या धर्मापेक्षी जगत्पतिः ।
ततः कदाचिन्नर्मार्थं कालीत्युक्ता भवेन हि ॥६॥
पार्वती मन्युनाविष्टा शङ्करं वाक्यमब्रवीत् ।
संरोहतीषुणा विद्धं वनं परशुना हतम् ।
वाचा दुरुक्तं बीभत्सं न प्ररोहति वाक्क्षतम् ॥७॥
वाक्सायका वदनान्निष्पतन्ति तैराहतः शोचति रात्र्यहानि ।
न तान् विमुञ्चेत हि पण्डितो जनस्तमद्य धर्मं वितथं त्वया कृतम् ॥८॥
तस्माद् व्रजामि देवेश तपस्तप्तुमनुत्तमम् ।
तथा यतिष्ये न यथा भवान् कालीति वक्ष्यति ॥९॥
इत्येवमुक्त्वा गिरिजा प्रणम्य च महेश्वरम् ।
अनुज्ञाता त्रिनेत्रेण दिवमेवोत्पपात ह ॥१०॥
समुत्पत्य च वेगेन हिमाद्रिशिखरं शिवम् ।
टङ्कच्छिन्नं प्रयत्नेन विधात्रा निर्मित्तं यथा ॥११॥
ततोऽवतीर्य सस्मार जयां च विजयां तथा ।
जयन्तीं च महापुण्यां चतुर्थीमपराजिताम् ॥१२॥
ताः संस्मृताः समाजग्मुः कालीं द्रष्टुं हि देवताः ।
अनुज्ञातास्तथा देव्या शुश्रूषां चक्रिरे शुभाः ॥१३॥
ततस्तपति पार्वत्यां स्थितायां हिमवद्वनात् ।
समाजगाम तं देशं व्याघ्रो दंष्ट्रानखायुधः ॥१४॥
एकपादस्थितायां तु देव्यां व्याघ्रस्त्वचिन्तयत् ।
यदा पतिष्यते चेयं तदादास्यामि वै अहम् ॥१५॥
इत्येवं चिन्तयन्नेव दत्तदृष्टिर्मृगाधिपः ।
पश्यमानस्तु वदनमेकदृष्टिरजायत ॥१६॥
ततो वर्षशतं देवी गृणन्ती ब्रह्मणः पदम् ।
तपोऽतप्यत् ततोऽभ्यागाद ब्रह्मा त्रिभुवनेश्वरः ॥१७॥
पितामहस्ततोवाच देवीं प्रीतोऽस्मि शाश्वते ।
तपसा धूतपापाऽसि वरं वृणु यथेप्सितम् ॥१८॥
अथोवाच वचः काली व्याघ्रस्य कमलोद्भव ।
वरदो भव तेनाहं यास्ये प्रीतिमनुत्तमाम् ॥१९॥
ततः प्रादाद वरं ब्रह्मा व्याघ्रस्याद्भुतकर्मणः ।
गाणपत्यं विभौ भक्तिमजेयत्वं च धर्मिताम् ॥२०॥
वरं व्याघ्राय दत्त्वैवं शिवकान्तामथाऽब्रवीत् ।
वृणीष्व वरमव्यग्रा वरं दास्ये तवाऽम्बिके ॥२१॥
ततो वरं गिरिसुता प्राह देवी पितामहम् ।
वरः प्रदीयतां मह्यं वर्णं कनकसंनिभम् ॥२२॥
तथेत्य्युक्त्वा गतो ब्रह्मा पार्वती चाभवत् ततः ।
कोशं कृष्णं परित्यज्य पद्मकिञ्जल्कसन्निभा ॥२३॥
तस्मात् कोशाच्च संजाता भूयः कात्यायनी मुने ।
तामभ्येत्य सहस्त्राक्षः प्रतिजग्राह दक्षिणाम् ।
प्रोवाच गिरिजां देवो वाक्यं स्वार्थाय वासवः ॥२४॥
इन्द्र उवाच
इयं प्रदीयतां मह्यं भगिनी मेऽस्तु कौशिकी ।
त्वत्कोशसम्भवा चेयं कौशिकी कौशिकोऽप्यहम् ॥२५॥
तां प्रादादिति संश्रुत्य कौशिकीं रुपसंयुताम् ।
सहस्त्राक्षोऽपि तां गृह्य विन्ध्यं वेगाज्जगाम च ॥२६॥
तत्र गत्वा त्वथोवाच तिष्ठस्वात्र महाबले ।
पूज्यमाना सुरैर्नाम्ना ख्याता त्वं विन्ध्यवासिनी ॥२७॥
तत्र स्थाप्य हरिर्देवी दत्त्वा सिंहं च वाहनम् ।
भवामरारिहन्त्रीत्युक्त्वा स्वर्गमुपागमत् ॥२८॥
उमाऽपि तं वरं लब्ध्वा मन्दरं पुनरेत्य च ।
