स्त्री. - महिषी ; रेड्याची मादी ; म्हसरु ; म्हस .
- एक प्रकारचा सहा पायांचा माशीपेक्षां मोठ्या आकाराचा व वरचा पृष्ठभाग कठीण असलेला किडा .
- केळफुलावरील निबर , काळसर रंगाची पारी . पांढर्‍या रंगाच्या पारीस गाय म्हणतात .
म्ह०
- मेल्या म्हशीला दहाशेर दूध किंवा बहु दूध . [ सं . महिष प्रा . महिस ]
- पाण्यांत म्हैस न बाहेर मोल - म्हैस डबक्यांत बुडून राहिली असतां तिची किंमत ठरविणें .
म्हशीचा प्राणनाथ वि. पु. - रेडा .
- ( ल . ) सुस्त ; मस्त . तो काय नुसता म्हशीचा प्राणनाथ आहे .
म्हैस पावल्या वि. ( व . ) म्हशीसारखा जड प्रकृतीचा .म्हैस आटणें दूध द्यावयाचें बंद होणें ; दूध न निघणें . गेल्या महिन्यापासून म्हैस आटली आहे. म्हशीनें पाय दिलेलें नाक न. नकटें किंवा बसकें नाक .म्हशीवर पाऊस पडणें बेकिफायतीचे प्रयत्नाबद्दल किंवा निरर्थक झालेल्या हित कारक गोष्टीबद्दल योजावयाचा शब्द . म्हैस पाहणें ( व . ) म्हशीचें दूध काढणें . केळफुलावरील निबर , काळसर रंगाची पारी . पांढर्‍या रंगाच्या पारीस गाय म्हणतात .
म्ह० मेल्या म्हशीला दहाशेर दूध किंवा बहु दूध . [ सं . महिष प्रा . महिस ]
पाण्यांत म्हैस न बाहेर मोल - म्हैस डबक्यांत बुडून राहिली असतां तिची किंमत ठरविणें .
म्हशीवर पाऊस पडणें - बेकिफायतीचे प्रयत्नाबद्दल किंवा निरर्थक झालेल्या हित कारक गोष्टीबद्दल योजावयाचा शब्द .
म्हशीचा प्राणनाथ - पु . रेडा . - वि . ( ल . ) सुस्त ; मस्त . तो काय नुसता म्हशीचा प्राणनाथ आहे .
म्हशीनें पाय दिलेलें नाक - न . नकटें किंवा बसकें नाक .
म्हैस आटणें - दूध द्यावयाचें बंद होणें ; दूध न निघणें . गेल्या महिन्यापासून म्हैस आटली आहे .
म्हैस पावल्या - वि . ( व . ) म्हशीसारखा जड प्रकृतीचा .
म्हैस पाहणें - ( व . ) म्हशीचें दूध काढणें .
म्हैस पिळणें - धार काढणें . मी म्हैस पिळून येतों .
म्हैस हात पारखते - ( व . ) म्हैस धार काढणार्‍याचा हात ओळखते .
म्हशीची शिंगें म्हशीला जड होत नाहींत - मुलें अधिक असली तरी तीं आईबापाला जड नसतात .
म्हशा - पु .
( व . ) रेडा ; हल्या ; जड , दांडग्या व कुरुप रेड्याबद्दल किंवा इतर पशूबद्दल तुच्छतेनें योजावयाचा शब्द .
वि. ( ल . ) रेड्यासारखा धष्ट पुष्ट मतिमंद ; म्हशीसारखा जड प्रकृतीचा .
सुस्त ; दांडगा आणि घाणेरडा अशा इसमाबद्दल योजावयाचा तुच्छतादर्शक शब्द ; मूर्ख अचरट मनुष्य . कीं म्हशाचें गण्या नाम । - नव १८ . १७२ . [ म्हैस ]
म्हशागुग्गुळ , गुगुळ - पु .
एक प्रकारचा गुग्गुल .
( म्हशा किंवा म्हैस ) धिप्पाड गलेलठ्ठ व ठोंब्या इसमाबद्दल निर्भत्सनापूर्वक योजावयाचा शब्द . [ म्हशा , म्हैस ; मशी आणि गुग्गुल ]
म्हशाबोळ - पु . एक प्रकारचा बोळ ; एक औषधी वनस्पती ; एका झाडाच्या चिकापासून हा होतो . याचा रंग काळा असतो . हें औषध गुरांचे पोटदुखीवर चालतें .
