पुलस्त्य उवाच
कश्चिदासीद द्विजद्रोग्धा पिशुनः क्षत्रियाधमः ।
परपीडारुचिः क्षुद्रः स्वभावादपि निर्घृणः ॥१॥
पर्यासिताः सदा तेन पितृदेवद्विजातयः ।
स त्वायुषि परिक्षीणे जज्ञे घोरो निशाचरः ॥२॥
तेनैव कर्मदोषेण स्वेन पापकृतां वरः ।
क्रूरैश्चके ततो वृत्तिं राक्षसत्वाद् विशेषतः ॥३॥
तस्य पापरतस्यैवं जग्मुर्वर्षशतानि तु ।
तेनैव कर्मदोषेण नान्यां व्रुत्तिमरोचयत् ॥४॥
यं यं पश्यति सत्त्वं स तं तमादाय राक्षसः ।
चखाद रौद्रकर्मासौ बाहुगोचरमागतम् ॥५॥
एवं तस्यातिदुष्टस्य कुर्वतः प्राणिनां वधम् ।
जगाम च महान् कालः परिणामं तथा वयः ॥६॥
स कदाचित् तपस्यन्तं ददर्श सरितस्तटे ।
महाभागमूर्ध्वभुजं यथावत्संयतेन्द्रियम् ॥७॥
अनया रक्षया ब्रह्मन् कृतरक्षं तपोनिधिम् ।
योगाचार्यं शुचिं दक्षं वासुदेवपरायणम् ॥८॥
विष्णुः प्राच्यां स्थितश्चक्री विष्णुर्दक्षिणतो गदी ।
प्रतीच्यां शार्ङ्गधृग्विष्णुर्विष्णुः खङ्गी ममोत्तरे ॥९॥
हषीकेशो विकोणेषु तच्छिद्रेषु जनार्दनः ।
क्रोडरुपी हरिर्भूमौ नारसिंहोऽम्बरे मम ॥१०॥
क्षुरान्तममलं चक्रं भ्रमत्येतत् सुदर्शनम् ।
अस्यांशुमाला दुष्प्रेक्ष्या हन्तुं प्रेतनिशाचरान् ॥११॥
गदा चेयं सहस्त्रार्चिरुद्वमन् पावको यथा ।
रक्षोभूतपिशाचानां डाकिनीनां च शातनी ॥१२॥
शार्ङ्गं विस्फूर्जितं चैव वासुदेवस्य मद्रिपून् ।
तिर्यड्मनुष्यकूष्माण्डप्रेतादीन् हन्त्वशेषतः ॥१३॥
खड्गधाराज्वलज्ज्योत्स्त्रानिर्धूता ये ममाहिताः ।
ते यान्तु सौम्यतां सद्यो गरुडेनेव पन्नगाः ॥१४॥
ये कूष्माण्डास्तथा यक्षा दैत्या ये च निशाचराः ।
प्रेता विनायकाः क्रूरा मनुष्या जृम्भकाः खगाः ॥१५॥
सिंहादयो ये पशवो दन्दशूकाश्च पन्नगाः ।
सर्वे भवन्तु मे सौम्या विष्णुचक्ररवाहताः ॥१६॥
चित्तवृत्तिहरा ये च ये जनाः स्मृतिहारकाः ।
बलौजसां च हर्तारश्छायाविध्वंसकाश्च ये ॥१७॥
ये चोपभॊगहर्तारो ये च लक्षणनाशकाः ।
कूष्माण्डास्ते प्रणश्यन्तु विष्णुचक्ररवाहताः ॥१८॥
बुद्धिस्वास्थ्यं मनः स्वास्थ्यं स्वास्थ्यमैन्द्रियकं तथा ।
ममास्तु देवदेवस्य वासुदेवस्य कीर्तनात् पृष्ठे पुरस्तादथ दक्षिणोत्तरे विकोणतश्चास्तु जनार्दनो हरिः ।
तमीड्यमीशानमनन्तमच्युतं जनार्दनं प्रणिपतितो न सीदति ॥२०॥
