मात्र [mātra] a. a. (-त्रा,
-त्री f. f.) [मा-त्रन्] An affix added to nouns in the sense of 'measuring as much as', 'as high or long, or broad as', 'reaching as far as', as in ऊरुमात्री भित्तिः; पञ्चदशयोजनमात्रमध्वानमतिचक्राम K.; (in this sense the word may as well be considered to be मात्रा at the end of comp. q. v. below).
-त्रः A Brāhmaṇa of the lower order (by brith).
त्रम् A measure, whether of length, breadth, height, size, space, distance or number; अग्रे तिष्ठत मात्रं मे
[Bhāg.6.11.5;] usually at the end of comp, i. e. अङ्गुलिमात्रम् a 'finger's breadth'; किंचिन्मात्रं गत्वा 'to some distance'; क्रोशमात्रे 'at the distance of a Krośa', रेखामात्रमपि 'even the breadth of a line, as much as a line'; रेखामात्रमपि क्षुण्णादा मनोर्वर्त्मनः परम्, (न व्यतीयुः)
[R.1.17;] so क्षणमात्रम्, निमिष- मात्रम् 'the space of an instant', शतमात्र 'a hundred in number'; so गजमात्र 'as high or big as an elephant'; तालमात्र, यवमात्र &c.
The full measure of anything, the whole or entire class of things, totality; जीवमात्रम् or प्राणिमात्रम् 'the entire class of living beings'; मनुष्य- मात्रो मर्त्यः 'every man is mortal'; वस्तुमात्रपक्षकोऽनुपसंहारी (हेतुः) Tarka K.; मानुषमात्रदुष्करं कर्मानुष्ठितम्
[Dk.] The simple measure of anything, the one thing and no more, often translateable by 'mere', 'only', 'even'; जातिमात्रेण
[H.1.58] 'by mere caste', टिट्टिभमात्रेण समुद्रो व्याकुलीकृतः 2.149. 'by a mere wag-tail', वाचामात्रेण जाप्यसे Ś.2 'merely by words'; so अर्थमात्रम्, संमानमात्रम्
[Pt.1.83;] used with past participles मात्र may be translated by 'as soon as', 'no sooner than', 'just'; विद्धमात्रः
[R.5.51] 'as soon as pierced'; 'when just pierced'; भुक्तमात्रे 'just after eating'; प्रविष्टमात्र एव तत्र- भवति Ś.3 &c.
An element, elementary matter; अहं पयो ज्योतिरथानिलो नभो मात्राणि देवा मन इन्द्रियाणि
[Bhāg. 1.59.31.]