७०४
श्रृंगार करुनि हरिनामतांबूल
गुरुअंजन लेउन डोळा ।
भ्रातारु होता तो नि:शब्दीं खिळिला
परतोनि माघारि ठेलिये ॥१॥
काम निदसुरा कामिनी
जागे कांही के विपरित गमे ।
भोगत्याच्या ठाई निशब्दीं खिळिला
आपआपण्यातें रमे ॥२॥
पति पद्मिणीविणें गर्भ संभवला
सवेचि प्रसूति जाली ।
तत्त्वबोध उपजला तेणें
गुढी उभविली ॥३॥
तया पुत्राचेनि सुखें सर्वहि
विसरलें देहभावा पडला विसरु ।
बापरखुमादेविवरु विठ्ठलीं
तेथें आणिकाचा नव्हे
संचारुगे बाईये ॥४॥
७०५
वडाच्या पानीं एक उभविलें देउळ
आधिं कळसु मग पायाहो ।
देव पुजों गेलों तंव देउळ
उडालें पान नाहीं तेथें वडुरे ॥१॥
चेत जाणा तुम्हि चेत जाणा ।
टिपरि वडाच्या साई हो ॥२॥
पाषाणाचा देवो पाषाणाचा भक्ति
पोहती मृगजळ डोहीं हो ।
वांझेचा पुत्र पोहों लागला
तो तारी देवां भक्ता हो ॥३॥
भवाब्धिसागर नुतरवे ते पडिलें
रोहिणी डोहीं हो ।
नसंपडे आत्मा बुडाले संदेहीं
ते गुंतले मायाजळीं हो ॥४॥
विरुळा जाणें पोहते खुणें
केला मायेसि उपावो हो ।
बापरखुमादेविवरुविठ्ठ्ल विसावा
तेणें नेलें पैल थडिये वो ॥५॥
७०६
चिंचेच्या पानि एक शिवालय
उभविलें आधि कळसु मग पायारे ।
देव पूजों गेलें तंव देउळ उडालें
प्रसिध्द सदगुरुराया रे ॥१॥
संतजना महंतजना तेथील तें
गुज गोडरे ।
अनुभव अनुभवितां कदांचि न
सरे पुरेल मनीचें कोडरे ॥२॥
उपजत नोवरी केळवली केळवला
नोवरा नवरी ।
पितया कंकण करि माता सुंदरी
विपरीतगे माय कोडियाची परी ॥३॥
विपरीत कोडे गुरुगम्य काहाणि
ऐके सगुणा विरुळा ।
बापरखुमादेविवरुविठ्ठ्लु पाहातां
पाविजे तो सुखसोहळा ॥४॥
७०७
देहा लाजिलिये शब्दा रुसलिये ।
कांसवीचें दूध देऊनियां बुझविलें माय ॥१॥
काय सांगों तिचा नवलावो ।
महालोभेंविण कैसा येतों पान्हावो ॥२॥
आवसेचे चांदिणे सांगों गेलिये ।
रखुमादेविवराविठ्ठ्लीं वरपडी जालिये ॥३॥
७०८
निशियेचे भरीं भानु प्रतिबिबीं बिंबला ।
बिंबचि गिळुनि ठेला बिंबामाजी ॥१॥
रात्रि सूर्य वाहे दिनु चंद्र जायें ।
विपरीतगे माये देखीयेले ॥२॥
उदय ना अस्तु तेथें कैचेंनि त्रिगुण ।
आपणचि दर्पण होऊनि ठेला ॥३॥
ज्ञानदेव म्हणे अनुभवी तोचि जाणे ।
संत ये खुणें संतोषले ॥४॥
७०९
पुरुषेविण नारी संचरली शरीरी ।
आपण्यावरी आळु आला ॥१॥
काय कोण्यासांगे सिणली अनुरागें ।
पडियेले पतिसंगें अवस्थाभूत ॥२॥
बापरखुमादेविवरु विठ्ठ्लु जैसा तैसा ।
व्यापूनि आकाशा उरला असे ॥३॥
७१०
अचिंत बाळक सावध जालें ।
निशब्दी बोभाईलें मीचि मीचि ॥१॥
गरोदरेंविण बाळक जालें ।
माया मारुन गेलें निरंजना ॥२॥
तेथें एक नवल पैं जालें ।
पेहें सूदलें निरालंब ॥३॥
छत्तीस अकरा घोंट पैं घेतला ।
उदरेविण भरलें पोट देखा ॥४॥
सहज गुण होतें निर्गुण जालें ।
भलत्या झोंबलें निराकारे ॥५॥
बापरखुमादेविवरु
शून्याशून्याहूनि वेगळे ।
त्या बाळका सामाविलें
आपुल्या व्योमीं ॥६॥
७११
उजव्या आंगें भ्रतार व्याली ।
डाव्या आंगें कळवळा पाळी ॥१॥
कवण जाणे कवण हे खूण ।
कवण जाणें काय ल्याली भूषण ॥२॥
दोहीं आंगीचें लेणें आपण ल्याली ।
ज्ञानदेव म्हणे विठो
आमुची माउली ॥३॥
७१२
देउळा आधीं कळसु वाईला ।
पाहोनि गेलो आपुले दृष्टी ॥१॥
विपरीतगे माये देखियेलें ।
कांसविचें दूध दोहियलें ॥२॥
आधीं पुत्रपाठी वांझ व्याली ।
लेणें लेऊनि ठेले साडेपंधरें ॥३॥
बापरखुमादेविवरु विपरीत
सुपरीत जाणें ।
संत तिये खुणें संतोषतील ॥४॥
७१३
मज स्वप्नी लेवविला श्रृंगारु ।
माझें उदरीं जन्मला भ्रतारु ॥१॥
जागि सुति ना मी निदसुरी ।
चोळी सुदली तोडूनि गळसरी ॥२॥
लक्षण म्हणे कीं सुलक्षण म्हणे ।
येके उदरींच आम्हीं दोघें जणें ॥३॥
सोईरिक पडिपाडें समसाटीं ।
मी वो बैसलें तयाचे पाठी ॥४॥
निकट कैसें आहेवपण ।
कैवल्या आधीं तेल कांकण ॥५॥
निवृत्ति दास तेथें नाहीं ।
लग्नमुहूर्त बहुलाठाई ॥६॥
७१४
पैलमेरुच्या शिखरीं ।
एक योगि निराकारी ।
मुद्रा लावुनि खेंचरी ।
तो ब्रह्मपदीं बैसला ॥१॥
तेणें सांडियेली माया ।
त्यजियेली कंथा काया ।
मन गेलें विलया ।
ब्रह्मानंदा माझारी ॥२॥
अनुहत ध्वनि नाद ।
तो पावला परमपद ।
उन्मनी तुर्याविनोदें ।
छंदें छंदें डोलतुसे ॥३॥
ज्ञानगोदावरीच्या तीरीं ।
स्नान केलें पांचाळेश्वरीं ।
ज्ञानदेवाच्या अंतरीं ।
दत्तात्रेय योगिया ॥४॥
७१५
सेजे सुता भूमी पालखा
निजलता उसांसया ।
गगन पासोडा मेरु कानवडा
ते सुख वाड पहुडलया ॥१॥
सहज संभोगु भोगु जाणवा ।
विजया होई मग भोगि राणिवा ॥२॥
कमळणी बाळा गुंफ़िती माळा
घालिती गळां देव कन्या ।
तिचिये शेजारीं सतरावी सुंदरी
चंद्रसूर्य दोन्ही चवरी ढाळिती ॥३॥
येकु त्यागी दुसरा भोगी
तिसरा योगी राजाइंद्र ।
चौथे द्वारीं अतीत पै
बैसले गुंफ़े ज्ञानदेवो ॥४॥
