खंड २ - अध्याय ६०

श्रीगणेशाय नमः । कैवर्तक महादुष्ट पाहत । मुद्‌गला मुनिशार्दूला महावनांत । त्या मुनिवरा पाहून पापयुक्त । चित्त त्याचें पुनरपी ॥१॥
खड्‌ग उगारुन मारण्या धांवत । हटाग्रह तो पापीं असत । समींप जाऊन खड्‍ग उगारित । तों तें खड्‌ग गळून पडलें ॥२॥
धरणीतलावर तलवार । गळून पडतां अन्य शस्त्र । मुद्‌गल मारण्या अनिवार । जें जें उगारीं तें तें व्यर्थ ॥३॥
अन्य शस्त्रें दृढबद्ध पडत । धरातलीं तें क्षणांत । जाहला कैवर्तक विस्मित । म्हणे काय हें अद्‌भुत ॥४॥
मुद्‌गलाकडे दुष्ट तो पाहत । अहो आश्चर्य ऐसें म्हणत । अतिदारुण परी होत । निर्मलचित्त क्षणर्धांत ॥५॥
महादुष्ट हात जोडित । मुद्‌गल मुनीस प्रार्थित । योगिदर्शनमात्रें होत । वर्तन तैसें वचन योग्य ॥६॥
नामा म्हणे मुद्‌गलांप्रत । जन्मापासून आजपर्यंत । बुद्धि माझी पापनिश्चययुक्त । पापें अगणित मीं केलीं ॥७॥
आतां कुंडांत स्नान केलें । निर्मलत्व बुद्धीस आले । पापांचें भय उत्पन्न झालें । तुझ्या दर्शनें संतोष ॥८॥
संतुष्ट झाली मम मती । इच्छी मुक्ति । शस्त्रें पडली असती । पुनरपि तीं न घेईन ॥९॥
संसारतारक उपदेश करावा । प्राज्ञा आताम मजसी बरवा । मुक्तीचा उपाय सांगावा । मुद्‌गल तें ऐकून म्हणती ॥१०॥
आपुलीं शस्त्रें उचलून । घरीं जा तूं परतून । तेव्हां तो चोर प्रणाम करुन । पुनरपि प्रार्थी मुनीला ॥११॥
डोळ्यांत पश्चात्ताप दाटत । अश्रुरुपें तो वाहत । महाखल नामा विनवीत । योगींद्रा मज शिष्य करी ॥१२॥
अन्यथा मी देह त्यजीन । तुमच्या समक्ष उन्मन । महाभागा विषयांत मन । यापुढें माझें न रमेल ॥१३॥
ऐसें त्याचें वचन आर्त । ऐकून म्हणे योगी भक्त । शरणागत वत्सल तो त्वरित । ‘गणेशाय नमः’ हा मंत्र जप ॥१४॥
स्वतःमंत्रदीक्षा त्यास देत । आपुली काठी तेथ पुरित । म्हणे शुष्क काष्ठ असे पुढयांत । मंत्र अविरत जपत राही ॥१५॥
महाखला जोपर्यत । हया काठीस अंकुर न फुटत । जप हा मंत्र सतत । शुद्ध तेणें तूं होशील ॥१६॥
फळ जळ मूळ पर्णभक्षण । न करावें तूं सर्वक्षण । करावें केवळ वायुभक्षण । ऐसा तपें शुद्ध होशी ॥१७॥
ऐसें सांगून गाणपाग्रणी । महादुष्टा त्या नाम्यासी झणीं । अंतर्धान योगप्रभावें करोनी । पावला नंतर काय झालें ॥१८॥
नामा गणेशमंत्र जपत । वर्ष सहस्त्र अविरत । अंगावरी त्याच्या वाढत । वारुळही परी न हाले ॥१९॥
गवत वृक्षादी वाढत । सभोवताली तो त्यांत संवृत । तथापि नाममंत्र जपत । दृढभक्तीनें सर्वकाळ ॥२०॥
नाममंत्राच्या प्रभावें फुटत । अंकुर सुकल्या काष्ठाप्रत । पाप सर्व विलया जात । पुण्यराशी उभी ठेली ॥२१॥