यथा परं ब्रह्म हरिस्तथा परं जगत्स्वरुपश्च स एव केशवः ।
ऋतेन तेनाच्युतनामकीर्तनात् प्रणाशमेतु त्रिविधं ममाशुभम् ॥२१॥
इत्यसावात्मरक्षार्थं कृत्वा वै विष्णुपञ्जरम् ।
संस्थितोऽसावापि बली राक्षसः समुपाद्रवत् ॥२२॥
ततो द्विजनियुक्तायां रक्षायां रजनीचरः ।
निर्धूतवेगः सहसा तस्थौ मासचतुष्टयम् ॥२३॥
यावद् द्विजस्य देवर्षे समाप्तिर्वै समाधितः ।
जाते जप्यावसानेऽसौ तं ददर्श निशाचरम् ॥२४॥
दीनं हतबलोत्साहं कान्दिशीकं हतौजसम् ।
तं दृष्ट्वा कृपयाविष्टः समाश्वास्य निशाचरम् ॥२५॥
पप्रच्छागमने हेतुं स चाचष्ट यथातथम् ।
स्वभावमात्मनो द्रष्टुं रक्षया तेजसः क्षितिम् ॥२६॥
कथयित्वा च तद्रक्षः कारणं विविधं ततः ।
प्रसीदेत्यब्रवीद विप्रं निर्विण्णः स्वेन कर्मणा ॥२७॥
बहूनि पापानि मया कृतानि बहवो हताः ।
कृताः स्त्रियो मया बह्व्यो विधवाः पुत्रवर्जिताः ।
अनागसां च सत्त्वानामल्पकानां क्षयः कृतः ॥२८॥
तस्मात् पापादहं मोक्षमिच्छामि त्वत्प्रसादतः ।
पापप्रशमनायालं कुरु मे धर्मदेशनम् ॥२९॥
पापस्यास्य क्षयकरमुपदेशं प्रयच्छ मे ।
तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राक्षसस्य द्विजोत्तमः ॥३०॥
वचनं प्राह धर्मात्मा हेतुमच्च सुभाषितम् ।
कथं क्रूरस्वभावस्य सतस्तव निशाचर ।
सहसैव समायाता जिज्ञासा धर्मवर्त्मनि ॥३१॥
राक्षस उवाच
त्वां वै समागतोऽस्म्यद्य क्षिप्तोऽहं रक्षया बलात् ।
तव संसर्गतो ब्रह्मन् जातो निर्वेद उत्तमः ॥३२॥
का सा रक्षा न तां वेद्मि वेद्मि नास्याः परायणम् ।
यस्याः संसर्गमासाद्य निर्वेदं प्रापितं परम् ॥३३॥
त्वं कृपां कुरु धर्मज्ञ मय्यनुक्रोशमावह ।
यथा पापापनोदो मे भवत्वार्य तथा कुरु ॥३४॥
पुलस्त्य उवाच
इत्येवमुक्तः स मुनिस्तदा वै तेन रक्षसा ।
प्रत्युवाच महाभागो विमृश्य सुचिरं मुनिः ॥३५॥
ऋषिरुवाच
यन्मामाहोपदेशार्थं निर्विण्णः स्वेन कर्मणा ।
युक्तमेतद्धि पापानां निवृत्तिरुपकारिका ॥३६॥
करिष्ये यातुधानानां न त्वहं धर्मदेशनम् ।
तान् सम्पृच्छ द्विजान् सौम्य ये वै प्रवचने रताः ॥३७॥
एवमुक्त्वा ययौ विप्रश्चिन्तामाप स राक्षसः ।
कथं पापापनोदः स्यादिति चिन्ताकुलेन्द्रियः ॥३८॥
न चखाद स सत्त्वानि क्षुधा सम्बाधितोऽपि सन् ।
