सार्थ लघुवाक्यवृत्ती - ओव्या २६५१ ते २७००

अनन्य मात्र शरण यावा । मग मंद कीं तीव्रप्रज्ञ बरवा ।
तो सद्गुरुनें उद्धरावा । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥५१॥
अनन्य म्हणिजे सद्गुरुविना । दुजे दैवतचि असेना ।
आणि अन्य विषयही दिसेना । निस्पृहत्व सर्व जगीं ॥५२॥
याविण वरपंगीं वरी वरी । अनन्यत्व दावीं बहुपरी ।
परी भाव नाहींच अंतरीं । असे तरी जायाचा ॥५३॥
ऐसिया कुचीर शिष्यासी । उपेक्षितां दोष नाहीं गुरुसी ।
मग तो तीव्रप्रज्ञ जरी श्रवणासी । जरी तो वंचक ॥५४॥
तस्मात् सच्छिष्य अनन्य । तो असे मंद कीं तीव्रप्रज्ञ ।
तोचि गुरुपासूनि होतसे धन्य । श्रवणें कीं अभ्यासें ॥५५॥
तीव्रप्रज्ञ जो उत्तम अधिकारी । तो श्रवणमात्रें विवेचन करी ।
दृढ अपरोक्ष समाधान अंतरीं ।
पावे बोलिल्या न्यायें मंदप्रज्ञासी ऐसे न घडे ।
अभ्यासें हळुहळु पवाडे । दृढ अपरोक्ष समाधान जोडे ।
तयाचि ऐसें ॥५७॥
जो विचारे अपरोक्षता पावे । तेंचि अभ्यासें समाधान पावावें ।
हें अन्यथा कधींच नव्हे । शेवटी स्थिति एक ॥५८॥
तस्मात् रविदत्ता सावधान । हा खेद टाकी होई स्वच्छ मन ।
तूं जरी अससी मंदप्रज्ञ । तरी अभ्यासें मेळऊं ॥५९॥
ऐसें अभयवचन ऐकतां । आनंद जाहला रविदत्ता ।
सर्व भवदुःखाची सोडून चिंता । श्रवणीं तत्पर होय ॥२६६०॥
गुरू म्हणती गा पाडसा । आम्ही तुजसीं बोलिलों सहसा ।
कीं कर्म अथवा उपासना करीं जैसा ।
अधिकार तूज असे याचा अर्थ तुज न कळतां ।
उपेक्षिले म्हणून मानिलें चित्ता । तरी तयाचें तात्पर्य ऐकें आतां ।
निवांत होऊनी ॥६२॥
विचारद्वारा जें पावावें । त्या स्थितीतें अभ्यासें पावे ।
त्या अभ्यासाचें लक्षण समजावें । तेचि उपासना ॥६३॥
उपासना म्हणिजे लक्ष्य ब्रह्मात्मा । ऐक्यत्वें निवडिला परमात्मा ।
याचें अनुसंधान जरी महात्मा ।
निदिध्यासरूपें अभ्यासानाम निदिध्यासन ।
तेंचि बापा ध्यातृध्यान । हेंचि कीं निर्गुण उपासन ।
कर्तृतंत्ररूपें ॥६५॥
तयाचेहहि प्रकार दोन । येक सगुण येक निर्गुण ।
ते पुढें प्रांजल असे निरूपण । कळेल ऐकतां ॥६६॥
तेचि उपासना करी जाई । ऐस बालिलों निःसंशयीं ।
यांत उपेक्षिलें कवणें काई । आतां कर्माचें रूप ऐकें ॥६७॥
हाही उपासनेचा अभ्यास । जरी न ठाके निदिध्यास ।
तरी तेणें आदरावें कर्मास । बोलिजे तेवीं ॥६८॥
कर्म म्हणिजे देहाची क्रिया । मन आणि दशेंद्रिया ।
अर्पण करोनि गुरुपायां । गुरुभक्ति करावी ॥६९॥
कायिक वाचिक मानसिक । गुरुसेवा हेचि कर्म एक ।
यावांचून जें यज्ञादिक । तें प्रवृत्तीचें ॥२६७०॥
तें जेव्हां आरंभीं त्यागिलें । तेव्हांचि मुमुक्षत्व पावलें ।
तेंचि कर्म तया योजिलें । न जाय मुमुक्षा ॥७१॥
तस्मात् गुरुभक्ति हेंचि कर्म । जेणें सर्व कर्म धर्म पावती विराम ।
आणि झडकरी देतसे विश्राम । जें विचारज्ञानें पाविजे ॥७२॥
ऐशिया गुरुभक्तीच्या योगें । अधिकारही पूर्वील नलगे ।
सांग होतसे लागेवेगे अल्पचि काळें ॥७३॥
मग पूर्वीचें मुमुक्षुत्व जयासी । तो तरी सहज लागे उपासनेसी ।
हे असो वस्तुतंत्रही ज्ञानासी । पात्र होय ॥७४॥
ऐसें कर्म हे गुरुभक्ति । जया घडे साधकाप्रति ।
