|
प्रति [prati] ind.
As a prefix to verbs it means (a) towards, in the direction of; (b) back, in return, again; तष्ठेदानीं न मे जीवन् प्रतियास्यसि दुर्मते [Rām.7.18.13;] (c) in opposition to, against, counter; (d) upon, down upon; (see the several roots with this preposition).
As a prefix to nouns not directly derived from verbs it means (a) likeness, resemblance, equality; (b) opposite, of the opposite side; प्रतिबल [Ve.3.5.] 'the opposing force'; so प्रतिद्विपाः [Mu.2.13;] (c) rivalry; as in प्रतिचन्द्रः 'a rival moon'; प्रतिपुरुषः &c.
As a separable preposition (with acc.) it means (a) towards, in the direction of, to; तौ दम्पती स्वां प्रति राजधानीं प्रस्थापयामास वशी वसिष्ठः [R.2.7;1.] 75; प्रत्यनिलं विचेरु [Ku.3.31;] वृक्षं प्रति विद्योतते विद्युत् Sk.; (b) against, counter, in opposition to, opposite; तदा यायाद् रिपुं प्रति [Ms.7.171;] प्रदुदुवुस्तं प्रति राक्षसेन्द्रम् Rām.; ययावजः प्रत्यरिसैन्यमेव [R.7.55;] (c) in comparison with, on a par with, in proportion to, a match for; त्वं सहस्राणि प्रति [Ṛv.2.1.8;] (d) near, in the vicinity of, by, at, in, on; समासेदुस्ततो गङ्गां शृङ्गवेरपुरं प्रति Rām.; गङ्गां प्रति; (e) at the time, about, during; आदित्यस्योदयं प्रति Mb; फाल्गुनं वाथ चैत्रं वा मासौ प्रति [Ms.7.182;] (f) on the side of, in favour of, to the lot of; यदत्र मां प्रति स्यात् Sk.; हरं प्रति हलाहलं (अभवत्) Vop.; (g) in each, in or at every, severally (used in a distributive sense); वर्षं प्रति, प्रतिवर्षम्; यज्ञं प्रति [Y.1.11;] वृक्षं वृक्षं प्रति सिञ्चति Sk.; (h) with regard or reference to, in relation to, regarding, concerning, about, as to; न हि मे संशीतिरस्या दिव्यतां प्रति [K.132;] चन्द्रोपरागं प्रति तु केनापि विप्रलब्धासि [Mu.1;] धर्मं प्रति [Ś.5.18;] मन्दौत्सुक्योऽस्मि नगरगमनं प्रति [Ś.1;] [Ku.6.27;] 7.83; त्वयैकमीशं प्रति साधु भाषितम् 5.81; [Y.1.218;] [R.6.] 12;1.29;12.51; (i) according to, in conformity with; मां प्रति in my opinion; (j) before, in the presence of; (k) for, on account of.
As a separable preposition (with abl.) it means either (a) a representative of, in place of, instead of; प्रद्युम्नः कृष्णात् प्रति Sk.; संग्रामे यो नारायणतः प्रति [Bk.8.89;] or (b) in exchange or return for; तिलेभ्यः प्रति यच्छति माषान् Sk.; भक्तेः प्रत्यमृतं शंभोः [Vop.]
As the first member of Avyayībhāva compound it usually means (a) in or at every; as प्रतिसंवत्सरम् 'every year', प्रतिक्षणम्, प्रत्यहम् &c.; (b) towards, in the direction of; प्रत्यग्नि शलभा डयन्ते.
प्रति is sometimes used as the last member of Avyayī. comp. in the sense of 'a little'; सूपप्रति, शाकप्रति. [Note: In the compounds given below all words the second members of which are words not immediately connected with verbs, are included; other words will be found in their proper places.] -Comp.
-अंशम् ind. on the shoulders.
-अक्षरम् ind. in every syllable or letter; प्रत्यक्षरश्लेषमयप्रबन्ध [Vās.]
-अग्नि ind. towards the fire.
-अग्र = प्रत्यग्र q. v.