षष्ठे षष्ठे तदा काले जन्तुमेकमभक्षयत् ॥३९॥
स कदाचित्क्षुधाविष्टः पर्यटन् विपुले वने ।
ददर्शाथ फलाहारमागतं ब्रह्मचारिणम् ॥४०॥
गृहीतो रक्षसा तेन स तदा मुनिदारकः ।
निराशो जीविते प्राह सामपूर्वं निशाचरम् ॥४१॥
ब्राह्मण उवाच
भो भद्र ब्रूहि यत् कार्यं गृहीतो येन हेतुना ।
तदनुब्रूहि भद्रं ते अयमस्यनुशाधि माम् ॥४२॥
राक्षस उवाच
षष्ठे काले त्वमाहारः क्षुधितस्य समागतः ।
निःश्रीकस्यातिपापस्य निर्घृणस्य द्विजद्रुहः ॥४३॥
ब्राह्मण उवाच
यद्य वश्यं त्वया चाहं भक्षितव्यो निशाचर ।
आयास्यामि तवाद्यैव निवेद्य गुरवे फलम् ॥४४॥
गुर्वर्थमेतदागत्य यत्फलग्रहणं कृतम् ।
ममात्र निष्ठा प्राप्तस्य फलानि विनिवेदितुम् ॥४५॥
स त्वं मुहूर्तमात्रं मामत्रैव प्रतिपालय ।
निवेद्य गुरवे यावदिहागच्छाम्यहं फलम् ॥४६॥
राक्षस उवाच
षष्ठे काले न मे ब्रह्मन् कश्चिद् ग्रहणमागतः ।
प्रतिमुच्येत देवोऽपि इति मे पापजीविका ॥४७॥
एक एवात्र मोक्षस्य तव हेतुः श्रृणुष्व तत् ।
मुञ्चाम्यहमसंदिग्धं यदि तत् कुरुते भवान् ॥४८॥
ब्राह्मण उवाच
गुरोर्यन्न विरोधाय यन्न धर्मोपरोधकम् ।
तत् करिष्याम्यहं रक्षो यन्न व्रतहरं मम ॥४९॥
राक्षस उवाच
मया निसर्गतो ब्रह्मन् जातिदोषाद् विशेषतः ।
निर्विवेकेन चित्तेन पापकर्म सदा कृतम् ॥५०॥
आबाल्यान्मम पापेषु न धर्मेषु रतं मनः ।
तत्पासंक्षयान्मोक्षं प्राप्नुयां येन तद् वद ॥५१॥
यानि पापानि कर्माणि बालत्वाच्चरितानि च ।
दुष्टां योनिमिमां प्राप्य तन्मुक्तिं कथय द्विज ॥५२॥
यद्येतद् द्विजपुत्र त्वं समाख्यास्यस्यशेषतः ।
ततः क्षुधार्तान्मत्तस्त्वं नियतं मोक्षमाप्स्यसि ॥५३॥
न चेत् तत्पापशीलोऽहमत्यर्थं क्षुत्पिपासितः ।
षष्ठे काले नृशंसात्मा भक्षयिष्यामि निर्घृणः ॥५४॥
पुलस्त्य उवाच
एवमुक्तो मुनिसुतस्तेन घोरेण रक्षसा ।
चिन्तामवाप महतीमशक्तस्तदुदीरणे ॥५५॥
स विमृश्य चिरं विप्रः शरणं जातवेदसम् ।
जगाम ज्ञानदानाय संशयं परमं गतः ॥५६॥
यदि शुश्रूषितो वह्निर्गुरुशुश्रूषणादनु ।
व्रतानि वा सुचीर्णानि सप्तार्चिः पातु मां ततः ॥५७॥
न मातरं न पितरं गौरवेण यथा गुरुम् ।
सर्वदैवावगच्छामि तथा मां पातु पावकः ॥५८॥
यथा गुरुं न मनसा कर्मणा वचसाऽपि वा ।
अवजानाम्यहं तेन पातु सत्येन पावकः ॥५९॥
