|
पु. शनि हा ग्रह . - वि .
ज्यास फारसा वेग , चलाखी नाहीं असा ; संथ ; धिमा .
( ल . ) मूर्ख ; मठ्ठ ; निर्बुद्ध . रजरागी महामंद । जाण प्रसिद्ध उद्धवा । - एभा १३ . २४० .
जड ; आळशी ; सुस्त .
अस्पष्ट ; किंचित अंध ( दृष्टि ).
अंधुक ; प्रभाहीन ; निस्तेज ( प्रकाश ). जेवीं सूर्योदयापुढें चांदू । होय मंदू निजतेजें । - एभा १३ . ४७० .
सौम्य ; गालांतल्या गालांत केलेलें ( हास्य ). वदन मिरवे मंदहसितें ।
हळु ळु वाहणारी ; सौम्य ( वार्याची झुळुक ).
नक्षत्रांच्या अंधमंदादि प्रकारांपैकीं एक वर्ग . यांत मृग , आश्लेषा , हस्त , अनुराधा , उत्तराषाढा , शततारका व अश्विनी हीं नक्षत्रें येतात . हें नक्षत्र असतांना हरविलेली वस्तु लवकर सापडत नाहीं .
बारीक ; हलका ( आवाज , ध्वनि ).
सामर्थ्यहीन ; असमर्थ ; कमजोर . त्याचे उपदेशीं ब्रह्मा मंदू । माझेनिही बोध न करवे । - एभा १३ . १५८ . [ सं . ]
०पडणें
संथपणानें , सुस्ताईनें चालणें ( काम , धंदा ). हल्लीं तुमचे कामाचें मंद पडलें आहे . - शाको .
कमजोर होणें ( सांथ , आजार ).
०केंद्र न. ( ज्यो . ) मंदोच्च पहा . [ सं . ]
०गति गामी - वि . ज्यास फारसा वेग नाहीं असा ; कमी वेगाचा . [ सं . ]
०फल न. ( ज्यो . ) मध्यम ग्रहाला ज्या फलाचा संस्कार केला असतां मंदस्पष्ट ग्रह होतो असें गणितागत अंशात्मक फल . - माधवचंद्रोबा कोश . [ सं . ]
०बुद्धि मति - वि . जड बुद्धीचा ; मठ्ठ . [ सं . ]
०भाग्य वि. कमनशिबी ; दुर्दैवी .
०मधुर वि.
गोड ; आल्हाददायक ( फळ , वास , आवाज , वाद्य , काव्य इ० ).
सौम्य ; मोहक ; रम्य ( वारा , हास्य , गाणें , बोलणें ).
०रुप न.
सूक्ष्मरुप . - मनको . जो हा ठाववेर्ही मंदरुपें । उवायिलेपणें हारपे । - अमृ १ . ३५ .
स्थिरपणा ; अचलपणा .
०वाणी स्त्री. भाषणांत सावकाशी ; ओघ , किंवा आकर्षकता नसणें ; वक्तृत्वाचा अभाव . माझी अतिमंदवाणी । तयाची महिमा काय वाणी । - वि . सावकाश , छाप न पडण्यासारखें बोलणारा ; बोलण्यात अकुशल . [ सं . ]
०वात पु. सौम्य , झुळुझुळु वाहणारा वारा ; वार्याची झुळूक . ***** सेविती मंदवातें । [ सं . ]
०वार वासर - पु . शनिवार [ सं . ]
०वाहकता स्त्री. ( शाप . ) पदार्थांतून उष्णता लवकर जात नाहीं असा पदार्थाचा गुणधर्म . ( इं . ) बॅड कंडक्शन .
०विसर्जक वि. ( शाप . ) जो लवकर उष्णता बाहेर टाकीत नाहीं असा ( पदार्थ ). ( इं ) बॅड रेडिएटर .
०वीर्य वि. सौम्य गुणाचें प्रभावाचें ( औषध इ० ).
०वळ वेळा - स्त्री . ( ज्यो . ) ज्या समयीं आरंभिलेलें कार्य लवकर तडीस जात नाहीं तो समय ; प्रतिकूळ वेळ . ( क्रि० लागणें ).
०शोषक वि. ( शाप . ) जो उष्णता लवकर शोषित नाहीं असा ( पदार्थ ). ( इं . ) बॅड अॅब्सॉर्बर .
०सुगंध वि. सौम्य व सुवासिक ( वारा , वार्याची झुळुक ).
०स्मित हास्य - न . गालांतल्या गालात हसणें . मंदस्मित वदनीं मिरवे । - वि . गालातल्या गालात हंसणारा ; हंसतमुख .
०स्मितवदन न. हास्यमुख ; प्रसन्नमुख . मंदणें अक्रि .
कमी , मंद होणें ; मती मंदली पातकाचें नि गुणें । - राक १ पृ . १५ .
थांबणें . मी वंदीन पदारविंद म्हणुनी जातां पथीं मंदली । - आ शबरी ४ .
मंद होणें ; थकणें . मथितां मंदले देव दैत्य । - मुआदि ४ . ११२ . मंदवा - पु . ( प्रां . ) मंदाई पहा मंदा - पु . मंदी , मंदाई पहा . - वि .
स्वस्त .
चलती , मोसम , हंगाम नसलेला . मंदाइ - स्त्री .
सुस्तपणा ; धीमेपणा ; स्वस्थपणा ; ढिलाई ( काम , धंदा , इ० मध्यें )
कमजोरपणा ( साथ , रोग इ० चा ).
स्वस्ताई ; उतार ( भाव इ० मध्यें ) मंदाग - स्त्री . सौम्य अग्नि . [ मंद + आग ] मंदागीं - क्रिवि .
सौम्य अग्नीवर ( शिजविणें , भाजणें ) ती भाजी मंदागीं शिजूं दे .
सौम्य ; बारीक ज्योतीनें ( दिवा जळणें ). मंदाग्नि - पु . ( ल . ) मंद जठराग्नि ; पचनशक्ति कमजोर असणें . - वि . ज्याचा जठराग्नि प्रदीप्त नाहीं असा ( मनुष्य ). मंदावणें - अक्रि . ( शब्दशः व ल . ) मंद होणें ; कमी होणें ; रेंगाळणें ; आळसावणें . मग सुखानुभूतीचीं घेणीं देणीं । मंदावों लागती । - ज्ञा १६ . १२ . मंदाविणें - सक्रि . सौम्य , मंद , कमी करणें . मंदावा - पु ( शब्दशः व ल . ) मंदपणा ; सुस्तपणा ; आळस . मंदाळणी - वि . ज्यांत मीठ कमी घातलें आहे असा ( पदार्थ . ) [ मंद + अलवण - अळणी ] मंदी - स्त्री . मंदाई पहा . मंदोच्च - नपु . ग्रहाच्या कक्षेंतील सूर्यापासून अति दूरचा बिंदु ; सूर्योच्च . याच्या उलट शीघ्रोच्च . [ सं . मंद + उच्च ] मंदोष्ण - वि . साधारण उष्ण ; कोंबट . [ सं . मंद + उष्ण ]
|