बहु काय बोलावें पुडती । मुक्ति तळहातीं त्याचे ॥७५॥
तस्मात् रविदत्ता गुरुभक्ति ऐशी । आदरावी तुवां मानसीं ।
तरी त्वरित ज्ञानासी हात्र होशी ।
ऐसा हेतु आमुचा ऐसें ऐकतांचि रविदत्तासी ।
अति आनंद जाहला मानसी ।
जेवीं भरतें दाटे समुद्रासी । तेवीं उचंबळे ॥७७॥
आधींच शर्करेची आवडी । वरी वैद्यें दिधली तेचि पुडी ।
तेवीं गुरुभक्तीची अति गोडी । तेचि आज्ञा त्यावरी ॥७८॥
पूर्वी जाई ऐसे उपेक्षिलेसें म्हणतां । वरी गुरुभक्ती करी आज्ञापितां ।
तें कैसे जाहलें रविदत्ता । दृष्टांतें सांगूं ॥७९॥
कोणी येकें परिस मारिला । तेणें शतचूर्ण मस्तक जाला ।
परी लोहाचा वर्ण पालटला ।
तेणें दुःख नासून सुख होय तैसें जा म्हणतां दुःख वाटलें ।
तें गुरुभक्ति करीं म्हणतां गेलें । अतिशय सुखची उफाळलें ।
महालाभ देखतां ॥८१॥
तया आनंदे नाचूं लागे । वस्त्र उडवीतसे वेगें ।
वाहवा म्हणोन चरणा लागे । प्रदक्षणा करी ॥८२॥
या लाभापरता लाभ नाहीं । धन्य मी प्राप्त जाहलों पाहीं ।
म्हणून नाचे उभवून बाही । आनंदें दाटोनी ॥८३॥
गुरुभक्ति मज प्राप्त होतां । उपासनाहि आली हातां ।
ज्ञानही जाईल केउता । मातेविण पुत्र ॥८४॥
मिळतां एक वृक्षाचें मूळ । वृक्ष तो हातां आला सकळ ।
पत्रें शाखा पुष्प फळ । जाईल कोठें ॥८५॥
तैसी गुरुभक्तीची प्राप्ती । सहपरिवारे मोक्षसंपत्ति ।
ज्ञान साधन विचारादि होती । दास साधकाचे ॥८६॥
अहो केवढा लाभ जाहला । काय हो मोक्षाचा ध्वज उभारिला ।
पार नाहीं माझिये भाग्याला । यया त्रिभुवनीं ॥८७॥
तस्मात् अहोरात्र गुरुभक्ति । सेवाचि करीत अतिप्रीती ।
ओवाळून सांडीन मुक्ति । गुरुचरणावरूनी ॥८८॥
कायेसी अखंड गुरुसेवा । वाणीसी गुरुभजनाचा ठेवा ।
मनासी निदिध्यास सदैवा । गुरुध्यानाचा ॥८९॥
कायेसी किंवा मनासी । वाणीसी कीं सर्वेंद्रियासी ।
उसंतचि नेदी कवणासी । गुरुसेवेविण ॥२६९०॥
आतां मज गुरुसेवेपरतें कांहीं । या त्रैलोक्यीं काज नाहीं ।
प्राप्तव्य नसे सहसा कांहीं । गुरुभक्तीपरतें ॥९१॥
काय हो सद्गुरुने कृपा केली । माझी मनवांछा पुरविली ।
ऐशी चित्तवृत्ति आनंदली । रविदत्ताची ॥९२॥
हें पाहून सद्गुरु शंकर । म्हणती हा आधींच गुरुभक्तीसी तत्पर ।
यासी नाहीं म्हणेल अधिकार । ऐसा कवणु ॥९३॥
जरी कांहींशी प्रज्ञा मंद । तेहि अभ्यासें होय विषद ।
सहजी ज्ञान होईल अभेद । अपरोक्ष दृढतर ॥९४॥
तस्मात् यासी आधीं अभ्यास । सांगावा उपासनारूप निदिध्यास ।
सत्वरचि पावेल अपरोक्षास ।
येथें संशय नाहीं परी आधी यासी पुसावें ।
जितुकें निरूपण जाहलें बरवें । त्यांत कोणतें बाणलें अनुभवें ।
तें कळलिया पुढें बोलूं ॥९६॥
ऐसे विचारून मानसीं । आचार्य म्हणती रविदत्तासी ।
काय जे अनुभव असेल तुजसी । ते ते बोलून दाखवी ॥९७॥
पूर्वींपासून जें निरूपण । जैसें जैसें जाहलें विवेचन ।
सत्य मिथ्या हे प्रकार दोन । विचारा आले ते सांगें ॥९८॥
ऐसें सद्गुरुचें वचन ऐकतां । आनंदोनि जाहला साष्टांगें नमिता ।
सवेंचि जाहला विनविता ।
श्रद्धांजलि बैसोनी जी जी समर्था कृपा करून ।
उपदेशिलें दीनालागून । तितकें उच्चारावें केवीं निरूपण ।
परी यथामती निवेदूं ॥२७००॥