म्हशासुर - पु . देवीनें मारलेला एक दैत्य ; म्हसोबा . [ सं . महिषासुर ]
म्हशी केळें , म्हशेळी , म्हशळें , म्हसकेळें - न . एक जातीचीं मोठीं व जाड केळीं .
म्हशीचा खटारा म्हशीचें खोड , म्हशीचें डोबड - पुन . म्हशीबद्दल उपहासानें म्हणतात .
म्हशीचें मेळवण - न . ( विनोदानें ) अव्यवस्थित जेवण ; पात्रावर खाद्यपदार्थांची अव्यस्थित रेलचेल .
म्हस - स्त्री . ( व . ) म्हैस ; महिषी ; म्हसरु ; म्हसरुड ; म्हसर ह्या शब्दाकरितां म्हैसरुं इ० शब्द पहा . [ म्हैस ]
म्हसकी , म्हसक्या - वि . म्हैस राखणारा , चारणारा .
म्हसडी , म्हसडें - वि . म्हशीचें कातडें ; महिषचर्म . [ म्हैस - म्हस - म्हसडी ]
म्हसर - ढोर ; लांब व सापट ( म्हशीच्या पाठी प्रमाणें ) ह्या अर्थीं नामाशीं सामासिक शब्दांत म्हैस किंवा म्हस शब्दाचें तुच्छतादर्शक रुप ; कंटाळवाणें व न संपणारें लांबलचक . जसे - म्हसरमाळ , म्हसर मैदान , म्हसररान . कधीं कधीं म्हसरभुई व म्हसरजमीन , म्हसरशेत , म्हसरवाट , म्हसररस्ता , म्हसर मजल , म्हसरकोस , म्हसरपल्ला इ . [ एकवचन म्हसरु ]
म्हसरे - म्हैस , टोणगे .
म्हसड्या - वि . ( व . ) म्हशीसारखा जड प्रकृतीचा .
म्हसासूर , म्हसोबा - पु . एका असुराचें किंवा दैत्याचें नांव , यास देवीनें मारलें . कांहीं हलक्या जातीचे लोक ह्याची पूजा करितात ; एक पिशाच्च . [ महिष ] म्हसोबाला नाहीं बायको व सटवाईला नाहीं दादला .
म्हसोबा कोपविणें , पेचविणें - कृष्णानदी तटाकास अक्कलखोप गांवीं म्हसोबा आहे त्याला आपल्या शत्रूचा सूड घेण्याकरितां नारळ फोडणें ; देव घालणें
म्हैशा - पु . अंगानें मोठा व कुरुप अशा रेड्याबद्दल किंवा इतर नर जातीच्या पशूबद्दल रागानें किंवा उपहासपूर्वक योजावयाचा शब्द . - वि . ज्याचें शरीर पुष्ट असून जो आळशी आहे त्यास निंदेनें म्हणावयाचा शब्द . [ म्हैस ]
म्हैसभादर्‍या - वि . आपल्या कामांत निपुण नसलेल्या न्हाव्याबद्दल उपहासानें योजावयाचा शब्द ; वाईटपणें खाडाखोड करुन लिहिणार्‍या लेखकाबद्दल योजतात .
म्हैसमंगळ - वि . मठ्ठ .
म्हैसमाळ - पु प्रवासामघ्यें लवकर न संपणारा मोठा माळ किंवा ओसाड व नापीक जमीन . म्हसर पहा .
म्हैसरट , म्हैसरुड , म्हैसर - न . म्हैस शब्दाचे नर किंवा मादी वगैरे भेद लक्षात न घेतां लाडिकपणानें योजावयाचा शब्द .
म्हैसवा - पु . ( महानु . ) एक प्रकारचा पाषाण . कीं आव्हाटी म्हैसवा थर । नव्हतां दृष्टी गोचरु । - ऋ ४८ .
म्हैसवल - स्त्री . एक झुडूप .
म्हैसा - पु . टोणगा ; रेडा ( हा शब्द मराठींत विशेष रुळलेला नाहीं . ) रांड - भांड म्हैसा बिघडे तो होय कैसा ? ( हिंदी म्हण ) नको देऊं म्हैसा । - प्रला .
म्हैसासुर - पु . एक पिशाच्च ; क्षुद्रदेवता . म्हैसासुर मलिकार्जुन । - दावि ६३ . [ महिषासुर ]
म्हैसिक - वि . म्हशीचा .
म्हैसोबा - म्हसोबा . मुंज्या झोटिंग करणी । म्हैसोबाची