प्रणम्य च महेशानं स्थिता सविनयं मुने ॥२९॥
ततोऽमरगुरुः श्रीमान् पार्वत्या सहितोऽव्ययः ।
तस्थौ वर्षसहस्त्रं हि सहामोहनके मुने ॥३०॥
महामोहस्थिते रुद्रे भुवनाश्चेलुरुद्धताः ।
चक्षुभुः सागराः सप्त देवाश्च भयमागमन् ॥३१॥
ततः सुराः सहेन्द्रेण ब्रह्मणः सदनं गताः ।
प्रणम्योचुर्महेशानं जगत् क्षुब्धं तु किं त्विदम् ॥३२॥
तानुवाच भवो नूनं महामोहनके स्थितः ।
तेनाक्रान्तास्त्विमे लोका जग्मुः क्षोभं दुरत्ययम् ॥३३॥
इत्युक्त्वा सोऽभवत् तूष्णीं ततोऽप्यूचुः सुरा हरिम् ।
आगच्छ शक्र गच्छामो यावत् तन्न समाप्यते ॥३४॥
समाप्ते मोहने बालो यः समुत्पत्स्यतेऽव्ययः ।
स नूनं देवराजस्य पदमैन्द्रं हरिष्यति ॥३५॥
ततोऽमराणां वचनाद विवेको बलघातिनः ।
भयाञ्ज्ञानं ततो नष्टं भाविकर्मप्रचोदनात् ॥३६॥
ततः शक्रः सुरैः सार्धं वह्निना च सहस्त्रदृक् ।
जगाम मन्दरगिरिं तच्छृङ्गे न्यविशत्ततः ॥३७॥
अशक्ताः सर्व एवैते प्रवेष्टं तदभवाजिरम् ।
चिन्तायित्वा तु सुचिरं पावकं ते व्यसर्जयन् ॥३८॥
स चाभ्येत्य सुरश्रेष्ठो दृष्ट्वा द्वारे च नन्दिनम् ।
दुष्प्रवेशं च तं मत्वा चिन्तां वह्निः परां गतः ॥३९॥
स तु चिन्तार्णवे मग्नः प्रापश्यच्छम्भुसदमनः ।
निष्क्रामन्तीं महापङ्किं हंसानां विमलां तथा ॥४०॥
असावुपाय इत्युक्त्वा हंसरुपो हुताशनः ।
वञ्चयित्वा प्रतीहारं प्रविवेश हराजिरम् ॥४१॥
प्रविश्य सूक्ष्ममूर्तिश्च शिरोद शे कपर्दिनः ।
प्राह प्रहस्य गम्भीरं देवा द्वारि स्थिता इति ॥४२॥
तच्छुत्वा सहसोत्थाय परित्यज्य गिरेः सुताम् ।
विनिष्क्रान्तोऽजिराच्छर्वो वह्निना सह नारद ॥४३॥
विनिष्क्रान्ते सुरपतौ देवा मुदितमानसाः ।
शिरोभिरवनीं जग्मुः सेन्द्रार्कशशिपावकाः ॥४४॥
ततः प्रीत्या सुरानाह वदध्वं कार्यमाशु मे ।
प्रणामावनतानां वो दास्येऽहं वरमुत्तमम् ॥४५॥
देवा ऊचुः
यदि तुष्टोऽसि देवानां वरं दातुमिहेच्छसि ।
तदिदं त्यज्यतां तावन्महामैथुनमीश्वर ॥४६॥
ईश्वर उवाच
एवं भवतु संत्यक्तो मया भावोऽमरोत्तमाः ।
ममेदं तेज उद्रिक्तं कश्चिद देवः प्रतीच्छतु ॥४७॥
पुलस्त्य उवाच
इत्युक्ताः शम्भुना देवाः सेन्द्रचन्द्रदिवाकराः ।
असीदन्त यथा मग्नाः पङ्के वृन्दारका इव ॥४८॥
सीदत्सु दैवतेष्वेवं हुताशोऽभ्येत्य शङ्करम् ।
प्रोवाच मुञ्च तेजस्त्वं प्रतीच्छाम्येष शङ्कर ॥४९॥
ततो मुमोच भगवांस्तद्रेतः स्कन्नमेव तु ।
जलं तृषान्ते वै यद्वत् तैलपानं पिपासितः ॥५०॥
ततः पीते तेजसि वै शार्वे देवेन वह्निना ।
स्वस्थाः सुराः समामन्त्र्य हरं जग्मुस्त्रिविष्टपम् ॥५१॥
सम्प्रयातेषु देवेषु हरोऽपि निजमन्दिरम् ।
समभ्येत्य महादेवीमिदं वचनमब्रवीत् ॥५२॥
देवि देवैरिहाभ्येत्य यत्नात् प्रेष्य हुताशनम् ।
नीतः प्रोक्तो निषिद्धस्तु पुत्रोत्पत्तिं तवोदरात् ॥५३॥