अङ्गम् a secondary or minor limb (of the body), as the nose.
a division, chapter, section.
every limb.
a weapon. (-ङ्गम्)ind.
lower, less honoured; पुरावरान् प्रत्यवरान् गरीयसः [Mb.13.94.12.]
very low or degrading, very insignificant; [Ms.1.19.] -अश्मन् m. red chalk.
-अष्ठीला a kind of nervous disease.
-अहम् ind. every day, daily; day by day; गिरिशमुपचचार प्रत्यहं सा सुकेशी [Ku.1.6.]
-आकारः a scabbard, sheath.
आघातः a counter-stroke.
reaction.
-आचारः suitable conduct or behaviour.-आत्मम् ind. singly, severally.
-आत्मक a. a. belonging to oneself.
-आत्म्यम् similarity with oneself. -आत्मेनind. after one's own image; स किंनरान् कुंपुरुषान् प्रत्यात्म्येना- सृजत् प्रभुः [Bhāg.3.2.45.]
-आदित्यः a mock sun.
आरम्भः recommencement, second beginning.
prohibition.
-आर्द्र a. a. fresh.
आशा hope, expectation; न यत्र प्रत्याशामनुपतति नो वा रहयति [Māl.9.8.]
trust, confidence.
-आसङ्गः Connection, contact; अथ प्रत्यासङ्गः कमपि महिमानं वितरति [Mv.1.12.]
आस्वर returning.
reflecting; [Ch.Up.1.3.2.]
-आह्वयः echo, resonance; छाया प्रत्याह्वयाभासा ह्यसन्तोऽप्यर्थकारिणः [Bhāg.11.28.5.] -उत्तरम् a reply, rejoinder.
उलूकः a crow; मृत्युदूतः कपोतोऽयमुलूकः कम्पयन्मनः । प्रत्युलूकश्च कुह्वानैरनिद्रौ शून्यमिच्छतः ॥ [Bhāg.1.14.14.]
a bird resembling an owl. -ऋचम्ind. in each Rik.
-एक a. a. each, each one, every single one. (-कम्) ind.
one at a time, severally; singly, in every one, to every one; oft. with the force of an adjective; विवेश दण्डकारण्यं प्रत्येकं च सतां मनः [R.12.9.] 'entered the mind of every good man'; 12.3;7.34; [Ku.2.31.]
-एनस् m. m.
an officer of justice (who punishes criminals); [Bṛi. Up.4.3.7.]
a heir responsible for the debts of the deceased; surety.
कञ्चुकः an adversary.
a critic.
severally, one by one.
near the throat.
-कलम् ind. constantly, perpetually.
-कश a. a. not obeying the whip.
-कष्ट a. a. comparatively bad.
-कामिनी a female rival; [Śi.]
on or at every limb of the body; as in प्रत्यङ्ग- मालिङ्गितः [Gīt.1.]
for every subdivision.
in each case (in grammar).
-अधिदेवता a tutelary deity who stays in front or near one; [Hch.]
-अधिष्ठानम्, -आधानम् the principal place of residence; [Bṛi. Up.2.2.1.]
repository.
-अनन्तर a.
कायः an effigy, image, picture, likeness.
an adversary; स वृषध्वजसायकावभिन्नं जयहेतुः प्रतिकाय- मेषणीयम् [Ki.13.28.]
a target, butt, mark.
-कितवः an opponent in a game.
-कुञ्जरः a hostile elephant.-कूपः a moat, ditch.
unfavourable, adverse, contrary, hostile, opposite, प्रतिकूलतामुपगते हि विधौ विफलत्व- मेति बहुसाधनता [Śi.9.6;] [Ku.3.24.]
harsh, discordant. unpleasant, disagreeable; अप्यन्नपुष्टा प्रतिकूलशब्दा [Ku.1.] 45.
inauspicious.
contradictory.
reverse, inverted.
