Dictionaries | References

चरण

   { caraṇḥ }
Script: Devanagari

चरण     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  पद्य या श्लोक का चतुर्थांश   Ex. इस दोहे के पहले चरण का अर्थ स्पष्ट करो ।
HOLO MEMBER COLLECTION:
पदावली
HYPONYMY:
स्थायी कूट अंतरा अधिकार्थ मतला संचारी अंतलघु
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
पद
Wordnet:
kasپَد
malചരണം
sanचरणम्
tamபதம்
telచరణం
urdمصرعہ
noun  किसी वस्तु का चौथाई भाग विशेषकर काल, मान   Ex. अभी इक्कीसवीं सदी का पहला चरण चल रहा है ।
ONTOLOGY:
अवधि (Period)समय (Time)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
noun  किसी घटना, काम या घटनाओं की श्रृंखला का कोई विशिष्ट अंग या अंश   Ex. भवन निर्माण योजना का पहला चरण समाप्त हो चुका है ।
ONTOLOGY:
भाग (Part of)संज्ञा (Noun)
noun  नदी का वह भाग जो तटवर्ती पहाड़ी गुफा या गड्ढे तक चला गया हो   Ex. वह चरण को झाँककर देखने की कोशिश कर रहा था ।
HOLO COMPONENT OBJECT:
नदी
ONTOLOGY:
भौतिक स्थान (Physical Place)स्थान (Place)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
noun  पशुओं आदि के चारा चरने की क्रिया   Ex. गाय हरी-हरी घास के चरण में लगी हुई है ।
ONTOLOGY:
शारीरिक कार्य (Physical)कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
चरना
See : गमन, पैर, जड़, गोत्र, क्रम, भक्षण, किरण, सैरगाह

चरण     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
4 or प्रथमचरण The beginning or first part. 5 A portion of a Prákrit poem or song as defined by the choral stanza. 6 n m A foot or a fourth part of हस्तनक्षत्र. The four parts are, according to Kun̤bí-authority, लोखंडाचा, तांब्याचा, रुप्याचा, सो- न्याचा, or लोखंडी, तांबेरी, रुपेरी, सोनेरी. Because rain, falling under the first, hardens the ground; falling under the second, it is better, and so on improvingly. चरण धरणें or चरणीं लागणें g. of o. To seek the protection of; to take refuge with, or to cling to dependently or humbly: also to embrace the feet in supplication or entreaty. Ex. सौमित्र चरणीं लागला ॥ ते स्थळीं शंकर स्थापिला ॥.
Pasture; pasture-grass or a pasture-ground. 2 unc Price of pasturage. 3 unc Depasturing or grazing. Ex. त्या म्हशीची च0 त्वरित.

चरण     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
  A foot. A metrical foot. A quarter or fourth.
चरण वरणें, चरणी लागणें   To seek the protection of.
 f  Pasture; pasture-grass or a pasture-ground. Price of pasturage. Depasturing or grazing.

चरण     

ना.  चरणारविंद , पद , पदकमल , पाऊल , पाद , पाय .

चरण     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  पद्यरचनेतील वृत्ताचे चार भाग केले असता त्यातला प्रत्येक   Ex. शार्दूल्लविक्रिडिताच्या प्रत्येक चरणात एकोणीस अक्षरे असतात
HYPONYMY:
स्थायी अंतरा कूट अनेकार्थी मतला संचारी
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kasپَد
malചരണം
sanचरणम्
tamபதம்
telచరణం
urdمصرعہ
noun  गुरांच्या चरण्याबद्दल द्यावा लागणारा कर   Ex. त्याला चरण म्हणून बराच खर्च येतो
SYNONYM:
चराई
noun  चरण्याचा व्यापार   Ex. त्या गाईपेक्षा ह्या गाईची चरण जलद आहे.
ONTOLOGY:
शारीरिक कार्य (Physical)कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
गुरचरण
Wordnet:
kasگاسہِ کھٮ۪وٚن
oriଚାରଣ
tamமேய்த்தல்
telమేతతొట్టి
urdچَرائی
noun  एखाद्या वस्तूचा चौथा भाग विशेषतः काल, मान   Ex. आत्ता एकविसाव्या शतकाचा पहिला चरण चालू आहे.
ONTOLOGY:
अवधि (Period)समय (Time)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
See : पाऊल, कुरण