इत्येवं मनसा सत्यान् कुर्वतः शपथान् पुनः ।
सप्तार्चिषा समादिष्टा प्रादुरासीत् सरस्वती ॥६०॥
सा प्रोवाच द्विजसुतं राक्षसग्रहणाकुलम् ।
मा भैर्द्विजसुताहं त्वां मोक्षयिष्यामि संकटात् ॥६१॥
यदस्य रक्षसः श्रेयो जिह्वाग्रे संस्थिता तव ।
तत् सर्वं कथयिष्यामि ततो मोक्षमवाप्स्यसि ॥६२॥
अदृश्या रक्षसा तेन प्रोक्त्वेत्थं सा सरस्वती ।
अदर्शनं गता सोऽपि द्विजः प्राह निशाचरम् ॥६३॥
ब्राह्मण उवाच
श्रूयतां तव यच्छ्रेयस्तथाऽन्येषां च पापिनाम् ।
समस्तपापशुद्धर्थं पुण्योपचयदं च यत् ॥६४॥
प्रातरुत्थाय जप्तव्यं मध्याह्नेऽह्नः क्षयेऽपि वा ।
असंशयं सदा जप्यो जपतां पुष्टिशान्तिदः ॥६५॥
ॐ हरिं कृष्णं हषीकेशं वासुदेवं जनार्दनम् ।
प्रणतोऽस्मि जगन्नाथं स मे पापं व्यपोहतु ॥६६॥
चराचरगुरुं नाथं गोविन्दं शेषशायिनम् ।
प्रणतोऽस्मि परं देवं स मे पापं व्यपोहतु ॥६७॥
शङ्खिन्नं चक्रिणं शार्ङ्गधारिणं स्रग्धरं परम् ।
प्रणतोऽस्मि पतिं लक्ष्म्याः स मे पापं व्यपोहतु ॥६८॥
दामोदरमुदाराक्षं पुण्डरीकाक्षमच्युतम् ।
प्रणतोऽस्मि स्तुतं स्तुत्यैः स मे पापं व्यपोहतु ॥६९॥
नारायणं नरं शौरिं माधवं मधुसूदनम् ।
प्रणतोऽस्मि धराधारं स मे पापं व्यपोहतु ॥७०॥
केशवं चन्द्रसूर्याक्षं कंसकेशिनिषूदनम् ।
प्रणतोऽस्मि महाबाहुं स मे पापं व्यपोहतु ॥७१॥
श्रीवत्सवक्षसं श्रीशं श्रीधरं श्रीनिकेतनम् ।
प्रणतोऽस्मि श्रियः कान्तं स मे पापं व्यपोहतु ॥७२॥
यमीशं सर्वभूतानां ध्यायन्ति यतयोऽक्षरम् ।
वासुदेवमनिर्देश्यं तमस्मि शरणं गतः ॥७३॥
समस्तालम्बनेभ्यो यं व्यावृत्य मनसो गतिम् ।
ध्यायन्ति वासुदेवाख्यं तमस्मि शरणं गतः ॥७४॥
सर्वगं सर्वभूतं च सर्वस्याधारमीश्वरम् ।
वासुदेवं परं ब्रह्म तमस्मि शरणं गतः ॥७५॥
परमात्मानमव्यक्तं यं प्रयान्ति सुमेधसः ।
कर्मक्षयेऽक्षयं देवं तमस्मि शरणं गतः ॥७६॥
पुण्यपापविनिर्मुक्ता यं प्रविश्य पुनर्भवम् ।
न योगिनः प्राप्नुवन्ति तमस्मि शरणं गतः ॥७७॥
ब्रह्मा भूत्वा जगत् सर्वं सदेवासुरमानुषम् ।
यः सृजत्यच्युतो देवस्तमस्मि शरणं गतः ॥७८॥
ब्रह्मत्वे यस्य वक्त्रेभ्यश्चतुर्वेदमयं वपुः ।
प्रभुः पुरातनो जज्ञे तमस्मि शरणं गतः ॥७९॥
ब्रह्मरुपधरं देवं जगद्योनिं जनार्दनम् ।