७१६
पर्वतु गोफ़णिये सोकरी लेकरु ।
ज्याचेनि तृष्णे आटले सप्तहि सागरु ।
ज्याचेनि स्वेदें बुडाला मेरु ।
तया माजी ने तया
मी काय करुं ॥१॥
कैसे नवल चोज जालेंगे माये ।
खांदी गंगा चोरु पळतु आहे ॥२॥
जयाचिया अंगावरी वडाचीं झाडें ।
तो हा मुरुकुटावरि बैसला कोडें ।
विवळादृष्टी पाहे निवाडें ।
घ्या घ्या म्हणोनि ठाकितो पुढें ॥३॥
मनगणिचे तंती वोविली धरणी ।
ते पिसाळ्यानें घेतली खांदा वाहुनि ।
त्यासी वोवाळिति चौघीजणी ।
बापरखुमादेविवराचीं करणी ॥४॥
७१७
ऐसा गे माये कैसा योगी ।
जे ठाई जन्मला तो ठाउ भोगी ॥१॥
माय कुमारि बाप ब्रह्मचारी ।
एकविस पुत्र तयेचे उदरी ॥२॥
आचार सांडुनि जालासे भ्रष्ट ।
माउसिसी येणें लाविलासे पाट ॥३॥
पितियाचा वेष धरुनियां वेगीं ।
मातेचें सुख भोगावया लागीं ॥४॥
आणि मी सांगो नवल काई ।
येणें बहिणी भोगिली एकेचि ठाई ॥५॥
ज्ञानदेव म्हणे अनुभवी जाणे ।
अनुभवावांचुनि कोण्हीच नेणें ॥६॥
७१८
सुकलिये गंगे वर्हाड आलें ।
उतार नाहीं म्हणोन मुरडोनी गेलें ।
मनगुणीचा तंती ओंविली धरणी ।
पिसोळिया ओझें वाईले रया ॥१॥
तुं ते कवण मी ते कवण ।
कवण बांधावे तोरण ।
योगी दिगंबर संन्यासिजे काय ।
वरमाये हातीं कांकण रया ॥२॥
आप तेज पृथ्वी वायो आकाश ।
या भासास उटणें केलें ।
वांझेचिया पुत्रा चोखणी मार्दिलें ।
ऐसें नवल ज्ञान जालें रया ॥३॥
वरबाप वोहबाप जन्मलेचि नाहीं ।
तंव नवरा नवरी कवणची काई ।
बापरखुमादेवीवर चिंतिता ।
तरि तें सुख निवृत्तिपायीं ॥४॥
७१९
माते आधि कन्या जन्म पावली तिच्या
वर्हाडा आईति केली ।
पाहों गेलों तये चरण ना तुम्ही
नेत्र संपुर्ण लक्षणें वोळखिलीं ।
नवरा गर्भवासि पहिले नामरसी
घटित आहे दोघांसीं ।
अर्थ याचा सांगा श्रोते हो
लग्नेविण आणिली घरासिरेरे ॥१॥
कवण कवणाचा विचारु करा उपजत
पुत्र म्हातारा युगें गेली तया
जाहलिया जन्म ऐसें एक अवधारा ॥२॥
पुत्रें मातेसि पय पाजिलें कीं
पितयासी कडे वाहिलें ।
तुम्ही म्हणाल शास्त्रें काय देखिलें
तरी उजुचि आहे बोलिलें ।
शास्त्र गूढ अध्यात्म गूढ वज्र
गूढी पाहे म्हणितलेरेरे ॥३॥
साहिशास्त्रें शिणलीं भारी
परि अर्थ नकळे कवण्यापरी ।
सुजाण श्रोते कविजन अपार
कवित्त्व करिती लक्षवरी ।
एक एक कवित्त्वीं हें काय
नवल ज्ञानदेवीं पाहिलें निरुतेरेरे ॥४॥