चरण     

 स्त्री. १ गायरान ; कुरण ; गायरानांतील गवत - जमीन . २ गुरें चरण्याबद्दल सरकारांत द्यावी लागणारी रक्कम ; चराई . ३ चरण्याचा व्यापार . त्या गाईपेक्षां ह्या गाईची चरण जलद आहे . गुरचरण पहा . [ चरणें ]
 न. १ पाय . २ छंदाचा , वृत्ताचा , एक भाग , पाद . ३ चतुर्थांश ( श्लोक , नक्षत्र , रुपया इ० चा ). ४ प्रथम चरण ; आरंभ ; प्रथमभाग . ५ अभंग इ० प्राकृत कवितेचें , गीताचें कडवें . ६ हस्त नक्षत्राचा चतुर्थ पाद , चतुर्थांश . कुणबी लोकांत या चार पादांना अनुक्रमें लोखंडी ; तांबेरी ; रुपेरी ; सोनेरी असें म्हणतात . कारण पहिल्या पादांत पडलेल्या पावासाच्या योगानें जमीन कठिण होते , दुसर्‍यामुळें चांगली होते , तिसर्‍या व चवथ्यामुळें विशेष चांगली होते . ७ जोडा . शाहूमहाराज मध्यघराच्या दरवाजांत गेले व तेथें चरण टाकिले . [ सं . चरण + चर = जाणें ] ( वाप्र . )
०लागणें   घरीं येणें ; भेटणें ; आगमन होणें . आपले चरण माझ्या वाडयास लागावे अशी इच्छा धरून ... विनंति करितों . - रत्न १६ .
०धरणें   चरणीं लागणें - १ आश्रय करणें ; आश्रय करून राहणें . २ शरण जाणें ; प्रार्थना किंवा मिनतवार्‍या करणें . ३ नमस्कार , वंदन करणें . सौमित्र चरणीं लागला । ते स्थळीं शंकर स्थापिला । सामाशब्द -
०चारिया   चारी च्यारी - वि . १ पादचारी ; चरणचाली पहा . तो कैवल्यनाथु चरण चारिया । पदें ठेवी जेआं वरियां । - ऋ २२ . २ पायउतार ; पायदळ . वीर भद्रु चरणच्यारी । - उषा १३५१ .
०चाल  स्त्री. पायीं चालणें , गमन करणें . चरणचाली , चरणचालीनें - क्रिवि . १ नुसत्या पायानीं ; पायीं . तैसी माया माहेर सांडूनि वेगीं । चरणचाली निघाली । - एरुस्व ६ . ६४ . राज्य हिरोनि वल्कलवसनीं । चरणचाली दवडिले वनीं । - मुसभा १६ . १३५ . २ पायउतार ; पायदळ ; वाहनाशिवाय ; चरणचारी अर्थ २ पहा . चरणचाली सत्यजित । पुढती झूंजा मीनला । - मुआदि ३२ . ६५ .
०तळ  न. तळपाय ; पायाचा तळवा . चरणतळें देव्हडीं । आधारद्रुमाच्या बुडीं । - ज्ञा ६ . १९३ .
०तळवट  पु. तळपाय ; बूड . अक्षयवीट चरणतळवटीं । - भूपाळी विठ्ठलाची पृ . २४ .
०तीर्थ  न. गुरु , ब्राह्मण इ० च्या पायांचें तीर्थ . [ सं . ]
०दासी  पु. एक वैष्णव पंथ ; स्थापक चरणदास .
०धूलि   धूळ रज - पु . १ पायधूळ शिवादि चरणरज वांछित । त्या मज पाठविलें लिखित । - एरुस्व ५ . ५३ . २ पायांची धूळ ; दासानुदास ( कागदोपत्रीं लिहिणारानें केलेला स्वत : चा नम्र निर्देंश ). स्वामीचे सेवेसी लिहिणारानें केलेला स्वत : चा नम्र निर्देश ). स्वामीचे सेवेसी चरणरज रामाजी पंत . महाराज मी आपली चरणधूलि आहें .
०युगुल  न. दोन पाय . अकार चरणयुगुल । उकार उदर विशाल । - ज्ञा १ . १९ . [ सं . ]
०संपुष्ट  पु. ( उप . ) जोडे . [ चरण + संपुष्ट = पात्र ]
०संवाहन  न. पाय चेपणें ; पाय चुरणें , रगडणें . सेज मी झाडीन । चरण संवाहन । मीचि करीन । - ज्ञा १३ . ४२३ . चरणांगुष्ठ - पु . पायाचा आंगठा . कीं संतुष्टीसी संतुष्टी । चरणांगुष्टी जयांचे । - एभा १ . ३९ . [ सं . ] चरणांबुज - न . पादरूपी कमळ ; पदकमळ ; पाय . तुका म्हणे फळ । चरणांबुज हे सकळ । - तुगा ११९९ . [ सं . ] चरणामृत , चरणोदक - पुन . चरणतीर्थ पहा . [ सं . ] चरणारविंद - न . ( काव्य ) पादकमळ ; चरणांबुज पहा . अंतीं तुझ्याच वरणें चरणारविंदा । - वामन रुक्मिणीपत्रिका १४ . चरणारविंदीं मिलिंदायमान होणें - ( वाप्र . ) कमळाचे ठायीं रममाण होणार्‍या भ्रमराप्रमाणें पायाची एकनिष्ठपणें सेवा करणें . हांजी हांजी करणें ; खुषमस्करी करणें . [ सं . ]

