पत्रम् [patram] [पत्-ष्ट्रन्]
A leaf (of a tree); पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति
[Bg.9.26;] धत्ते भरं कुसुमपत्रफलावलीनाम्
[Bv.1.] 94.
The leaf of a flower, lotus &c.; नीलोत्पलपत्रधारया
[Ś.1.18.] A leaf for writing upon, a paper, a leaf written upon; सुरवरतरुशाखा लेखनी पत्रमुर्वी
[Mahimna 32.] पत्रमारोप्य दीयताम्
[Ś.6.] 'commit to writing',
[V.2.14.] A letter, document; विवादेऽन्विष्यते पत्रं पत्राभावे तु साक्षिणः
[Pt.1.43.] A challenge; आत्मनः पूजाख्यात्यर्थं गुणोत्कर्ष- प्रतिपादको लेखो यद्विपक्षोपरि दीयते तत्पत्रम्
[N.7.93;] विद्याधर com.
Any thin leaf or plate of metal, a goldleaf.
The wing of a bird, a pinion, feather of an arrow; यावद्वा मक्षिकायाः पत्रम्
[Bṛi. Up.3.3.2;] [R.2.31;] सद्यः प्रवालोद्गमचारुपत्रे नीते समाप्तिं नवचूतबाणे
[Ku.3.27.] A vehicle in general (car, horse, camel &c.); दिशः पपात पत्रेण वेगनिष्कम्पकेतुना
[R.15.84;] [N.3.16;] [Mb.12.] 67.25;
[Śi.12.2.] Painting the person (particularly the face) with musk, sandal-juice or other fragrant substances; रचय कुचयोः पत्रं चित्रं कुरुष्व कपोलयोः
[Gīt.12;] [R.13.55.] The blade of a sword, knife &c.
A knife, dagger.
Comp. अङ्गम् the Bhūrja tree.
red sanders.
-अङ्गुलिः drawing lines of painting with the finger on the person (throat, forehead &c.) with coloured sandal, saffron, or any other fragrant substance.
अञ्जनम् ink.
blacking.
-आढ्यम् the root of long pepper.
-आलम्बनम् a challenge; cf. पत्रा- लम्बनं करोति 'to challenge to a controversy'.
-आरूढ a. a. written down.
-आवलिः f. f.
red chalk.
a row of leaves.
the lines of painting drawn on the body with cosmetics as a decoration.
आवली a row of leaves.
= ˚आवलि (3).
mixture of young Aśvattha leaves with barley and honey.
-आहारः feeding on leaves.
-ऊर्णम् wove-silk, a sik-garment; स्नानीयवस्त्र- क्रियया पत्रोर्णं वोपयुज्यते
[M.5.12.] -उल्लासः the bud or eye of a plant.
-काहला the noise or sound made by the flapping of wings or rustling of leaves.
-कृच्छ्रम् a sort of penance, drinking the infusion of leaves of various plants.
-गर्भा a small cake with very thin layers inside (Mar. चिरोटा).
-घना a plant with full leaves (सातल).-झङ्कारः the current of a river.
-तण्डुला a woman.-दारकः a saw.
-नाडिका the fibre of a leaf.
-न्यासः inserting feathers (into an arrow).
-परशुः a file.
-पालः a long dagger, large knife.
(ली) the feathered part of an arrow.
a pair or scissors.
-पाश्या an ornament (a gold-leaf) on the forehead.
-पिशाचिका An umbrella or a kind of cap made of leaves.
-पुटम् a vessel of leaves; दुग्ध्वा पयः पत्रपुटे मदीयं पुत्रोपभुङ्क्ष्वेति तमादिदेश
[R.2.65.] -पुष्पा the holy basil.
-बन्धः adorning with flowers.-बा(वा)लः an oar.
-भङ्गः, -भङ्गिः, -ङ्गी f. f.
drawing lines or figures of painting on the face and person with fragrant and coloured substances, such as musk, saffron, sandal-juice, yellow pigment &c., as a mark of decoration; कस्तूरीवरपत्रभङ्गनिकरो मृष्टो न गण्डस्थले
[Ś. Til.7.] (used frequently in K.).
leaves or leafy branches fed to elephants;
[Mātaṅga L.9.1.] -मालः Calamus Rotung (Mar. वेत).
-यौवनम् a young leaf or sprout.-रञ्जनम् embellishing a page.
-रथः a bird;
[Rām.3.19.] 1; ज्वलन्तमग्निं तममित्रतापनः समास्तरत्पत्ररथो नदीभिः
[Mb.1.] 32.25; व्यर्थीकृतं पत्ररथेन तेन
[N.3.6.] ˚इन्द्रः N. of Garuḍa. ˚इन्द्रकेतुः N. of Viṣṇu;
[R.18.13.] -लता a long knife or poniard.
-रे (ले) -खा, -वल्लरी, -वल्लि:, -वल्ली f. f. see पत्रभङ्ग above;
[R.6.72;16.67;] [Ṛs.6.7;] [Śi.8.56,59;] विपत्रलेखा निरलक्तकाधरा निरञ्जनाक्षीरपि विभ्रतीः श्रियम्
[Ki.8.4.] -वाज a. furnished with feathers (as an arrow).
वाहः a bird; अध्याकाशं बभ्रमुः पत्रवाहाः
[Śi.18.73.] an arrow; प्रमुखेऽभिहताश्च पत्रवाहाः प्रसन्नं माधवमुक्तवत्सदन्तैः
[Śi.2.25.] a letter-carrier.
-विशेषकः lines of painting &c.; see पत्रभङ्ग; स्वेदोद्गमः किंपुरुषाङ्गनानां चक्रे पदं पत्रविशेषकेषु
[Ku.3.33;] [R.3.55;9.29.] -वेष्टः a kind of ear-ring; विश्लेषिमुक्ताकल- पत्रवेष्टः
[R.16.67.] -शाकः a vegetable consisting chiefly of leaves; पत्रशाकं तु बर्हिणः
[Ms.12.65;] [Y.3.213.] -शिरा the vein or fibre of a leaf.
-श्रेष्ठः the Bilva tree. -सूचिःf. a thorn.
-हिमम् wintry or snowy weather.