४८६
नाद भेद सिध्द अवघेचि विरुध्द ।
जेणें तुटे भेद तेंची जपे ॥१॥
सुताचिये गुंजे सुतचि पैं माजे ।
हरिचरणांबुजें निवडिती ॥२॥
रुक्मिणीचा नाहो हाचि पैं उगवो ।
प्रपंच ते वावो जावो परतां ॥३॥
ज्ञानदेवा चित्त हरि गोत वित्त ।
विज्ञान उचित ज्ञानघनें ॥४॥
४८७
चिंतिलें अपैसें पाविजे सायासें ।
तरी कामा नसे सायास या ॥१॥
देखणें स्वप्नींचे भुररें मायेचें ।
भ्रमित देहाचे हरिविण ॥२॥
आयुष्याची पेंठ संसाराचे तट ।
गुरुविण वाट कैची रया ॥३॥
त्रिपुटिसी वर्ते वैकुंठ सरतें ।
प्रेमेंविण भरितें कैसें येत ॥४॥
ज्ञानदेवि घर केलें पै सपुर ।
संसार येरझार हरिचरणीं ॥५॥
४८८
दीव दीपिका शशी तारा
होतुका कोटिवरीरे ।
परि नसरे निशि नुगवे दिवसु
दिनकरनाथें जियापरीरे ॥१॥
नुध्दरिजे नुध्दरिजे नुध्दरिजे
गोपाळेंविण नुध्दरिजे ॥ध्रु०॥
नगर भ्रमतां जन्म जावो
परि प्रवेशु एक्या द्वारेरे ।
तैसा यजिजो भजिजो पूजिजो
परि उकलु नंदाकुमरुरे ॥२॥
सर्वावयवीं शरीर सांग परि विरहित
एका जिवेरे ।
तैसा धिक तो श्रोता धिक तो वक्ता
जो वाळिला विठ्ठलदेवेरे ॥३॥
गळित शिर हें कलेवररे
उदकेंविण सरिता भयंकररे ।
रविशशीविण अंबर तैसें हरिविण
जिणें असाररे ॥४॥
अंत:करणीं रुक्मिणीरमणु परि
त्या श्वपचाहि स्वरुपा बंधन
नघडें नघडेरे ।
येरु यति होकां भलतैसा परि तो
भव अगाडीहुनि न सुटे न सुटेरे ॥५॥
शिखिपक्षींपत्रींडोळे जेंवि अकाळ
जळद पडळेरे ।
तैसीं गोकुळपाळकबाळेंविण
कर्मे सकळेंविफ़ळेरे ॥६॥
यम नियम प्राणायाम प्रत्याहार हे
सकळ उपाय परि अपायरे ।
जंव तमाळनीळ सांवळा ह्रदयीं
ठाण मांडूनि न र्हायेरे ॥७॥
मी उत्तम पैल हीनु भूतीं
द्वेषाद्वेष ठेलेरे ।
केलोंनि कर्मे उफ़कां निफ़जे सुख
तें दुरी ठेलेरे ॥८॥
आतां असोत हे भेदाभेद
आम्ही असों एक्या बोधे रे ।
बापरखुमादेविवरु विठ्ठल
निवृत्तिमुनिरायप्रसादेरे ॥९॥
४८९
दुर्लभरे दुर्लभरे दुर्लभु संसारु कां नेणा ।
आहारनिद्रेसाठीं दवडितां माणुसपणा ॥१॥
आड न विहिरी बावि न पोखरणी ।
सरिता ना सागर कल्पतरु रानोरानीं ॥२॥
बा याची खुण ज्ञानदेवो जाणे ।
तयाचें करणें तै अधिकचि होणें ॥३॥
४९०
धरसील तरी हाति लागे बापा ।
सोडसील तरी जाईल दिगंतरा ॥१॥
जतन करिरे जिवाचिया जिवा ।
सांगतसे ठेवा जुगादीचा ॥२॥
निवृत्तिनिरोप बुझे आपें आप ।
आधि पुत्र मागें
बाप जन्में रया ॥३॥
४९१
हे पृथ्वी तुझे लंकेसि आधारुरे रावणा
तें त्त्वां अपराधें बाधकेविण आणिली ।
नेणो किती वानर पद्यें देखतांचि
