संस्कृत सूची|पूजा विधीः|षोडशसंस्कारः| अथ कुंडमंडपवेदी लक्षणम् षोडशसंस्कारः प्रस्तावना विषयानुक्रमणिका अथ संस्कारक्रम: संस्कारफ़लानि संस्कार परिभाषा पत्नी उपवेशलक्षणम् अथ गणपति पूजनम् पुण्याहवाचन कारिका अथ पुण्याहवाचनम् अथ मातृकापूजनम् अथ नांदीश्राद्धम् अथ कर्मांगदेवता: अथ मंडपदेवताप्रतिष्ठा कर्मविशेषेsग्निनामानि अथ कुंडमंडपवेदी लक्षणम् यज्ञपात्राकृतय: तत्परिमाणंच अथ कुंडसंस्कार: अथ स्थालीपाक तंत्रम् ग्रहयज्ञावश्यकता ग्रहाणांप्रतिमावर्णादि च ग्रहयज्ञसंकल्प: आचार्यवरणम् पंचगव्यविधि: भूमिप्रोक्षणम् अथाग्न्युत्तारणम् प्राणप्रतिष्ठा ग्रहस्थापनम् अथ बलिदानम् पूर्णाहुति: अभिषेक: श्रेय:संपादनम् नवग्रहदानानि विनायकशांति विचार: अथ विनायकशांति: अथ गर्भाधानसंस्कार निर्णय: अथ गर्भांधान मुहूर्त निर्णय: अथ विच्छिन्नस्यगृह्याग्ने:पुन:संधानम् अथ दुष्टरजोदर्शने भुवनेश्वरीशांति: अथ गर्भाधानसंस्कार: संततिजनक विधानम् गर्भरक्षण प्रयोग: गर्भपात लक्षणानि वंध्यत्व निवारणम् अनपत्यत्व निवारणम् वंध्याया: पुत्रवतीकरणम् पुंसवनावलोभसमिंतोन्नयनसंस्काराणा निर्णय: पुंसवन संस्कार: अनवलोभन संस्कार: सीमंतोन्नयन संस्कार: अथ गर्भिणीधर्मा: अथ गर्भिणीपतिधर्मा: अथ सुखप्रसवोपाय: जातकर्म संस्कार निर्णय: जननशांतिविचार: अथ जातकर्म संस्कार: षष्ठ देवी पूजा संस्कार - निर्णय: अथ नामकरणसंस्कार: अथ आंदोलारोहणं अथ दुग्धपानविधि: अथ कर्णवेध संस्कार: जलपूजाविचार: बालकस्य दुष्टदृष्टिदोषादो रक्षाविधि: निष्क्रमण - संस्कारनिर्णय: सूर्यावलोकननिष्क्रमणसंस्कारौ कटिसूत्रधारणं भूम्युपवेशनम् विधि: संस्कार - निर्णय: अथान्नप्राशन संस्कार: प्रथम केशकर्तन निर्णय: वर्धापन निर्णय: अथ वर्धापन संस्कार: प्रायश्चित्तहोम: संस्काराणांसहतंत्रप्रयोग: अक्षरारंभ निर्णय: अथ अक्षरारंभ संस्कार: रजोदोषविचार: अथ श्रीपूजनादिशांति: श्रीसूक्तम् चूडा ( शिखा ) संस्कार विचार: अथ चौलसंस्कार निर्णय: अथ चौलसंस्कार प्रयोग: अथ उपनयनसंस्कार विचार: अथोपनयन संस्कार निर्णय: अथ उपनयन पूर्वाङ्गकृत्यम् अथ उपनयनसंस्कार प्रयोग: अथ अनुप्रवचनीय होम: मेधाजनन प्रयोग: मंडपदेवतोत्थापनम् उपनयन मंगलाष्टकम् येयज्ञेन सूक्तम्, बृहस्पते सूक्तम् व्रतचतुष्टय - संस्कारनिर्णय: वेदाध्ययनप्रकार: प्रयोग: अथ समावर्तनसंस्कारनिर्णय: अथ समावर्तनसंस्कार: अथ विवाहसंस्कारनिर्णय: निर्णय: अथ वाग्दान ( वाङनिश्चय ) प्रयोग: अथ सीमांतपूजनम् कृत्यम् अथ वरस्य वधूगृहगमनम् अथ मधुपर्क: अथ गौरीहरपूजा वधूवरयो: परस्परनिरीक्षणम् प्रयोग: अक्षतारोपणम् प्रयोग: अथ गृहप्रवेशनीयहोम: विवाहचतुर्थदिनकृत्यम् ( ऐरिणीदानम् ) लक्ष्मीपूजनम् मंडपोद्वासने अथ सत्येनोत्तभितेति विवाहसूक्तम् विवाहमंगलाष्टकम् ऋक्चवेत्यादि अक्षतारोपणमंत्रा: पारित्वेत्यादि सूत्रवेष्टनमंत्रा: आयुष्यवर्चस्यमित्यादि भूषणधारणमंत्रा: अविधवेत्यादि आशीर्वचनमंत्रा: अथ औपासनाख्य: सायंप्रातर्होमनिर्णय: प्रयोग: प्रातरौपासनहोमे विशेष: सभार्यस्यप्रवासेप्रसक्ते