खंड ६ - अध्याय ३९

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ आदिशक्ति पुढें कथा सांगत । गौतमादि मुनींच्या पुत्रांसमवेत । बाळांसम भोजन करित । गणेश्वर कौतुकानें ॥१॥
ते मुनिसुत त्याचा करित । तिरस्कार अपमान तो सहन करित । हर्षभरें मित्रभाव युक्त । जैसी भूमिका तैसें वागे ॥२॥
जे सख्य भक्तीस्तव आचरले । तपादिक सतत भले । ते समस्त भक्त झाले । सेवेसाठी मुनिपुत्र तैं ॥३॥
कश्यपाचा सुत होत । मयूर विष्णु अव्यय जगांत । यज्ञसेवेस उद्युक्त । गणपासंगे युद्ध करी ॥४॥
विनता बोध करी स्वसुतास । तो जेव्हां पटला त्यास । तो करी प्रणास गणेशास । स्ववन करून तोषवी ॥५॥
गणेशाजवळी करी याचना । मयूरवराची प्रार्थन । आधीं तुझ्या नामाची उच्चारणा । होईल माझ्या नामांत ॥६॥
सर्वख्यात सर्वसिद्धिप्रद । हें असे नांव विशद । त्यावरी ख्यात मयूरेश नामें सुखद । शक्तीनो गणेश जगांत ॥७॥
तो वाहन होऊन सेवारत । विघ्नपाच्या राहे सतत । एकदा द्विजपुत्र बुडवित । पाण्यांत त्या गुणेशासी ॥८॥
नागकन्या काममोहित । पकडून नेती त्यास पाताळांत । गणेशमहिमा ऐकून तप आचरित । होत्या ब्राह्मणी एकविस ॥९॥
पतिभावें गणेश लाभावा । हा त्यांचा संकल्प बरवा । नाना अनुष्ठानें देवा । नाना मंत्रें तोषविती ॥१०॥
त्या सर्व तपःप्रभावें होत । नागकन्या लावण्ययुत । शेष वासुकी मुख्य पाळित । परमादरें लाड करिती ॥११॥
त्या नागमुख्यांत सांगत । गणेशास पतित्वें मनांत । वरलें असे आम्हीं एकचित्त । अन्य कोणास न वरणार ॥१२॥
तें ऐकून त्यांचें समर्थन । शेषमुख्य करिती युक्तिवचन । कां हट्ट करतां तुम्हीं अज्ञान । ब्रह्मेश गणनाथ स्वानंदस्थ ॥१३॥
तो तुमचा पति कैसा होईल । अभिमान सोडा होऊन सबल । आपल्या समान वर अमल । निवडावा तुम्हीं सर्वांनीं ॥१४॥
त्यांचें ऐकून वचन । कुमारी बोलती एकचित्त मन । ताता आम्हीं ब्रह्मचर्य स्वीकारून । घालवूं आमुचें जीवन ॥१५॥
परी पतित्वें गणेशास । वरूं हाचि निश्चय खास । अन्यथा ब्रह्मचर्य विशेष । सतत आम्हीं पालन करूं ॥१६॥
पूर्वसंस्कार योगें पाहत । त्या नागकन्या तैं जळांत । गणनायकासी पकडून नेत । पाताळांत त्या सर्वही ॥१७॥
नारदाच्या मुखांतून । ऐकलें होते वर्तमान । शिवपुत्र झाला गजानन । आला असे त्या प्रान्तांत ॥१८॥
स्वगृहीं गणनाथास नेती । त्या सार्‍या विव्हल अती । भक्तिसंयुक्त त्यास पूजिती । पति मानून शक्तींनो ॥१९॥
तेव्हां तोही ह्रदयीं इच्छित । शांतियोग तयांसी देत । तेव्हां त्य कामहीन होत । सेविती प्रभूसी विशेषें ॥२०॥
त्यांसी अकृत्रिम सुख देत । भक्तिभावें संतुष्ट । रात्रंदिवस त्यांस भोगित । पौरुषसुख अत्यंत देई ॥२१॥