चरण     

चरण चालीं-चालीनें
१. पयांनी
पायी. ‘चरणचाली दवडिले वनीं।’ -मुसभा १६.१३५. २. पाय उतार
वाहनावर न बसतां
जमिनीवरून. ‘चरणचाली सत्‍यजित। पुढती झूंजा मीनला।’ -मुआदि ३२.६५.

चरण     

नेपाली (Nepali) WN | Nepali  Nepali
noun  व्यक्‍तिका खुट्टाको सबैभन्दा तल्लो भाग जसमा ऊ उभिन्छ वा जसले हिँडछ   Ex. कर्मचारी अधिकारीका चरणमा परेर गनगनाउन थाल्यो
HOLO COMPONENT OBJECT:
खुट्‍टा
MERO COMPONENT OBJECT:
कुरकुच्चो पैताला
ONTOLOGY:
भाग (Part of)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
खुट्टा गोडा पाउ
Wordnet:
asmভৰি
benপা
hinपैर
kasکھۄر
kokपावल
malകാലു്‌
marपाऊल
mniꯈꯣꯡ
oriପାଦ
panਪੈਰ
tamபாதம்
telపాదం
urdقدم , گام , پاؤں , پیر , پگ , ڈگ
noun  कुनै कविता वा गीतको कुनै चरण वा पद   Ex. सीताले स्वलिखित कविताको एउटा चरण सुनाइ
MERO COMPONENT OBJECT:
शब्द
ONTOLOGY:
भाग (Part of)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
पद
Wordnet:
gujપંક્તિ
kasمِصٕرٕ , بَنٛد
malചരണം
marकडवे
oriପଂକ୍ତି
panਚਰਨ
sanश्लोकः
tamசந்தம்
telపాదము
urdبند , بیت
See : खण्ड