अति पुण्यें भक्तिभावानें फुटत । सोंड त्याच्या भरुमध्यांत । तेणें गजाननच दुसरा वाटत । नामा झाला महाशक्त ॥२२॥
नंतर तेथ मुद्‌गल येत । महायश एकदा अकस्मात । शिष्याची त्या आठवण होत । साधुसत्तमा दैवयोगें ॥२३॥
ज्या स्थळीं नामा जप करिते । बैसला होता अखंडित । तेथ जाऊन पाहत । शुष्ककाष्ठा अंकुर फुटले ॥२४॥
तें पाहून विस्मित । म्हणे कुठें गेला शिष्य पुनीत । चंचल भाव सोडून कष्टवित । देह आपुला तपांत ॥२५॥
महातप तो त्यासी न दिसत । परी वारुळ एका पुढयांत । त्यांतून ध्वनी ऐकू येत । गणेशाय नमः हा अविरत ॥२६॥
त्या वारुळांतून चमकत । दोन डोळे तेजयुक्त । काठीने वारुळ फोडित । जल सिंचन करी नाम्यावर ॥२७॥
त्यानें नामा सावधान । होऊनी उघडी आपुले नयन । गुरुस पाहून अभिवादन । साष्टांग घाली भक्तीनें ॥२८॥
नंतर त्याचा करुन सन्मान । देउनी दृढ आलिंगन । म्हणे वारुळांतून उत्पन्न । पुत्र तूं माझा निःसंशय ॥२९॥
ब्राह्मणमुख्य तूं होशील । भरुशुंडी नामें ख्यात अमल । नाममंत्रे सिद्ध विमल । सर्ववंद्य तूं होशील ॥३०॥
तुझ्या दर्शनमात्रें लाभत । प्राणिमात्रां मुक्ति जगांत । लक्षकल्प काळ जीवित । राहशील तूं महामुने ॥३१॥
प्रतिकल्पीं शिष्य जगांत । शिवादी होतील समस्त । ऐसा वर देऊन तयाप्रत । महामंत्र देई गणेशाचा ॥३२॥
एकाक्षर मंत्र विधानपूर्वक देत । नंतर अन्तर्धान मुद्‌गल पावत । तो भरुशुंडी तप आचरित । वर्ष एक अतिउत्तम ॥३३॥
त्याच्या तपानें प्रसन्न । प्रकटले प्रत्यक्ष गजानन । म्हणती महाभक्ता तुझें मन । कोणती वांछा सांग करिते ॥३४॥
तेव्हां भरुशुंडी स्तुति स्तोत्रें गात । स्वानुभव त्यांत वर्णित । नमन गणनाथा तुजप्रत । ढुंढे सुशांतिप्रदा ॥३५॥
शांतिपूर्तीसी अपारयोगासी । योगी भजती तयासी । प्रजापतींच्या विधात्यासी । गणनाथा विष्णूसी ॥३६॥
तूं उत्पत्तिकर्त्यांत विधाता । तैसा पालकर्त्याचा पालनकर्ता । संहारकांत हर तूं तत्त्वतः । कलांश मात्रें विराजसी ॥३७॥
क्रियात्मकांत जगदंबिका असत । प्रकाशकांत रवी साक्षात । यत्नप्रदात्यात गुणेश ख्यात । कलांशमात्रें तुज नमन ॥३८॥
शरीरधारकांत तूं बिंदू अससी । सुबोधरुप स्वतः उत्थानकांसी । विदेहकांत सांख्यरुप दिससी । समाधिदात्यांत निजात्मक ॥३९॥
निवृत्त योगांत अयोगधारक । कलांशमात्रें तूंच एक । गणनाथा तुझें हे गुण पावक । नमन तुजला पुनः पुन्हा ॥४०॥
वेदादींत असती वर्णित । योगकीर्ते गण समस्त । सदा सुशांतिप्रद संस्थित । भक्तिप्रिया तूं भक्तेशा ॥४१॥
