लक्षणम् [lakṣaṇam] [लक्ष्यतेऽनेन लक्ष्-करणे ल्युट्
[Uṇ.3.8.] ]
A mark, token, sign, indication, characteristic, distinctive mark; वधूदुकूलं कलहंसलक्षणम्
[Ku.5.67;] अनारम्भो हि कार्याणां प्रथमं बुद्धिलक्षणम् Subhāṣ; उपकारापकारौ हि लक्ष्यं लक्षण- मेतयोः
[H.4.15;] अव्याक्षेपो भविष्यन्त्याः कार्यसिद्धेर्हि लक्षणम्
[R.1.6;19.47;] गर्भलक्षण
[Ś.5;] पुरुषलक्षणम् 'the sign or organ of virility'.
A symptom (of a disease).
An attribute, a quality.
A definition, accurate description; असाधारणधर्मो लक्षणम्; नामधेयेन पदार्थमात्रस्याभि- धानमुद्देशः, तत्रोद्दिष्टस्यातत्त्वव्यवच्छेदको धर्मो लक्षणम् Vātsyāyana Bhāṣya 1.1.2.
A lucky or auspicious mark on the body (these are considered to be 32); द्वात्रिंशल्लक्षणोपेतः; लक्षणसंपन्नान्नां गवामधः सस्नौ
[K.64.] Any mark or features of the body (indicative of good or bad luck); क्व तद्विधस्त्वं क्व च पुण्यलक्षणा
[Ku.5.73;] क्लेशावहा भर्तुरलक्षणाहम्
[R.14.5.] A name, designation, appellation (oft. at the end of comp.); विदिशालक्षणां राजधानीम्
[Me.24.] Excellence, merit, good quality; as in आहितलक्षण
[R. 6.71] (where Malli. renders it by प्रख्यातगुण and quotes Ak.: गुणैः प्रतीते तु कृतलक्षणाहितलक्षणौ).
An aim, a scope, an object.
A fixed rate (as of duties); नदीतीरेषु तद्विद्यात् समुद्रे नास्ति लक्षणम्
[Ms.8.46.] Form, kind, nature.
Effect, operation.
Cause, occasion.
Head, topic, subject.
Pretence, disguise (= लक्ष); प्रसुप्तलक्षणः
[Māl.7.] A line, spot.
Observation, seeing.
Indicatory characteristic; लक्ष्यते येन तल्लक्षणम्, धूमो लक्षणमग्नेरिति हि वदन्ति ŚB. on
[MS.1.1.2.] A chapter; धर्मो द्वादशलक्षण्या व्युत्पाद्यः.
A sexual organ; लक्षणं लक्षणेनैव वदनं वदनेन च
[Mb.13.4.58.] णः N. of Lakṣmaṇa.
The crane.
णा An aim, object.
(In Rhet.) An indirect application or secondary signification of a word, one of the three powers of a word; it is thus defined: मुख्यार्थबाधे तद्योगे रूढितोऽथ प्रयोजनात् । अन्योऽर्थो लक्ष्यते यत् सा लक्षणारोपिता क्रिया
[K. P.2.] लक्षणा शक्यसंबन्धस्तात्पर्यानुपपत्तितः Bhāṣā P.; see
[S. D.13.] also श्रुतिलक्षणाविषये च श्रुतिर्न्याय्या न लक्षणा ŚB. on
[MS.6.2.2;] [A. Rām.7.5.26-27.] A goose.
N. N. of Duryodhana's daughter. -Comp.
-अन्वित a. a. possessed of auspicious marks; उद्वहेत द्विजो भार्यां सवर्णां लक्षणा- न्विताम्
[Ms.3.4.] -कर्मन् n. n. definition.
-ज्ञ a. a. able to interpret or explain marks (as on the body).
-भ्रष्ट a. a. deprived of good quatities, ill-fated, unlucky; जायन्ते लक्षणभ्रष्टा दरिद्राः पुरुषाधमाः
[Y.3.217.] -लक्षणा = जहल्लक्षणा q. v.-संनिपातः branding, stigmatizing.
-संपद् f. f. a multitude of marks.