साऽपि भर्तुर्वचः श्रुत्वा क्रुद्धा रक्तान्तलोचना ।
शशाप दैवतान् सर्वान् नष्टपुत्रोद्भवा शिवा ॥५४॥
तस्मान्नेच्छन्ति ते दुष्टा मम पुत्रमथौरसम् ।
तस्मात् ते न जनिष्यन्ति स्वासु योषित्सु पुत्रकान् ॥५५॥
एवं शप्त्वा सुरान् गौरी शौचशालामुपागमत् ।
आहूय मालिनीं स्त्रातुं मतिं चक्रे तपोधना ॥५६॥
मालिनी सुरभिं गृह्य श्लक्ष्णमुद्वर्तनं शुभा ।
देव्यङ्गमुद्वर्तयते कराभ्यां कनकप्रभम् ।
तत्स्वेदं पार्वती चैव मेने कीदृग्गुणेन हि ॥५७॥
मालिनी तूर्णमगमद गृहं स्त्रानस्य कारणात् ।
तस्यां गतायां शैलेयी मलाच्चक्रे गजाननम् ॥५८॥
चतुर्भुजं पीनवक्षं पुरुषं लक्षणान्वितम् ।
कृत्वोत्ससर्ज भूम्यां च स्थिता भद्रासने पुनः ॥५१॥
मालिनी तच्छिरः स्त्रानं ददौ विहसती तदा ।
ईषद्धासामुमा दृष्ट्वा मालिनीं प्राह नारद ॥६०॥
किमर्थं भीरु शनकैर्हससि त्वमतीव च ।
साऽथोवाच हस्माम्येवं भवत्यास्तनयः किल ॥६१॥
भविष्यतीति देवेन प्रोक्तो नन्दी गणाधिपः ।
तच्छुत्वा मम हासोऽयं संजातोऽद्य कृशोदरि ॥६२॥
यस्माद् देवैः पुत्रकामः शङ्करो विनिवारितः ।
एतच्छुत्वा वचो देवी सस्नौ तत्र विधानतः ॥६३॥
स्त्रात्वार्च्य शङ्करं भक्त्या समभ्यागाद गृहं प्रति ।
ततः शम्भुः समागत्य तस्मिन् भद्रासने त्वपि ॥६४॥
स्त्रातस्तस्य ततोऽधस्तात् स्थित् स मलपुरुषः ।
उमास्वेदं भवस्वेदं जलभूतिसमन्वितम् ॥६५॥
तत्सम्पर्कात् समुत्तस्थौ फूत्कृत्य करमुत्तमम् ।
अपत्यं हि विदित्वा च प्रीतिमान् भुवनेश्वरः ॥६६॥
तं चादाय हरो नन्दिमुवाच भगनेत्रहा ।
रुद्रः स्त्रात्वार्च्च देवादीन् वाग्भिरद्भिः पितृनपि ॥६७॥
जप्त्वा सहस्त्रनामानमुमापार्श्वमुपागतः ।
समेत्य देवीं विहसन् शङ्करः शूलधृग् वचः ॥६८॥
प्राह त्वं पश्य शैलेयि स्वसुतं गुणसंयुतम् ।
इत्युक्ता पर्वतसुता समेत्यापश्यदद्भुतम् ॥६९॥
यत्तदङ्गमलाद्दिव्यं कृतं गजमुखं नरम् ।
ततः प्रीता गिरिसुता तं पुत्रं परिषष्वजे ॥७०॥
मूर्ध्नि चैनमुपाघ्राय ततः शर्वोऽब्रवीदुमाम् ।
नायकेन विना देवि तव भूतोऽपि पुत्रकः ॥७१॥
यस्मज्जातस्ततो नाम्ना भविष्यति विनायकः ।
एष विघ्नसहस्त्राणि सुरादीनां हरिष्यति ॥७२॥
पूजयिष्यन्ति चैवास्य लोका देवि चराचराः ।
इत्येवमुक्त्वा देवास्तु दत्तवांस्तनयाय हि ॥७३॥
सहायं तु गणश्रेष्ठं नाम्ना ख्यातं घटोदरम् ।
तथा मातृगणा घोरा भूता विघ्नकराश्च ये ॥७४॥
ते सर्वे परमेशेन देव्याः प्रीत्योपपादिताः ।
देवी च स्वसुतं दृष्ट्वा परां मुदमवाप च ॥७५॥
रेमेऽथ शम्भुना सार्धं मन्दरे चारुकन्दरे ।
एवं भूयोऽभवद देवी इयं कात्यायनी विभो ।
या जघान महादैत्यौ पुरा शुम्भनिशुम्भकौ ॥७६॥
एतत् तवोक्तं वचनं शुभाख्यं यथोद्भवं पर्वततो मृडान्याः ।
स्वर्ग्यं यशस्यं च तथाघहारि आख्यानमूर्जस्करमद्रिपुत्र्याः ॥७७॥