perverse, cross, peevish, stubborn. ˚आचार- णम्, ˚आचरितम् any offensive or hostile action or conduct; प्रतिकूलाचरितं क्षमख मे [R.8.81.] ˚उक्तम्,
-क्तिः f. f. a contradiction. ˚कारिन्,
-कृत, -चारिन्, -वत्ति a. a. opposing. ˚दर्शन a. having an inauspicious or ungracious appearance. ˚प्रवर्तिन्,
-वर्तिन् a. a. acting adversely, taking an adverse course. ˚भाषिन् a. opposing, contradicting. ˚वचनम् disagreeable or unpleasant speech. ˚वादः contradiction. (प्रतिकूलता,
-त्वम् adverseness, opposition, hostility. प्रति- कूलयति 'to oppose'.).
adversely, contrarily.
inversely, in inverted order.
-कूलय Den. P. Den. P. to resist, oppose.
-कूलिक a. a. hostile, inimical.
-क्षणम् ind. at every moment or instant, constantly; प्रतिक्षणं संभ्रमलोलदृष्टि- र्लीलारविन्देन निवारयन्ती [Ku.3.56.]
-क्षपम् ind. everynight.-गजः a hostile elephant
-गात्रम् ind. in very limb.
गिरिः an opposite mountain.
an inferior mountain.-गृहम्,
-गेहम् ind. in every house.
-ग्रामम् ind. in every village.
-चक्रम् a hostile army.
-चन्द्रः a mock moon; paraselene.
in every (Vedic) school or branch.
at every foot-step.
छाया, यिका a reflected image, reflection, shadow; रूपं प्रतिच्छायिक- योपनीतम् [N.6.45.]
an image, picture.
-जङ्घा the forepart of the leg.
-जिह्वा, -जिह्विका the soft palate,-तन्त्रम् ind. according to each Tantra or opinion.
-तन्त्र- सिद्धान्तः a conclusion adopted by one of the disputants only; (वादिप्रतिवाद्येकतरमात्राभ्युपगतः).
-त्र्यहम् ind. for three days at a time.
-दण्ड a. a. Ved. disobedient.
-दिनम् ind. every day; राशीभूतः प्रतिदिनमिव त्र्यम्बकस्याट्टहासः [Me.6.] -दिशम् ind. in every direction, all round, everywhere.
-दूतः a messenger sent in return.
-देवता a corresponding deity; गताः कलाः पञ्चदश प्रतिष्ठा देवाश्च सर्वे प्रतिदेवतासु Muṇḍa.3.2.7.
-देशम् ind. in every country.-देहम् ind. in every body.
-दैवतम् ind. for every deity.
द्वन्द्वः an antagonist, opponent, adversary, rival.
an enemy. (-द्वम्) opposition, hostility.-द्वन्द्विन् a.
hostile, inimical.
adverse (प्रतिकूल); कृतान्तदुर्वृत्त इवापरेषां पुरः प्रतिद्वन्द्विनि पाण्डवास्त्रे [Ki.16.29.]
rivalling, vying with; किसलयोद्भेदप्रतिद्वन्दिभिः (करतलैः) [Ś.4.5.] (-m.) an opponent, adversary, rival; तुल्यप्रति- द्वन्द्वि बभूव युद्धम् [R.7.37.;15.25.]
-द्वारम् ind. at every gate.
-धुरः a horse harnessed by the side of another.-नप्तृ m. great-grandson, a son's grandson.
new, young, fresh.
newly blown budded; सान्ध्यं तेजः प्रतिनवजपापुष्परक्तं दधानः [Me.38.]
-नाडी a branch-vein.-नायकः the adversary of the hero of any poetic composition; धीरोद्धतः पापकारी व्यसनी प्रतिनायकः [S. D.,] as रावण in the Rāmāyaṇa, शिशुपाल in Māgha-Kāvya &c.-नारी,
-पत्नी, -युवतिः a female rival; [Śi.7.45.] -निनादः = प्रतिध्वनिः q. v.
-न्यायम् ind. in inverted order; पुनः प्रतिन्यायं प्रतियोन्याद्रवति स्वप्नायैव [Bṛi. Up.4.3.15.]
