अव्यक्त शिवतत्त्वसे सृष्टिका कथन, परमात्माके स्वरुपका वर्नन तथा प्रधान , पुरुष एवं महादादि तत्वांसे सृष्टिका क्रम वर्णन , शिवस्वरुपका निरुपण.
ईश्वर उवाच
अव्यक्तदभवत कालः प्रधान पुरुषः परः ।
तेभ्यः सर्वमिदं जातं तस्माद ब्रह्मामयं जगत ॥१॥
सर्वतः पाणिपादं तत सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम ।
सर्वतः श्रुतिमल्लोके सर्वमावृत्य तिष्ठति ॥२॥
सर्वोन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितम ।
सर्वाधारं सदानन्दमव्यक्त द्वैतवर्जितम ॥३॥
सर्वोपमानरहितं प्रमाणतीतगोचरम ।
निर्विकल्पं निराभासं सर्वावांस परामृतम ॥४॥
अभिन्नं भिन्नसंस्थानं शाश्वंत ध्रुवमव्ययम ।
निर्गुणं परमं व्योम तज्ज्ञानं सुरयो विदुः ॥५॥
स आत्मा सर्वभुतानां स ब्राह्मभ्यन्तरं परः ।
सोऽहं सर्वत्रगः शान्तो ज्ञानात्मा परमेश्वरः ॥६॥
मया ततामिदं विश्वं जगदव्यक्तमुर्तिना ।
मत्स्थानि सर्वभुतानि यस्तं वेद वेदवित ॥७॥
प्रधानं पुरुषं चैव तत्त्वद्वयमुदाहृतम ।
तयोदनादिरुद्दिष्ट कालः संयोजकः परः ॥८॥
त्रयमेदनाद्यन्त्मव्यक्ते समवस्थितम ।
तदात्मकं तदन्यत स्यात तद्रूपं मामकं विदुः ॥९॥
महादाद्यं विशेषन्तं सम्प्रसुतेऽखिलं जगत ।
या स प्रकृतिरुद्दिष्टा मोहिनी सर्वदेहिनम ॥१०॥
पुरुषः प्रकृतिस्थो हि भुंक्ते यः प्राकृतान गुणान ।
अहंकारविमुक्तत्वात प्रोच्यते पंचविशंकः ॥११॥
आद्यो विकारः प्रकृतेर्महानत्मेति कथ्यते ।
विज्ञानशोक्तिर्विज्ञाता ह्राहंकरस्तदुत्थितः ॥१२॥
एक एव महानात्मा सोऽहंकारोऽभिधीयते ।
स जीवः सोऽन्तरात्मोत गीयते तत्त्वचिन्तकैः ॥१३॥
तेन वेदयते सर्व सुखं दुःखं च जन्मसु ।
स विज्ञानात्मकस्तस्य मनः स्यादुपकारकम ॥१४॥
तेनाविविएकतस्तस्मात संसारःपुरुषस्य तु ।
स चाविवेकः प्रकृतौ संगात कालेन सोऽभवत ॥१५॥
कालः सृजति भूतानि कालः संहरति प्रजाः ।
सर्व कालस्य वंशगा न कालः कस्याचिद वशे ॥१६॥
सोऽन्तरा सर्वर्मवेदं नियच्छति सनातनः ।
प्रोच्यते भगवान प्राणः सर्वज्ञ पुरुषोत्तम ॥१७॥
सर्वेन्द्रियेभ्यः परमं मन आहुर्मनीषिणः ।
मनसश्चाप्यहंकारमहंकारान्महान परः ॥१८॥
महतः परमव्यक्तमव्यक्तात पुरुषः परः ।
पुरुषाद भगवान प्रणस्तस्य सर्वमिदं जगत ॥१९॥
प्राणात परतरं व्योम व्य्मातीतोऽग्निरीश्वरः ।
सोऽहं सर्वत्रगः शान्तो ज्ञानात्मा परमेश्वरः ।
नास्ति मत्तः परं भूतं मां विज्ञाया विमुच्यते ॥२०॥
नित्य ही नास्ति जगति भूतं स्थावजंगमम ।
ऋते मामेकमव्यक्तं व्योमरुपं महेश्वरम ॥२१॥
सोऽहं सृजामि सकलं संहारामि सदा जगत ।
मायी मायामयो देवः कालेन सह संगतः ॥२२॥
मत्संनिधावेष कालः करोति सकलं जगत ।
नियोजयत्यनन्तात्मा ह्योतद वेदानुशासनम ॥२३॥
इति श्रीकूर्मपुराणे षटसाहस्रयां संहितायामुपरिविभागे ( ईश्वरगीताका ) तृतीयोऽध्यायः ॥३॥