ऋण [ṛṇa] a. a. [ऋ-क्त]
Going.
Guilty.
णम् Debt; (as to the three kinds of debt, see अनृण; cf. जायमानो ह वै ब्राह्मणस्त्रिभिर्ऋणवान् जायते, यज्ञेन देवेभ्यः ब्रह्मचर्येण ऋषिभ्यः प्रजया पितृभ्यः इति । स वै तर्हि अनृणो भवति यदा यज्वा, ब्रह्मचारी, प्रजावानिति । ŚB. on
[MS.6.2.31.] ऋणानि त्रिण्यपाकृत्य मनो मोक्षे निवेशयेत्
[Ms.6.35.] देवानां च पितॄणां च ऋषीणां च तथा नरः । ऋणवाञ् जायते यस्मात्तन्मोक्षे प्रयतेत् (त ?) सदा ॥ देवानामनृणो जन्तुर्यज्ञैर्भवति मानवः । अल्पवित्तश्च पूजाभिरुपवासव्रतैस्तथा ॥ श्राद्धेन प्रजया चैव पितॄणामनृणो भवेत् । ऋषीणां ब्रह्मचर्येण श्रुतेन तपसा तथा ॥ (विष्णुधर्मोत्तरम्); ऋणं कृ to incur debt; ऋणं दा to pay off or discharge debt; अन्त्यं ऋणं (पितॄणम्) the last debt to be paid to the manes, i. e. creation of a son.
An obligation in general. cf. ऋणसंस्तवो हि अवश्यकर्तव्यानां भवति । ŚB on
[MS.6.2.31.] (In alg.) The negative sign or quantity, minus (opp. धन).
A fort, strong-hold.
Water.
Land. -Comp.
-अन्तकः the planet Mars.
-अपनयनम् -अपनोदनम्, -अपाकरणम्, -दानम्, -मुक्तिः, -मोक्षः, -शोधनम् paying off debt, discharge or liquidation of debt.
-आदानम् 'recovery of debt'
[Kau.A.3;] receipt of money lent &c. (one of the 18 titles or subjects of litigation).
-उद्ग्रहणम् recovering a debt in any way from the creditor (by friendly or legal proceedings).
-ऋणम् (ऋणार्णम्) debt for a debt, debt incurred to liquidate another debt. ऋणस्य अपनयनाय यदन्यदृणं क्रियते तत् ऋणार्णम्
[Sk.73;] Vārt. on
[P.VI.1.89.] -कर्तृ a. one who gets into debt;
[Mb.13.23.21.] -काति a. a. one to whom praise is due as a debt; or one who receives praise as a debt to be repaid in benefits (Sāy.) -ग्रस्तa. indebted, involved in debt.
ग्रहः borrowing (money).
a borrower.
-ग्राहिन् a. a. borrowing. -m. a debtor, borrower.
-चित् a. a. acknowledging (praise) as a debt to be paid for. N. of ब्रह्मणस्पति;
[Rv.2.27.] 17.
-च्छेदः Payment of a debt.
-(णम्)चयः N. N. of a king;
[Rv.5.3.12,14.] -दातृ, -दायिन् a. a. one who pays a debt.
-दासः [ऋणात् मोचनेन कृतो दासः] one who is bought as a slave by paying off his debts; ऋणमोचनेन दास्य- त्वमभ्युपगतः ऋणदासः Mitā.
-निर्णयपत्रकम्, -पत्रम् A note of acknowledgement of debt;
[Sūkra.1.33.] -निर्मोक्षः Discharge or acquittance of debt (to ancestors &c.); न चोपलेभे पूर्वेषामृणनिर्मोक्षसाधनम्
[R.1.2.] -प्रदातृ moneylender.
-मत्कुणः, -मार्गणः security, bail.
-मुक्तः released from debt.
-मुक्तिः &c. see ऋणापनयनम्.
-लेख्यम् 'debtbond' a bond acknowledging a debt (in law; Mar. कर्जरोखा).