-पक्ष a. a. like, similar.
(क्षः) the opposite side, party or faction, hostility; विमृश्य पक्षप्रतिपक्षाभ्यामवधारणं नियमः Gaut. S,
an adversary, enemy, foe, rival; प्रति- पक्षकामिनी,
-लक्ष्मी 'a rival wife'; [Bv.2.64;] दासीकृतायाः प्रति- पक्षलक्ष्याः [Vikr.1.73;] प्रतिपक्षमशक्तेन प्रतिकर्तुम् [K. P.1;] [Vikr.1.7;] often used in comp. in the sense of 'equal' or 'similar'.
remedy, expiation; यादवस्य पापस्य प्रतिपक्षमुपदिशामि [Nāg.5.]
a defendant or respondent (in law). ˚ता
being in immediate neighbourhood; दानमानादिसत्कारैः कुरुष्व प्रत्यनन्तरम् [Rām.4.15.27.] (com. प्रत्यनन्तरं स्वाधीनम्).
standing nearest (as an heir).
immediately following, closely connected with; जीवेत् क्षत्रियधर्मेण स ह्यस्य (ब्राह्मणस्य) प्रत्यनन्तरः; [Ms.1.] 82;8.185. (-रम्) ind.
hostility, opposition.
obstacle.-पक्षित a.
containing a contradiction.
nullified by a contradictory premise; (as a hetu in न्याय); cf. सत्प्रतिपक्ष.
-पक्षिन् m. m. an opponent, adversary.
-पण्यम् merchandise in exchange; Buddh.
-प्रथम् ind. along the road, towards the way; प्रतिपथगतिरासीद् वेगदीर्घीकृताङ्गः [Ku.3.76.]
at evry stop.
at every place, everywhere.
expressly.
in every word; प्रतिपदाख्याने तु गौरवं परिहरद्भिर्वृत्तिकारैः सर्वसामान्यः शब्दः प्रति- गृहीतः प्रकृतिवदिति ŚB. on [MS.8.1.2.]
-पल्लवः an opposite or outstretched branch; [R.]
पाणः a stake.
a counter-pledge.
a counter-stake; [Mb.3.]
-पादम् ind. in each quarter.
-पात्रम् ind. with regard to each part, of each character; प्रतिपात्रमाधीयतां यत्नः Ś.1 'let care be taken of each character'.
-पादपम् ind. in every tree.
-पाप a. a. returning sin for sin, requiting evil for evil.
पु(पू)रुषः a like or similar man.
a substitute, deputy.
a companion.
the effigy of a man pushed by thieves into the interior of a house before entering it themselves (to ascertain if any body is awake).
an effigy in general. (-षम्) ind. man by man, for each man.
-पुस्तकम् a copy of an original manuscript.
-पूर्वाह्णम् ind. every forenoon.
-प्रति a. a. counter-balancing, equal to.
-प्रभातम् ind. every morning.
प्रसवः (As opposed to अनुप्रसव) tracing causes back to the origin as a pot, a lump of mud, mud, clay, [Pātañjala Yogadarśana.]
Negation of (or exception to) a negation. The force of a प्रतिप्रसव is positive, limiting as it does the scope of a प्रतिषेध or negation. Hence it is just the opposite of परिसंख्या whose force is negative or exclusive since it limits the scope of a positive statement. प्रतिप्रसवोऽयं न परिसंख्या ŚB. on [MS.1.7.45.]
-प्रकारः an outer wall or rampart.
-प्रियम् a kindness or service in return; प्रतिप्रियं चेद् भवतो न कुर्यां वृथा हि मे स्यात् स्वपदोपलब्धिः [R.5.56.] -बन्धुः an equal in rank or station; [Mb.5.121.13.] -बलः a.
able, powerful.
equal in strength, equally matched or powerful.
(लम्) a hostile army; अस्त्रज्वालावलीढप्रतिबलजलधेरन्तरौर्वायमाणे [Ve.3.7.]
strength.
बाहु the forepart of the arm.
an opposite side (in a square or polygon).
बि (वि) म्बः, म्बम् a reflection, reflected image; ज्योतिषां प्रतिबिम्बानि प्राप्नु- वन्त्युपहारताम् [Ku.6.42;] [Śi.9.18.]
an image, a picture.
-बीजम् a rotten seed.
-भट a. a. vying with, rivalling; घटप्रतिभटस्तनि [N.13.5.]
immediately after.
next in succession.
-रीभू to betake oneself close to; P. R.-अनिलम् ind. towards or against the wind.
-अनीक a
(टः) a rival, an opponent; निवासः कन्दर्पप्रतिभटजटाजूटभवने [G. L.21.]
a warrior on the opposite side; समालोक्याजौ त्वां विदधति विकल्पान् प्रतिभटाः [K. P.1.]
fearful, formidable, terrible, frightful.
dangerous; स्वगृहोद्यानगतेऽपि स्निग्धैः पापं विशङ्क्यते मोहात् । किमु दृष्टबह्वपायप्रतिभयकान्तारमध्यस्थे ॥ [Pt.2.171;] [Nāg.5.] 1.; [Bhāg.1.6.14.] (-यम्) a danger; सुनन्द, श्रुतं मया संनिहितगरुडप्रतिभयमुद्देशं जामाता जीमूतवाहनो गतः [Nāg.5.]
-भैरव a. a. dreadful.
-मञ्चः a kind of measure (in music.)
-मञ्चाः Platforms opposite to each other; दशभागिकौ द्वौ प्रतिमञ्चौ [Kau.A.2.3.21.]
मण्डलम् a secondary disc (of the sun &c.).
an eccentric orbit.
-मल्लः an antagonist, a rival; उपेयिवांसं प्रतिमल्लतां रयस्मये जितस्य प्रसभं गरुत्मतः [N.1.63;] पातालप्रतिमल्लगल्ल &c. [Māl.5.22.] -मानना worship (पूजा); स्पर्शमशुचिवपुरर्हति न प्रतिमाननां तु नितरां नृपोचिताम् [Śi.15.35.]
-माया a counter-spell or charm; प्रतिमाया कृतं च तत् [Mb.1.34.22.]
-मार्गः the way back; [Mb.4.]
-मार्गम् ind. back, backwards.
-माला capping verses (Mar. भंडी).
-मासम् ind. every month, monthly.
-मित्रम् an enemy, adversary.-मुख a. standing before the face, facing; प्रतिमुखागत [Ms.8.291.]
near, present. (-खम्) a secondary plot or incident in a drama which tends either to hasten or retard the catastrophe; see [S. D.334] and 351-364. (-खम्) ind.
towards.
in front, before.
-मुखरी a particular mode of drumming.
मुद्रा a counterseal.
the impression of a seal.
-मुहूर्तम् ind. every moment.
-मूर्तिः f. f. an image, a likeness.
-मूषिका f. f. a musk-rat (Mar. चिचुंदरी).
-यूथपः the leader of a hostile herd of elephants.
-रथः an adversary in war (lit. in fighting in a war-chariot); दौष्यन्तिमप्रतिरथं तनयं निवेश्य [Ś.4.2.]
-रथ्यम् in every road; अस्मिन् नगरे प्रतिरथ्यं भुजङ्गबद्धसंचारे Udb.
रवः, ध्वनिः an echo; प्रतिरवविततो वनानि चक्रे [Ki.1.4.]
quarrel; controversy.
(Ved.) life (प्राण).
-रसितम् an echo; केनास्मत् सिंह- नादप्रतिरसितसखो दुन्दुभिस्ताड्यतेऽयम् [Ve.1.22.]
-राजः a hostile king.
-रात्रम् ind. every night.
corresponding, similar, having a counter-part in; अग्निर्यथैको भुवनं प्रविष्टो रूपं रूपं प्रतिरूपो बभूव Kaṭh.2.2.9.
beautiful.
suitable, proper; इदं न प्रतिरूपं ते स्त्रीष्वदाक्षिण्यमीदृशम् [Bu. Ch.4.66] ; आत्मनः प्रतिरूपं सा बभाषे चारुहासिनी [Rām.4.] 19.17.
facing (अभिमुख); प्रतिरूपं जनं कुर्यान्न चेत् तद् वर्तते यथा [Mb.12.97.16] (com. प्रतिरूपं युद्धाभिमुखम्).
(पम्) a picture, an image, a likeness.
a mirror-like reflecting object; अदर्शनं स्वशिरसः प्रतिरूपे च सत्यपि [Bhāg. 1.42.28.]
an object of comparison (उपमान); भवान्मे खलु भक्तानां सर्वेषां प्रतिरूपधृक् [Bhāg.7.1.21.]
-रूपक a. a. resembling, similar (at the end of comp.); जहीमान् राक्षसान् पापानात्मनः प्रतिरूपकान् [Mb.3.29.11;] चेष्टाप्रतिरूपिका मनोवृत्तिः [Ś.1.]
(कम्) a picture, an image; अग्निदैर्गर- दैश्चैव प्रतिरूपककारकैः [Mb.12.59.49.]
a forged edict; जर्जरं चास्य विषयं कुर्वन्ति प्रतिरूपकैः [Mb.12.56.52.]
a reflection.
-लक्षणम् a mark, sign, token.
-लिपिः f. f. a transcript, a written copy.
-लेखः a writ of reply; प्रावृत्तिकश्च प्रतिलेख एव [Kau.A.2.1.28.]
'against the hair or grain', contray to the natural order, inverted, reverse (opp. अनुलोम); नववर्षसहस्राक्षः प्रतिलोमोऽभवद् गुरुः [Bhāg.12.14.15.]
contrary to caste (said of the issue of a woman who is of a higher caste than her husband).
hostile.
low, vile, base.
left (वाम).
obstinate, perverse; अपरिचितस्यापि तेऽप्रतिलोमः संवृत्तः [Ś.7.]
disagreeable, unpleasant. (-मम्) any injurious or unpleasant act. (-मम्) ind. 'against the hair or grain', inversely, invertedly. ˚ज a. born in the inverse order of the castes; i. e. born of a mother who is of a higher caste than the father; cf. [Ms.1.16,25.] -लोमक a. reverse, inverted; राजन्यविप्रयोः कस्माद् विवाहः प्रतिलोमकः [Bhāg.9.18.5.]
-कम् inverted order. -लोमतःind.
hostile, opposed, inimical.
resisting, opposing.
opposite.
equal, vying with. (-कः) an enemy.
in consequence of the inverted order or course; [Ms.1.68.]
in an unfriendly manner; यदा बहुविधां वृद्धिं मन्येत प्रतिलोमतः [Mb.12.13.39.]
-वत्सरम् ind. every year.
-वनम् ind. in every forest.
-वर्णिक a. a. similar, corresponding.
-वर्धिन् a. a. being a match for. -वर्षम्ind. every year.
-वस्तु n. n.
an equivalent, a counterpart.
anything given in return.
a parallel. ˚उपमा a figure of speech thus defined by Mammaṭa: प्रतिवस्तूपमा तु सा ॥ सामान्यस्य द्विरेकस्य यत्र वाक्यद्वये स्थितिः । [K. P.1;] e. g. तापेन भ्राजते सूर्यः शूरश्चापेन राजते [Chandr.5.] 48.
-वातः a contrary wind; प्रतिवातेऽनुवाते च नासीत गुरुणा सह [Ms.2.23.] (-तम्) ind. against the wind; चीनांशुक- मिव केतोः प्रतिवातं नीयमानस्य [Ś.1.33.]
-वारणः a hostile elephant.
-वासरम् ind. every day.
on every branch.
branch by branch.
-विषम् an antidote. (-षा) a birch tree.
-विष्णुकः a Muchakunda tree.-वीरः an opponent, antagonist.
-वीर्यम् being equal to or a match for.
-वृषः a hostile bull.
-वेलम् ind. at each time, on every occasion.
वेशः a neighbouring house, neighbourhood.
a neighbour.
-वेशिन् a. a. a neighbour; दृष्ट्वा प्रभातसमये प्रतिवेशिवर्गः [Mk.3.14.]
-वेश्मन् n. n. a neighbour's house.
-वेश्यः
-वैरम् requital of hostilities revenge.
शब्दः echo, reverberation; वसुधाधरकन्दराभिसर्पी प्रतिशब्दोऽपि हरेर्भिनत्ति नागान् [V. 1.16;] [Ku.6.64;] [R.2.28.]
a roar.
-शशिन् m. m. a mock-moon.
-शाखम् ind. for every branch or school (of the Veda).
-शाखा a side-branch; महाभूतविशेषश्च विशेषप्रतिशाखवान् [Mb.14.35.21.]
सङ्गक्षिका a cloak to keep off the dust; Buddh.
-संदेशः a reply to the message; दर्पसारस्य प्रति- संदेशमावेदयत् D. K.2.1.
-सम a. a. equal to, a match for.
-सव्य a. a. in an inverted order.
-सामन्तः an enemy.
-सायम् ind. every evening.
सूर्यः, सूर्यकः a mock-sun.
a lizard, chameleon; 'कृकलासस्तु सरटः प्रतिसूर्यः शयानकः ।' Hemchandra; तृष्यद्भिः प्रतिसूर्यकैरजगरस्वेदद्रवः पीयते [U.2.16.]
-सेना, सैन्यम् a hostile army; निहतां प्रतिसैन्येन वडवामिव पातिताम् [Rām.2.114.17.] -स्थानम्ind. in every place, everywhere.
-स्मृतिः N. N. of particular kind of magic; गृहाणेमां मया प्रोक्तां सिद्धिं मूर्तिमतीमिव । विद्यां प्रतिस्मृतिं नाम [Mb.3.36.3.]
-स्रोतस् ind. against the stream; सरस्वतीं प्रतिस्रोतं ययौ ब्राह्मणसंवृतः [Bhāg.1.78.] 18. -a. going against the stream; अथासाद्य तु कालिन्दी प्रतिस्रोतः समागताम् [Rām.2.55.5.]
-हस्तः, -हस्तकः a deputy, an agent, substitute, proxy; आश्रितानां भृतौ स्वामिसेवायां धर्मसेवने । पुत्रस्योत्पादने चैव न सन्ति प्रतिहस्तकाः ॥ [H.2.33.]
-हस्तीकृ to take; Pratijñā 3.
-हस्तिन् the keeper of a brothel; [Dk.2.2.]
प्रति [prati] ती [tī] काशः [kāśḥ] (ती) काशः 1 A reflection.
Look, appearance, resemblance; oft. at the end of comp. in this sense and translated by 'like', 'resembling'; पुटपाकप्रती- काशः [U.3.1.]
प्रति [prati] ती [tī] कारः [kārḥ] (ती) कारः 1 Requital, reward, return; उप- कारेण वीरस्तु प्रतिकारेण युज्यते [Rām.4.27.45.]
Revenge, retaliation, retribution.
Counter-action, obviating, prevention, remedy, application of a remedy; विकारं खलु परमार्थतोऽज्ञात्वाऽनारम्भः प्रतीकारस्य [Ś.3;] प्रतीकारो व्याधे; सुखमिति विपर्यस्यति जनः [Bh.3.92.]
Opposition, obstruction.
Help.
A kind of treaty where one party requites the services of the other.
Imitating; नैव स्म सीता विनिवृत्तभावा प्रियस्य भर्तुः प्रतिकारकामा [Rām.2.37.37] (com. भर्तुः प्रतिकारकामा वेषादिभिस्तदवस्थासदृशावस्थासंपादनकामा).-Comp.
-कर्मन् n. n. making reparation or amends.-विधानम् application of a remedy, medical treatment; प्रतिकारविधानमायुषः सति शेषे हि फलाय कल्पते [R.8.4.]