रविशशी गिळिलेरया ॥१॥
विरोध न कीजे विरोध न कीजे पाडू
न पाहातां मागें करिसि तें नव्हेरे रावणा ।
प्राणुचि पारखा जालासे गव्हारा जिणें
केंवि सिध्दि जाईलरे रया ॥२॥
दों भूतांचि दशा जाणोनिरे रावणा
तयाचा आगम सागरि रिघाला ।
तयाच्या गडे गड मेळउनी सापें
डाव शिळीं बाधला ॥३॥
हनुमंत वायूचेनि मिसें तो
आधींची पाईकी करी ।
तयाचेनि रोखें हीं रतलीं पंचभूतें
उभा राहासि कास्यावरिरे रावणा ॥४॥
आकाश तेंचि अवकाश भीतरि
आत्माराम आवेशला तुजवरी ।
तया म्हणोनि बाणजाळ घातलें
वरी येरी येरें कवळी
वरच्या वरीरे रावणा ॥५॥
आतां तुज देहो कैचारे रावणा
आत्मा तोचि राम जालारे ।
बापरखुमादेविवर विठ्ठले
चरेना जुंजतां तें काये केलेंरे रया ॥६॥
४९२
मी माझे म्हणतां संसारीं गुंतलें ।
तंव परत्र परतेंचि राहिलें ।
हे ना म्हणउनि तया
झोंबिन्नले तंव सिध्दासिध्द हातींचें गेलें ॥१॥
पुढीला चुकला मागिला मुकला
तैसे परी जाली मातें ।
आपआपणातें गोंवीत बुध्दीं दोष
ठेवी कवणातें रया ॥२॥
आतां एक बुध्दि आठवली
गेलें तें परतेना मागुतें ।
बाप रखुमादेवीवराविठ्ठ्लु
ध्याईजे तरी सकळिक
होईल अपैतें ॥३॥
४९३
मृगजळाचा जळीं चाळिसि जळचरें ।
कैचें जळ तेथें कोठें मत्स्यरे ॥१॥
नाथिलिच खटपट करील किती ।
गगनींचीं सुमनें तुरंबिसि मस्तकीं ॥२॥
वांझेचिया सुता रचसिल मारे ।
कैचा पुत्र तेथें कायि संव्हारे ॥३॥
कोल्हैरीचे वारु आणिसिल सावया ।
कैचा राऊत कोणा जिंकिसील रया ॥४॥
ऐसीं नाथिलींचि नाटकें आचरसी किती ।
ज्ञानदेव म्हणे सहजें निवृत्ति ॥५॥
४९४
मृगजळाचे डोहीं मारिसील जळचरें ।
कैचें तेथें मत्स्यरे ॥१॥
लटकीच खटपट लटकीच खटपट ।
लट्कीचि खटपटरे साळोबा ॥२॥
वांझेचिया पुता घालसिल मारे ।
तेथें कैचा पुत्र मृत्यु कोणा संहारे ॥३॥
रोहिणीचे वारु आणिसी सावया ।
कैचे वारु काय जुंझसी रया ॥४॥
स्वप्नींचिया धना बांधिसी कळांतरा ।
कैंचें धन काय होसी व्यवहारा ॥५॥
निवृत्तिप्रसादें ज्ञानदेव म्हणे ।
स्वप्नींचें सुख तें साळया जाणे ॥६॥
४९५
वोजावलिया वोढी ।
वोढी पाडीजे ते नाहीं ।
ऐसें विचारुनि पाही आपुला मनीं ।
मग राहिजे सुतत्त्व निर्वाणीं ॥१॥
दुर्लभ दुर्लभ संसार त्यात
दुर्लभ माणुसपणा ।
ये जन्मीं नोळखसी ।
पशु होउनी जन्मसी ।
मग तुज सांगेल कवण रया ॥२॥
जंव देहीं आहे देवो तव
या वेदे त्याच्या लाह्या ।
मग तुज रात्री जाईल जडभारी ।
बापरखुमादेविवरु विठोजी
पंढरपुरीं ।
तो वोळगे वोळगे जन्मवरी ॥३॥