ऐसें करून मर्दन करित । गर्विष्ठ शेष मदयुक्त । पुनरपि तेथ जात । जेथ त्या नागकन्या द्विजसुता होत्या ॥२२॥
ऐसी नानाविध कृत्यें करित । अद्‍भुत त्याचें चरित । गौतमाचें सर्व अन्न खात । न लोभानें तो भक्तीनें ॥२३॥
भक्तांसी भक्तिदानार्थ उत्कंठित । तो प्रभु गजानन काय न करित । दासदासीपरायण श्रेष्ठ । महादेवींनो विचार करा ॥२४॥
भक्तांनीं जें जें केलें । तें तें यानें अमृतरुप मानलें । अभक्तांनी गौरव ढोंगें केलें । तें तें हा विषसम मानी ॥२५॥
भक्तिमोहानें तिरस्कार सहत । ताडन अपमानादिक समस्त । गणनाथ तो शिवसुत । सौख्यद मानी तें मनीं ॥२६॥
पार्वती शिवमुख्यादि ताडिती । तयास कश्यप अदितिही मानिती । कधीं कधीं अपमानिती । परी तें सर्व अमृत मानी ॥२७॥
भक्ताच्या वचनास्तव धारण । करी दैत्य मस्तक गजानन । स्वांगच्छेद करून । मलसंभूतही तो झाला ॥२८॥
इत्यादि विविध कर्मे करित । जीं नीच अन्यथा वाटत । भक्तीनें होऊन संमोहित । मोहनाशक गजानन ॥२९॥
तेव्हां गौतममुख्य येती । गणेशमायेंनें ते युक्त असती । शंकर देवास येऊन म्हणती । अत्यंत मोहित ते सारे ॥३०॥
शंभो तुम्ही मयूरेशासहित । अन्यत्र जावें स्थलांतरा इच्छित । दैत्यपीडेनें सतत । आम्ही झालों गुणेशास्तव ॥३१॥
दैत्यें मुख्य नित्य येती । मयूरेशा मारण्या कपत करती । तत्क्षणीं मरून पडती । मयूरेशमायेनें ताडित ॥३२॥
जे दैत्य कपटवेष घेती । पशुपक्ष्यांचे ते जेव्हां मरती । तेव्हां मूळ रूप विस्तार घेती । बारा पंचवीस कोस योजनें ॥३३॥
त्यांचे ते स्थूल देह पडती । तै गृहवृक्ष आश्रम चुरडती । नित्य होत ऐसी क्षति । काय आम्हीं करावें ॥३४॥
म्हणून सर्वगणांसहित । जा जेथ तुज असेल वांच्छित । अथवा आम्हीं जाऊं त्वरित । स्थान हें सोडून विवशपणें ॥३५॥
त्यांचें तें ऐकून वचन । चिंतातुर शिव करी कथन । महादेवींनो जो करी पालन । देवांचें सर्वदा सर्वत्र ॥३६॥
आज मीं तुमच्या आश्रमांत । आलों होतों पहाण्या हें अघटित । आमुच्या संगतीनें पीडित । खरोखर मुनी तुम्हीं ॥३७॥
आपण आपापल्या आश्रमांत । रहावें सुखानें सतत । मींच जाईन अन्यत्र त्वरित । सर्व परिवारासह माझ्या ॥३८॥
दैत्येंद्र नित्य मयूरेशास दुःख देत । त्यांसी तो महाबळ मारित । परी निर्विघ्नपणे राहण्या आम्हांप्रत । दुसरें कोणतें स्थान सांगा ॥३९॥
त्या स्थानीं महर्षीनो जाईन । सुतासहित मीं याच क्षण । मीही ध्यान करितसे प्रतिदिन । कोठें जावें म्हणोनी ॥४०॥
गौतमादी ऋषि सांगती । दक्षिण भागीं क्षेत्र निश्चिती । भूस्वानंद नामें क्षिती । सर्वसिद्धिप्रद जेणें ॥४१॥
तें ब्रह्मसासुज्याचें पद । तेथ गणपति मूर्ति सुखद । सिंधदूतीं खंडिली हें दुःखद । वृत्त आपणा विदित असे ॥४२॥