स्रष्टृत्वे संस्थितं सृष्टौ प्रणतोऽस्मि सनातनम् ॥८०॥
स्रष्टा भूत्वा स्थितो योगी स्थितावसुरसूदनः ।
तमादिपुरुषं विष्णुं प्रणतोऽस्मि जनार्दनम् ॥८१॥
धृता मही हता दैत्याः परित्रातास्तथा सुराः ।
येन तं विष्णुमाद्येशं प्रणतोऽस्मि जनार्दनम् ॥८२॥
यज्ञैर्यजन्ति यं विप्रा यज्ञेशं यज्ञभावनम् ।
तं यज्ञपुरुषं विष्णुं प्रणतोऽस्मि सनातनम् ॥८३॥
पातालवीथीभूतानि तथा लोकान् निहन्ति यः ।
तमन्तपुरुषं रुद्रं प्रणतोऽस्मि सनातनम् ॥८४॥
सम्भक्षयित्वा सकलं यथासृष्टमिदं जगत् ।
यो वै नृत्यति रुद्रात्मा प्रणतोऽस्मि जनार्दनम् ॥८५॥
सुरासुराः पितृगणाः यक्षगन्धर्वराक्षसाः ।
सम्भूता तस्य देवस्य सर्वगं तं नमाम्यहम् ॥८६॥
समस्तदेवाः सकला मनुष्याणां च जातयः ।
यस्यांशभूता देवस्य सर्वगं तं नतोऽस्म्यहम् ॥८७॥
वृक्षगुल्मादयो यस्य तथा पशुमृगादयः ।
एकांशभूता देवस्य सर्वगं तं नमाम्यहम् ॥८८॥
यस्मान्नान्यत् परं किञ्चिद् यस्मिन् सर्वं महात्मनि ।
यः सर्वमध्यगोऽनन्तः सर्वगं तं नमाम्यहम् ॥८९॥
यथा सर्वेषु भूतेषु गूढोऽग्निरिव दारुषु ।
विष्णुरेवं तथा पापं ममाशेषं प्रणश्यतु ॥९०॥
यथा विष्णुमयं सर्वं ब्रह्मादि सचराचरम् ।
यच्च ज्ञानपरिच्छेद्यं पापं नश्यतु मे तथा ॥९१॥
शुभाशुभानि कर्माणि रजः सत्त्वमांसि च ।
अनेकजन्मकर्मोत्थं पापं नश्यतु मे तथा ॥९२॥
यन्निशायां च यत्प्रातर्यन्मध्याह्नापराह्णयोः ।
सन्ध्ययोश्च कृतं पापं कर्मणा मनसा गिरा ॥९३॥
यत्तिष्ठता यद् व्रजता यच्च शय्यागतेन मे ।
कृतं यदशुभं कर्म कायेन मनसा गिरा ॥९४॥
अज्ञानतो ज्ञानतो वा मदाच्चलितमानसैः ।
तत् क्षिप्रं विलयं यातु वासुदेवस्य कीर्तनात् ॥९५॥
परदारपरद्रव्यवाञ्छाद्रोहोद्भवं च यत् ।
परपीडोद्भवां निन्दां कुर्वता यन्महात्मनाम् ॥९६॥
यच्च भोज्ये तथा पेये भक्ष्ये चोष्ये विलेहने ।
तद् यातु विलयं तोये तथा लवणभाजनम् ॥९७॥
यद् बाल्ये यच्च कौमारे यत् पापं यौवने मम ।
वयः परिणतौ यच्च यच्च जन्मान्तरे कृतम् ॥९८॥
तन्नारायण गोविन्द हरिकृष्णेश कीर्तनात् ।
प्रयातु विलयं तोये यथा लवणभाजनम् ॥९९॥
विष्णवे वासुदेवाय हरये केशवाय च ।
जनार्दनाय कृष्णाय नमो भूयो नमो नमः ॥१००॥
भविष्यन्नरकघ्नाय नमः कंसविघातिने ।
अरिष्टकेशिचाणूरदेवारिक्षणिये नमः ॥१०१॥