अग्निरमारोपविधि: अग्ने: प्रत्यवरोहणम् ( पुनरवतरणम् ) गृहवप्रवेशनिर्णय: विचार: अथ कन्यावैधव्ययोगपरिहारोपाय: विधानम् अथ मृतभार्यात्वदोषपरिहारोपाय अथ द्वितीयतृतीयविवाह निर्णय: प्रयोग: विचार: अथ कुंडमंडपवेदी लक्षणम् ‘ संस्कार ’ हे केवळ रूढी म्हणून करण्यापेक्षां त्यांचे हेतू जाणून ते व्हावेत अशी अनेकांची इच्छा असते. ज्यावेळीं एखाद्या घरांमध्यें शुभकार्य असते त्यावेळीं या गोष्टी सविस्तर माहीत असल्यास कार्य सुव्यवस्थित पार पडते असा अनुभव आहे. Tags : poojasanskarvidhiपूजाविधीसंस्कार अथ कुंडमंडपवेदी - लक्षणम् Translation - भाषांतर कुंडलक्षणम् - भविष्यपुराणे - मुष्टिमानं शतार्धंतुशतेचारत्निमात्रकम् ॥ सहस्त्रेत्वथहोतव्यं कुंडम कुर्यात्करात्मकम् ॥ विश्वकर्मा - व्यासात्खातपर: प्रोक्तो निम्नंतिथ्यंगुलेनतु ॥ कंठात्परं मेखलातुउन्नतास्यान्नवांगुलै: ॥ चतुस्त्रिद्व्चंगुलव्यासो मेखला त्रितयस्यतु ॥ सिद्धांतशेखरे - एकाषडंगुलोत्सेधा विस्तारा मेखला मता ॥ त्रैलोक्यसारे - दीर्घा सूर्यांगुलायोनिस्त्र्यंशेन विस्तरेणतु ॥ एकांगुलोच्छ्रिता सातु प्रविष्टाभ्यंतरे तथा ॥ कुंभद्वयात्ध संयुक्ता चाश्चत्थदलवन्मता ॥ अंगुष्ठमेखलायुक्ता मध्येत्वाज्यधृतिस्तथा ॥ कुंडानां कल्पयेदंतर्नाभिमंबुज सन्निभं ॥ तत्तत्कुंडानुकारावा मानमस्य निगद्यते ॥ द्वितीयमेखलायां परिधि - परिस्तरणार्थमंतरंरक्षेत् ॥ यावान् कंडस्यविस्तार: खननं तावदीरितं ॥ पश्चिम मेखलोपरि कुंडविस्तारार्धं दीर्घां कुंडविस्तारतृतीयांशविस्तृतां योनिं भूमितो रचयेत् ॥ शारदायां - सर्व सिद्धिकरं कुंडं चतुरस्त्रमुदाहृतम् ॥ मात्स्ये - मानहीनाधिकं कुंडमनेकभयदं भवेत् ॥ औपासन - कुंडलक्षणम् - स्मृतिसारे - अरित्निमात्रं विज्ञेयमग्नेरायतनंशुभं ॥ श्रोते चौपासने कुंडखातयोनिविवर्जितम् ॥ मेखलाद्वितयंकार्यं रेखालग्नंतुबाह्यत: ॥ बाह्या द्वयंगुकविस्ताराsभ्यंतरा चतुरंगुला ॥ बाह्याषडंगुलोत्सेधाsभ्यंतरा द्वादशांगुला ॥ चतुर्विंशत्यंगुलयोsरत्निस्तदर्धंप्रादेश: ॥ प्रयोगरत्ने - चतुर्विंशत्यंगुलं सार्धंद्वाविशत्यंगुलप्रमाणंवा षोडशांगुलप्रमाणंवा चतुरस्त्रं प्रत्येकं चतुरंगुलोत्सेधमेखलात्रययुक्तमायतनम् ॥वैश्वदेव - कुंडलक्षणम् - षडंगुलमितोsच्छ्रायंगर्तेच चतुरंगुलम् ॥ द्वादशांगुलविस्तीर्णं कुंडं तद्वैश्चदेविकम् ॥१॥मंडपलक्षणम् - हेमाद्रौमात्स्यपुराणे - गृहस्योत्तरपूर्वेण मंडपं कारयेद्बुध: ॥ रुद्रायतनभूमौ बा चतुरस्रमुद्रकप्ल्वम् ॥ दशहस्तानथाष्टौवा हस्तान्कुर्याद्विधानत: ॥ तस्यद्वाराणि चत्वारि कर्तव्यानि विचक्षणै: ॥ग्रहवेदीलक्षणम् - मत्स्यपुराणे - त्रिवप्रचतुरस्त्रंच वितस्त्युछ्रायसंमितम् ॥ द्विरंगुलोच्छ्रितो वप्र: प्रथम: समुदाहृत: ॥ अंगुल्युछ्रय संयुक्तं वप्रद्वयमथोअपरि ॥ द्वयंगुलस्तत्र विस्तार: सर्वेषां कथितो बुधै: ॥स्थंडिलम् - स्मृतिसारे - कुंडेवा स्थंडिलेवाsपि होमकर्म समाचरेत् ॥ N/A References : N/A Last Updated : May 24, 2018 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP