उपदेश - मुमुक्षूंस उपदेश ६१ ते ६४

६१.
मी माझें ह्मणतां अर्थ जोडितां साही चक्र गेले । नळ नीळ मांधाता पुरुषार्थीं सारिखे तेही काळें पासीयले । कपील म-हामुनी सिद्ध विचारितां सगररायें पै भंगा गेले । कुभार अंत: पूर सांडूनियां ते भक्तराज काय झालेरेरे ॥१॥
संसार स्वप्र जाणूनियां शरण रिघे पंढरीरायारेरे ॥ध्रु०॥
दुंदुभिरायें धर्म चालविला तेणें शांतीचा सागर ह्मणविलें । अजपाळ जैपाळ राजा दशरथ सूर्यवंशीं ते जन्मले । जळींचे तरंग जळींच निमाले नेणो तेथें काय झालें । राम लक्ष्मण भरत शत्रुघ्न सांगपां ते काय झालेरेरे ॥३॥
सूर्यवंशीं राजा हरिचन्द्र जन्मला स्वप्न तेणें काय साच केलें । स्त्रीपुत्रातें विकूनियां तेणें ब्राह्मणा सुखीया पैं केलें । शिभ्री चक्रवर्तीनें आपुलें प्राण देउनी जीव ते भक्तराज काय झालेरेरे ॥४॥
शरीराचें मुद्नलें सामास कवण वेंचि ऋषि भोजनासी आले । स्त्रीपुत्रातें वं-चूनियां तेणें अतीता सुखे केलें । सत्व पहावया कैलासींचा राणा कां-तीपूरनगरी उजू ठेले । श्रीयाळें पोटींचें बाळक दिधलें सांगपां तें काय झालेरेरे ॥५॥
कौरवां पांडवां अति दळ संग्राम अठरा अक्षौहिणी रणासी आले ।  नव वेळ नारायण आले गेले परी अकरा रुद्न गणतीसी आले । छपन्नकोटी यादवेंतीं कृष्ण भालुका तीर्थीं निमाले । नामा ह्मणे ऐसे कल्पनेचे अवघे परंपरी भजिन्नले ॥६॥

६२.
तत्वमसी वाक्य उपदेशिलें तुज । तें तूं जीवीं कां अझून धरिसी दुर ॥ध्रु०॥
त्रिभुवनापरता धांवतोसी दुरी । आधीं तूं आपुली शुद्धि करी । उदय अस्तु झाला कवणीये घरीं । पिंडा माझारीं पोहेपां ॥१॥
जागृतीमध्यें कवण जागतें । दोहीं माजीं स्वप्न कोण देखतें । सुषुप्तीमध्यें कोण नांदतें । मग अनुवादतें तें कवण ॥२॥
जागृती वरोनी करीं चिंतन । सुषुप्तीमाजीं रीघे ज्ञान । दोन्हीं माजीं स्वप्न देखे कवण । जीव कीं मन सांगपां ॥३॥
निद्रा मरण हें एक स्थान । दोहींचा देखणा जाणें आपण । लहान सुईंच्या इंधनाहून । आढळले मन पांचासीं ॥४॥
इंद्रियें चपळ चेइलीं । जागत होती ती कां परतलीं । जाऊनियां कवणा घरीं लपालीं । मना मिळालीं कवणें गुणें ॥५॥
सांगतां तेथें अनुवाद कैंचा । नाहीं तूं पण खुंटली वाचा । विष्णुदास नामा बोलिला साचा । परम पदीं बैसलासे ॥६॥

६३.
चेईला तो जाणरे सद्‍गुरुवचनीं निर्धारें । विपरीत भावना विसर पडिला कंठीं जया परिहाररे ॥१॥
आपणा पैं पहा- वया कवण लावूं दिवारे । चंद्र सूर्य जेणें प्रकाशें तो मीं कैसा पाहूं येईं रे ॥२॥
अंत त्यासी नाहीं रे स्थान मान कांहीं रे । चेईला  तेणें ओळखीला येरासी अगम्य भाईरे ॥३॥
पूर्व पश्चिम दक्षिण उत्तर नाहीं दाही दिशा रे । महाप्रळयीं सप्त सागर एक होती अनुभविया तो तैसारे ॥४॥
दाही दिशा व्यापूनियां तो अंधकार महारे । रवि प्रकाश जाहल्या आपेआप निरसलारे ॥५॥
काष्ठीं पावक उपजला तोही तया समरे । नामा ह्मणे केशी-राजा चेईल्या आह्मां तुझीरे ॥६॥

६४.
गुरुराव गुण गंभीरवो वावो चैतन्य प्रकाशु । योगी सहज सुकामिनी विलासु ॥ध्रु०॥
चिदानंदधनु तनु सांवळावो हरि पाहातां निवती लोचन । तनु मन चरणीं वो गुंतलीं नाम गोपा-ळाचें अमृत समान ॥१॥
पितांबरशोला माळ कंठीं या रावो गो-पाळा । मुगुटीं झळाळ सर्वांगीं कस्तुरीचेम विलेपन कटीं रुळे वनमाळा ॥२॥
येणोंचि जन्में पाविजे गोपाळासी आनु सार । श्रीवत्सलांछन हेचि खुण विष्णुदास नामयादातार ॥३॥