कोऽन्यो बलेर्वञ्चयिता त्वामृते वै भविष्यति ।
कोऽन्यो नाशयति बलाद् दर्पं हैहयभूपतेः ॥१०२॥
कः करिष्यत्यथाऽन्यो वै सागरे सेतुबन्धनम् ।
वधिष्यति दशग्रीवं कः सामात्यपुरः सरम् ॥१०३॥
कस्त्वामृतेऽन्यो नन्दस्य गोकुले रतिमेष्यति ।
प्रलम्बपूतनादीनां त्वामृते मधुसूदन ।
निहन्ताऽप्यथवा शास्ता देवदेव भविष्यति ॥१०४॥
जपन्नेवं नरः पुण्यं वैष्णवं धर्ममुत्तमम् ।
इष्टानिष्टप्रसंगेभ्यो ज्ञानतोऽज्ञानतोऽपि वा ॥१०५॥
कृतं तेन तु यत् पापं सप्तजन्मान्तराणि वै ।
महापातकसंज्ञं वा तथा चैवोपपातकम् ॥१०६॥
यज्ञादीनि च पुण्यानि जपहोमव्रतानि च ।
नाशयेद् योगिनां सर्वमामपात्रमिवाम्भसि ॥१०७॥
नरः संवत्सरं पूर्णं तिलपात्राणि षोडश ।
अहन्यहनि यो दद्यात् पठत्येच्च तत्समम् ॥१०८॥
अविलुप्तब्रह्मचर्यं सम्प्राप्य स्मरणं हरेः ।
विष्णुलोकमवाप्नोति सत्यमेतन्मयोदितम् ॥१०९॥
यथैतत् सत्यमुक्तं मे न ह्यल्पमपि मे मृषा ।
राक्षसस्त्रस्तसर्वाङ्गं तथा मामेष मुञ्चतु ॥११०॥
पुलस्त्य उवाच
एवमुच्चारिते तेन मुक्तो विप्रस्तु रक्षसा ।
अकामेन द्विजो भूयस्तमाह रजनीचरम् ॥१११॥
ब्राह्मण उवाच
एतद् भद्र मया ख्यातं तव पातकनाशनम् ।
विष्णोः सारस्वतं स्तोत्रं यज्जगाद सरस्वती ॥११२॥
हुताशनेन प्रहिता मम जिह्वाग्रसंस्थिता ।
जगादैनं स्तवं विष्णोः सर्वेषां चोपशान्तिदम् ॥११३॥
अनेनैव जगन्नाथं त्वमाराधय केशवम् ।
ततः शापापनोदं तु स्तुते लप्स्यसि केशवे ॥११४॥
अहर्निशं हषीकेशं स्तवेनानेन राक्षस ।
स्तुहि भक्तिं दृढां कृत्वा ततः पापाद विमोक्ष्यसे ॥११५॥
स्तुतो हि सर्वपापानि नाशयिष्यत्यसंशयम् ।
स्तुतो हि भक्त्या नृणां वै सर्वपापहरो हरिः ॥११६॥
पुलस्त्य उवाच
ततः प्रणम्य तं विप्रं प्रसाद्य स निशाचरः ।
तदैव तपसे श्रीमान् शालग्राममगाद् वशी ॥११७॥
अहर्निशं स एवैनं जपन् सारस्वतं स्तवम् ।
देवक्रियारतिर्भूत्वा तपस्तेपे निशाचरः ॥११८॥
समाराध्य जगन्नाथं स तत्र पुरुषोत्तमम् ।
सर्वपापविनिर्मुक्तो विष्णुलोकमवाप्तवान् ॥११९॥
एतत्ते कथितं ब्रह्मन् विष्णोः सारस्वतं स्तवम् ।
विप्रवक्त्रस्थया सम्यक् सरस्वत्यासमीरितम् ॥१२०॥
य एतत् परमं स्तोत्रं वासुदेवस्य मानवः ।
पठिष्यति स सर्वेभ्यः पापेभ्यो मोक्षमाप्स्यति ॥१२१॥