त्या मूर्तीच्या ठायीं स्थापिली । सिंधूची प्रतिमा दुष्टांनी त्यावेळीं । लोकांनी ती क्षेत्रभूमि सोडिली । दैत्यपीडेस्तव सह परिवार ॥४३॥
जरी महादेवा तेथ जाशील । तरी विघ्नहीन तूं होशील । ऐकून त्यांचें वचन निर्मल । शंभु निघाला तत्क्षणी ॥४४॥
सर्व गणांसहित जात । महादेवींनो ब्राह्मणांसहित । मयूरेशादी परिवार असत । तेव्हां त्याच्या सांगाती ॥४५॥
त्या वेळीं सिंधू दानव पाठवित । कमलासुर नांवाचा दैत्य बळवंत । त्यास पाहून मुनिजन पळत । अजिंक्य वाटे तो तयासी ॥४६॥
ब्रह्मा विष्णु विवादी देवांस । महामायिक तो अजेय त्यांस । ऐसें वाटलें तयास । म्हणून ते पळाले ॥४७॥
परी पुनरपि विचार करिती । शिवास त्यागून आश्रय जगतीं । अन्यत्र कोठे न मिळेल निश्चिती । म्हणून सर्वही परत आले ॥४८॥
दैत्यनाथ जरी शर मारील । तरी आम्हां कोण तारील । ऐशा विचारें ते विमल । शंकराचा आश्रय घेती ॥४९॥
म्हणती आम्हीं भयभीत । रक्षण करी तूं सांप्रत । दैत्यनायक अति बळवंत । आतां काय करावें ॥५०॥
मयुरेशाच्या संगतींत । सदा रहावें सुरक्षित । अन्यथा आम्हीं अनुग असमर्थं । संरक्षण करावया ॥५१॥
त्यांचें वचन ऐकत । सदाशिव तैं भय भीत । म्हणे तो द्विजपालनरत । मुनींनो मजसी क्षमा करा ॥५२॥
कमलासुर नामक दैत्यनाथ । मोठी सेना घेऊन येत । त्यास जिंकण्या असमर्थ । सर्वथैव मीं जाणा ॥५३॥
आतां मजसी पकडून । टाकील कारावासीं तो दुर्जन । जेथ विष्णु आदि सुर महान । आधीच पडले संत्रस्त ॥५४॥
शिवाचें ऐकून वचन । मयुरेश करी सांत्वन । म्हणे ताता नसे भयकारण । मारीन मी त्या महाअसूरासी ॥५५॥
तूं साक्षात्‍ गणनाथाचा । अंश अससी हा विचार साचा । आठवून हें तारक भवाचा । भक्तनायक तूं ख्यात ॥५६॥
ब्राह्नण हे गाणपत्य असत । त्यांना विघ्न कैसें होईल प्राप्त । मरीचीनें माझ्या रक्षणार्थ । गणेशकवच दिलें असे ॥५७॥
त्यायोगें मीं भयरहित । कां झालास सचिंत । ऐसें बोलून गणेश जात । विघ्नविदारण शूलधर ॥५८॥
मयूरावरी बैसोनी । परशू शूल करीं धरोनी । महाघोर युद्ध करूनी । कमलासुरासी कापिलें ॥५९॥
त्याचे तीन तुकडे करित । मस्तक मयूरक्षेत्रीं पडत । उदर राजसदनांत । जघन पडले प्रवाळीं ॥६०॥
ऐशापरी तीन स्थानांत । दैत्येंद्राचे तीन भाग पडत । गणेश्वर झाला तेथ संस्थित । अत्यंत प्रतापवंत जो ॥६१॥
मुनिजनांसह शिवासहित । मयूरेश्वर त्या क्षेत्रीं जात । मयूरग्राम हें नाम लाभत । त्या क्षेत्रासी त्या वेळीं ॥६२॥
कमलासुराचें मस्तक पडत । क्षेत्र तें तदाकर दिसत । मोर हें वाहन होतें विलसत । मयूरक्षेत्राचा हा इतिहास ॥६३॥
ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्‍गले महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिते कमलासुरवधो नामैकोनचत्वारिंशत्तमोऽध्यायः समाप्तः । श्रीगजाननार्पणमस्तु ।