क्षणः [kṣaṇḥ] णम् [ṇam] णम् [क्षणोति दुःखं क्षण्-अच्]
An instant, moment, measure of time equal to 4/5 of a second; न हि कश्चित्क्षणमपि
[Bg.3.5;] क्षणमात्रमृषिस्तस्थौ सुप्तमीन इव ह्रदः
[R.1.73;2.6;] [Me.26;] क्षणमवतिष्ठस्व wait a moment.
Leisure; अहमपि लब्धक्षणः स्वगेहं गच्छामि
[M.1;] [Pt.1.138;] गृहीतः क्षणः Ś.2 'my leisure is at your disposal' i. e. I pledge my word to do your work.
A fit moment or opportunity; रहो नास्ति क्षणो नास्ति नास्ति प्रार्थयिता नरः
[Pt.1.138;] [Me.64;] अधिगतक्षणः
[Dk.147.] An auspicious or lucky moment.
A festival, joy, delight; तदेव वीरोऽभिजगाम तोरणं कृतक्षणः काल इव प्रजाक्षये
[Rām. 5.47.38.] Dependence, servitude.
The centre, the middle.
A certain day of the fortnight (as the full moon).
Rule, resolution; गन्तुं भूमीं कृतक्षणाः
[Mb.1.64.51.] (In comp. क्षण is translated by 'momentary', 'temporary'. क्षणात्,
-क्षणेन् in a moment, at once, immediately).
-क्षणेक्षणे ind. Every instant, moment; क्षणेक्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः आरब्धै- र्व्यसनैर्भूम्ना क्षीणकोशः क्षणे क्षणे
[Rāj. T.5.166.] -Comp.
-अन्तरे ind. the next moment, after a little while.-अर्धम् half a moment, small space of time.
-क्षेपः a momentary delay.
-दः an astrologer.
(दम्) night-blindness.
water.
(दा) night; क्षणादथैष क्षणदापतिप्रभः
[N.1.67;] [R.8.74;16.45;] [Śi.3.53.] turmeric. ˚करः, ˚पतिः the moon; उदिते क्षणदाकरे
[Śi.9.7.] ˚चरः a night-walker, a demon; सानुप्लवः प्रभुरपि क्षणदाचराणां
[R.13.75.] ˚आन्ध्यम् night-blindness, nyctalopsis. -द्युतिःf.
-प्रकाशा, -प्रभा lightning.
-निःश्वासः the porpoise.-भङ्गवादः the doctrine of the continual decay of things (Buddh.);
[Bādarāyaṇa 2.1.18.] -भङ्गुर a. a. transient, frail, perishable; मृगतृष्णासमं वीक्ष्य संसारं क्षणभङ्गुरम्
[H.4.] 13.
-मात्रम् ind. for a moment; क्षणमात्रमृषिस्तस्थौ सुप्त- मीन इव ह्रदः
[R.1.73.] -रामिन् m. m. a pigeon. -विध्वंसिन्a. perishable in a moment. (-m.) a class of atheistic philosophers who deny the continued identity of any part of nature, and maintain that the universe perishes and undergoes a new creation every instant.
-वीर्यम् an auspicious moment (क्षण, मुहूर्त).