‘ग’कार ही मोहदात्री सिद्धि । ‘ण’ कार मोहधात्री बुद्धि । त्यांचा विलासी पती सुद्धधी । गणेश्वरा तूं तुज नमन ॥४२॥
गकाररुपें देवा गौण । णकाररुपें अतूं निर्गुण । त्यांच्या अभेदें गणनाथ सगुण । योगीशा तुज नमन असो ॥४३॥
किती वर्णावें महिमान । अद्‌भुत जें अति पावन । वेदादीसही भरांत पडून । वर्णन करण्या असमर्थ ते ॥४४॥
पतितांत मी श्रेष्ठ पतित । परी नामप्रभावें झालों मुक्त । ब्राह्मणोत्तम जगांत । मी संस्कारहीन चोर होतों ॥४५॥
संस्कारयोगें विश्वामित्रादिक पावत । ब्राह्मणत्व जगांत । तैसा मीं होतों पापासक्त । तरी केलेंस मज तूं ब्राह्मण ॥४६॥
ऐसें बोलून कर जोडित । भक्तिभावें पुढयांत । त्याच्या स्तवनें संतुष्ट चित्त । गजानन त्यास म्हणे ॥४७॥
अरे विप्रा जें वांछिसी । तें तें देईन मीं तुजसी । तुजसम तेजस्वी भक्तासी । तुलना नसे जगांत ॥४८॥
गणेशवचन ऐकून । डोळयांत आनंदाश्रू दाटून । महामुनी भरुशुंडी गद्‌गद वचन । बोले तया गजानना ॥४९॥
तुझी भक्ति अतिदृढ चित्तांत । सर्वदा व्हावी प्रतिष्ठित । ऐसें वरदान मजप्रत । द्यावें देवा गजानना ॥५०॥
तथास्तु म्हणे गजानन । क्षेत्र तुझें अति महान । होईल येथ एक पावन । अमलाश्रमक नांवाचें ॥५१॥
जे जन येथ सेवा करिती । त्यांची अज्ञानज पापें हरतीं । त्यांसी होय ज्ञानप्राप्ति । अति निर्मळ मोक्षप्रद ॥५२॥
ऐसा वर देऊन । गणेश पावले अन्तर्धान । भरुशुंडी भक्तिभावपूर्ण मन । भजे तयासी निरंतर ॥५३॥
एकनिष्ठ तो महाभक्त । अन्य तीर्था न जात । अन्य देवा न मानित । गणेशाहून तो योगींद्र ॥५४॥
ब्राह्मणनिष्ठ त्या महा क्षेत्रांत । आनंदानें नंतर जात । गणनाथाची भक्ति करित । सदैव प्रेमभक्तीनें ॥५५॥
त्या भरुशूंडीचे जगांत । ब्रह्मर्षी अमल भक्त होत । क्षेत्रसंन्यासभावें सेवित । महामुनीस ते सारे ॥५६॥
त्याच्या दर्शनाथ जाती । कश्यप शुकादी सर्व यती । गणनाथासी पूजिती । कृतार्थ मानिती स्वतःला ॥५७॥
नंतर स्वस्थला परतती । शुंडाधर मुनीस प्रशंसिती । इंद्राई देव तेथ येती । दर्शनार्थ भरुशुंडीच्या ॥५८॥
ब्रह्माविष्णू महेशादी ईश्वर । त्याच्या दर्शनोत्सुक घोर । संतुष्ट होऊन शुण्डाकर । अनुभव वर्णिती महामुनीचा ॥५९॥
ऐसा तो चांडाळ चोर होत । नामा भरुशुंडी भक्त प्रख्यात । गणेश स्मरणाचा प्रभाव अद्‌भुत । अवर्णनीय सर्वथा ॥६०॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्‌गले महापुराणे द्वितीयेखण्डे एकदंतचरिते भरुशुंडिब्राह्मणत्ववर्णनं नाम षष्टितमोऽध्यायः समाप्तः । श्रीगजाननार्पणमस्तु ।