प्रति [prati] ती [tī] घातः [ghātḥ] (ती) घातः 1 Warding off, repulse; सर्वेषामेव शापानां प्रतिघातो हि विद्यते [Mb.1.37.4.]
Opposition, resistance; अस्त्राणां प्रतिघाते च सर्वथैव प्रयोजयेत् [Mb.3.167.] 54.
A counterblow, blow in return; अथाददे वारुण- मन्यदस्त्रं शिखण्ड्यथोग्रं प्रतिघातमस्य [Mb.6.85.29.]
Rebound, reaction; जयाशा यत्र चास्माकं प्रतिघातोत्थितार्चिषा [Ku.2.49.]
Prohibiting.
Embezzlement; कृतप्रतिघातावस्थसूचको निष्पन्नार्थः षष्ठमंशं लभेत [Kau A.2.8.26.]
Ruin, degradation; आत्मनः प्रतिघातमाशङ्कमानः [Bhāg.5.9.3.]
(कम्) hostility, enmity, hostile attitude or position; न शक्ताः प्रत्यनीकेषु स्थातुं मम सुरासुराः [Rām.]
a hostile army; यस्य शूरा महेष्वासाः प्रत्यनीकगता रणे Mb.; येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः [Bg.11.32.] (प्र˚ may have here sense 1 also).
(in Rhet.) a figure of speech in which one tries to injure a person or thing connected with an enemy who himself cannot be injured; प्रतिपक्षमशक्तेन प्रतिकर्तुं तिरस्क्रिया । या तदीयस्य तत्स्तुत्यै प्रत्यनीकं तदुच्यते [K. P.1.] -अनुप्रासः a kind of alliteration.
-अनुमानम् an opposite conclusion.
-अन्त a. a. contiguous, lying close to, adjacent, bordering.
प्रति [prati] ती [tī] नाहः [nāhḥ] (ती) नाहः A flag, banner.
प्रति [prati] ती [tī] हारः [hārḥ] (ती) हारः 1 Striking back.
A door, gate.
A porter, door-keeper; आर्य अदेशकालः प्रतीहारस्य [Svapna. 5,6.]
A juggler.
Juggling, a juggling trick.
(In gram.) The hard contact of the tongue with the edge of the teeth in pronouncing dental letters.
Intimating arrival (आगमननिवेदन); संप्राप्यैते महात्मानो राघवस्य निवेशनम् । विष्ठिताः प्रतिहारार्थम् [Rām.7.1.7;] see प्रतिहारण.
-री A female doorkeeper. -Comp.
-भूमिः f. f. the threshold (of a house &c.); भविष्यतः पत्युरुमा च शंभोः समाससाद प्रतिहारभूमिम् [Ku.3.58.]
-रक्षी a female doorkeeper; पुंवत्प्रगल्भा प्रतिहाररक्षी [R.6.2.]
(न्तः) a border, frontier; स गुप्तमूलप्रत्यन्तः [R.4.26.]
a bordering country; especially, a country occupied by barbarian or Mlechchhas. ˚देशः a bordering country. ˚पर्वतः an adjacent hill; पादाः प्रत्यन्तपर्वताः [Ak.]
-अन्धकार a. a. spreading shadow; Buddh.-अपकारः retaliation, injury in return; शाम्येत् प्रत्यप- कारेण नोपकारेण दुर्जनः [Ku.2.4.]
-अब्दम् ind. every year-अमित्र a. hostile. (-त्रः) an enemy. (-त्रम्) ind. towards as enemy.
अरिः a well-matched opponent.
the 9th, 14th or 23rd asterism from the जन्मनक्षत्र.
a particular asterism; दारुणेषु च सर्वेषु प्रत्यरिं च विवर्जयेत् [Mb.13.14.28] (com. प्रत्यरिं स्वनक्षत्राद् दिननक्षत्रं यावद् गणयित्वा नवभिर्भागे हृते पञ्चमी तारा प्रत्यरिः ।).
-अर्कः a mock sun; parhelion.
-अर्गलम् the rope by which a churning stick is moved.
in every limb.
in every particular, in detail.
|