चल्

A Sanskrit English Dictionary

चल्   ( cf. √ चर् and also √ चट्) cl. 1. °लति (metrically also Ā. °ते; perf. चचाल pl. चेलुर्; fut. चलिष्यति; aor. अचालीत्),

to be moved, stir, tremble, shake, quiver, be agitated, palpitate, [MBh.] &c.;

to move on or forward, proceed, go away, start off, depart, [MBh.] ( आसनेभ्यो ऽचलन्, ‘they rose from their seat’, v, 3114) &c.;

to set (said of the day), [Kathās. lxxii, 406];

to be moved from one's usual course, be disturbed, become confused or disordered, go astray, [MBh.] &c.;

to turn away from, swerve, deviate from ( abl. e.g. धर्मात्, to swerve from virtue, [Mn. vii, 15]; [MBh. ii, 2629]), fall off (with abl.), [MBh.] &c.;

to sport about, frolic, play ( [Dhātup. xxviii, 64]), [Kuval. 320] :

Caus. चलयति ( [Pāṇ. 1-3, 87]), to cause to move, move, shake, jog, push, agitate, disturb, [Ragh. viii, 52]; [Ṛtus.]; [BhP.]; [Bhaṭṭ.];

to cause to deviate, turn off from ( abl.), [Mṛcch. ix, 21] :

Caus. चालय्° ( Pass. चाल्यते) to cause to move, shake, jog, push, agitate, [MBh.] &c.;

to drive, drive away, remove or expel from ( abl.), [MBh. i, 5743; xiii, 3336]; [Hariv. 2697];

to disturb, make confused or disordered, [MBh. xii]; [Vedântas.]; [BhP. iii, 1, 42];

to cause to deviate from ( abl.), [MBh. iii, 1504]; [R. iii];

to cherish, foster, [Dhātup. xxxii, 68] ( v.l. for √ बल्) :

Intens. चञ्चल्यते ( cf. चञ्चल) or चाच्° ( cf. अ॑-विचाचल ff.), [Vop. xx, 8 f.];

चल्   [ cf. κέλλω, ὀκέλλω, κέλης; Lat. celer, pro-cello, ex-.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

चल् [cal]   I. 1 P. (चलति, rarely चलते, चचाल, अचालीत्, चलितुम्, चलित)
To shake, tremble, move, throb, palpitate, stir; छिन्नाश्चेलुः क्षणं भुजाः [Bk.14.4;] सपक्षोद्रि- रिवाचालीत् 15.24;6.84.
(a) To go, move on, walk, stir or move (from one's place); पदात्पदमपि चलितुं न शक्नोति [Pt.4;] चलत्येकेन पादेन तिष्ठत्येकेन बुद्धिमान् [Chāṇ.32;] चचाल बाला स्तनभिन्नवल्कला [Ku.5.84;] [Mk.1.56.] (b) To proceed (on one's way), depart, set out, start off; चेलुश्चीरपरिग्रहाः [Ku.6.92] v. l.
To be affected, to be disturbed, confused or disordered (as mind), be agitated or perturbed; मुनेरपि यतस्तस्य दर्शनाच्चलते मनः [Pt.1.4;] लोभेन बुद्धिश्चलति [H.1.14.]
To deviate or swerve (with abl.); चलति नयान्न जिगीषतां हि चेतः [Ki.1.29;] to fall off, leave; [Ms.7.15;] [Y.1.361.] -Caus. (च- चा-लयति, चलित, चालित)
To cause to move, shake, stir; [R.8.53.]
To drive away, dismiss, remove or expel from; चाणक्ये चलिताधिकारविमुखे [Mu.4.15.]
To lead away from.
To cherish, foster (चालयति only).
To disturb, agitate; सुजनं जनाश्चलयितुं क ईशते [Śi.15.4.] -II. 6 P. (चलति, चलित) To sport, play, frolic about.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

verb  सञ्चालनानुकूलव्यापारः।   Ex. जलतरङ्गाः तं चालयन्ति।

HYPERNYMY:

धू

ONTOLOGY:

() ➜ कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

सृ

Wordnet:

asm দুলা

bd सिमाव

ben দোলানো

guj ડોલાવવું

hin हिलाना

kas چھۄکھ دِیُن

mal ഉലയുക

mar डोलावणे

mni ꯅꯤꯛꯄ

nep डुलाउनु

pan ਹਿਲਾਉਣਾ

tam அசைக்க

tel ఊగించు

urd ڈلانا , ہلانا , ڈولانا

verb  पद्भ्याम् एकस्थानात् अन्यस्थानं प्रति गमनानुकूलव्यापारः।   Ex. बालकः कुटिलं चलति।

ONTOLOGY:

() ➜ कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

चर्

Wordnet:

asm খোজ কঢ়া

bd थां

guj ચાલવું

kan ನಡೆ

kas پکُن

kok चलप

mal നടക്കുക

mar चालणे

nep हिँडनु

ori ଚାଲିବା

tel వెళ్ళు

urd چلنا , جانا , حرکت کرنا

verb  स्वस्थानात् अग्रे वामतः पृष्ठतः अथवा दक्षिणतः गमनानुकूलव्यापारः।   Ex. एतद् उक्त्वा सः स्वस्थानाद् अचलत्।

ONTOLOGY:

परिवर्तनसूचक (Change) ➜ कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

सृ

Wordnet:

asm লৰচৰ কৰা

bd लोरसोर जा

ben সরা

guj સરકવું

hin सरकना

kan ಅಲ್ಲಾಡು

kas کھٕکھرِپَکناوُن

kok हालप

mal നീങ്ങുക

mar सरकणे

mni ꯈꯖꯤꯛꯇꯪ꯭ꯂꯦꯡꯕ

nep सर्नु

ori ହଲିବା

pan ਹਿਲਣਾ

tam நகர்

tel జరుగు

urd ہلنا , سرکنا , کھسکنا , ہٹنا , ڈگنا