चरण     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
चरण  f. mn. (g.अर्धर्चा-दि) a foot, [Gobh.] ; [Mn. ix, 277] ; [Bādar.] ; [MBh.] &c. (ifc.f(). , [Hariv. 3914] ; [Mālav.] )
(ifc.pl.) ‘the feet of’, the venerable (N.N.), [MBh. xii, 174, 24] Sch.
a pillar, support, [Hariv. 4643]
the root (of a tree), [L.]
a पाद or line of a stanza, [Śrut.]
a dactyl
a 4th part (पाद), [VarBṛ.] ; [Līl.]
चतुश्   a section, subdivision, [Bhpr.] ; [Sarvad.] (- q.v.)
a school or branch of the वेद, [Nir. i, 17] ; [Pāṇ.] ; [MBh. xii, xiii] ; [Pañcat. iv, 3]
चरण  n. n. going round or about, motion, course, [RV. iii, 5, 5; ix, 113, 9; x, 136, 6 and 139, 6] ; [ŚBr. ii, x] ; [Sāh.]
acting, dealing, managing, (liturgical) performance, observance, [AV. vii, 106, 1] ; [ŚBr.] ; [ŚāṅkhŚr.] ; KātyŚr.; [VP. iii, 5, 13]
behaviour, conduct of life, KātyŚr.; [ChUp. v, 10]
good or moral conduct, [Kauś. 67] ; [MBh. xiii, 3044] ; [Lalit.]
तपश्   practising (generally ifc.cf.- [तपसश् च्°, [Mn. vi, 75] ], भिक्षा-, भैक्ष-), [Gobh. iii, 1, 12] ; [Nal.]
grazing, [W.]
consuming, eating, [L.]
द्वि   a particular high number, [Buddh.] ; [L.] (cf.-, पुरश्-, रथ-).

चरण     

चरणः [caraṇḥ] णम् [ṇam]   णम् [चर्-करणे ल्युट्]
A foot; शिरसि चरण एष न्यस्यते वारयैनम् [Ve.3.38;] जात्या काममवध्योऽसि चरणं त्विदमुद्धृतम् 39.
A support, pillar, prop.
The root of a tree.
The single line of a stanza.
A quarter.
A school or branch of any of the Vedas;e. g. चरणगुरवः [Mv.1;] [Māl.1;] [Pt.4.3.]
A race.
(In prosody) A dactyl.
-णः   A foot-soldier.
A ray of light.
णम् Moving, roaming, wandering.
Performance, practising; [Ms.6.75.]
Conduct of life, behaviour (moral).
Accomplishment.
Eating, consuming.
Course.
Acting, dealing, managing, conduct.
Fixed observance of any class, age (as priesthood &c.);
studying under strict rules of ब्रह्मचर्य; विशुद्धवीर्याश्चरणोपपन्नाः [Mb.5.3.7.] -Comp.
-अचलः   The setting mountain; यातोऽस्तमेष चरमाचलचूड- चुम्बी Murāri.
-अमृतम्, -उदकम्   water in which the feet of a (revered) Brāhmaṇa or spiritual guide have been washed.
-अरविन्दम्, -कमलम्, -पद्मम्   a lotuslike foot.
-आयुधः   a cock; आकर्ण्य संप्रति रुतं चरणायुधानाम् [S. D.]
-आस्कन्दनम्   trampling, treading under foot.-उपधानम् A foot-rest; कृष्णा च तेषां चरणोपधाने [Mb. 1.193.1.]
-गत a.  a. fallen at the feet, prostrate. -ग्रन्थिःm.,
-पर्वन्  n. n. the ankle.
-न्यासः   a footstep.
-पः   a tree.-पतनम् falling down or prostration (at the feet of another); [Amaru.17.]
-पतित a.  a. prostrate at the feet; [Me.15.]
पातः tread, trampling.
footfall.
prostration.
-योधिन्  m. m. (=
-आयुधः) विहिता वृक्षमूले तु वृत्तिश्चरणयोधिनाम्   Rām.4.58.31.
-व्यूहः   A book dealing with the śākhās of the vedas.
शुश्रूषा, सेवा prostration.
service, devotion.

चरण     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
चरण  mn.  (-णः-णं)
1. A foot.
2. The root of a tree. A race, a family.
4. A portion of the Vedas,
5. Fixed or instituted observance.
6. The peculiarity of condition or conduct implied by the English affix hood, as manhood, priesthood, &c.
7. The fourth part of a stanza.
4. (in Prosody,) A dactyl.
 n.  (-णं)
1. Wandering, roaming, going round or about.
2. Eating.
E. to चर् go affix करणे ल्युट्.
ROOTS:
चर् करणे ल्युट्

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP