निवडक अभंग संग्रह १९

*
आम्हां भाविकांची जाती । एकविध जी श्रीपती । अळंकारयुक्ति । सरों शकेचि ना ॥१॥
जाणे माउली त्या खुणा । क्षोभ उपजो नेदी मना । शांतवूनि स्तना । लावीं अहो कृपाळे ॥२॥
तुज अवघे होऊं येतें । परि मज बाटों नये चित्ते । उपासने परतें । नये कांही आवडो ॥३॥
करूं रुपाची कल्पना । मुखीं नाम नारायणा । तुका म्हणे जना । जळस्थळ देखतां ॥४॥
*
आणॊनियां मना । अवघ्या धांडोळिल्या खुणा । देखिला तो राणा । पंढरपुर निवासी ॥१॥
यासी अनुसरल्या काय । घडे ऎसें वायां जाय । देखिले ते पाय । सम जीवीं राहती ॥२॥
तो देखावा हा विध । चिंतनेंचि कार्य सिद्ध । आणिकां संबंध । नाहीं पर्वकाळासी ॥३॥
तुका म्हणे खळ । होती क्षणेंचि निर्मळ । जाऊनिया मळ । वाळवंटी नाचती ॥४॥
*
पंचभुतांचा गोंधळ । केला एके ठायीं मेळ । लाविला सबळ । अहंकार त्यापाठीं ॥१॥
तेथें काय मी तें माझें । कोण वागवी तें ओझें । देह केवीं रिझे । हें काळाचें भातुकें ॥२॥
जीव न देखें मरण । धरी नवी सांडी जीर्ण । संचित प्रमाण । भोग शुभा अशुभासी ॥३॥
इच्छा वाढविते वेल । खुंटावा तो खरा बोल । तुका म्हणे मोल । झाकले तों पावेल ॥४॥
*
पंचभुतांचा गोंधळ । केला एके ठायीं मेळ । लाविला सबळ । अहंकार त्यापाठीं ॥१॥
तेथें काय मी तें माझें । कोण वागवी तें ओझें । देहा केवीं रिझे । हें काळाचें भातुकें ॥२॥
जीव न देखें मरण । धरी नवी सांडी जीर्ण । संचित प्रमाण । भोग शुभा अशुभासी ॥३॥
इच्छा वाढविते वेल । खुंटावा तो खरा बोल । तुका म्हणे मोल । झाकले तों पावेल ॥४॥
*
लाभ झाला बहुतां दिसीं । लाहो करा पुढें नासी । मनुष्यदेहा ऎसी । उत्तम जोडी जोडीली ॥१॥
घेई हरिनाम सादरें । भरा सुखाचीं भांडारें । झालिया व्यापारें । लाहो हेवा जोडीचा ॥२॥
घेउनी माप हातीं । काळ मोजी दिवस राती । चोर लाग घेती । चोर लाग घेती । पुढें तैंसे पळावे ॥३॥
हित सावकासें । म्हणे करीन तें पिसें । हातीं काय ऎसें । तुका म्हणे नेणसी ॥४॥
*
भिक्षापात्र अवलंबणें । जळो जिणें लाजिरवाणें । ऎसियासी नारायणें । उपेक्षिजे सर्वथा ॥१॥
देवा पायी नाहीं भाव । भक्ति वरी वरी वाव । समर्पिला जीव । नाही तों हा व्यभिचार ॥२॥
जगा घालावें सांकडें । दीन होऊनि बापुडें । हेचि अभाग्य रोकडें । मुळ आणि अविश्‍वास ॥३॥
काय न करी विश्‍वंभर । सत्य करितां निर्धार । तुका म्हणे सार । दृढ पाय धरावें ॥४॥
*
अरे हा देह व्यर्थ जावें । ऎसें जरी तुज व्हावें । द्यूतकर्म मनोभावें । सारीपाट खेळावा ॥१॥
मग कैचें हरिचें नाम । निजलिया जागा राम । जन्मोजन्मींचा अधम । दु:ख थोर साधलें ॥२॥
विषयसुखाचा लंपट । दासी गमनीं अतिधीट । तया तेचि वाट । अधोगती जावया ॥३॥
आणिक एक कोड । नरका जावयाची चाड । तरी संतनिंदा गोड । करी कवतुकें सदा ॥४॥
तुका म्हणे ऎसें । मना लावी रामपिसें । नाहीं तरी आलिया सायासें । फ़ुकट जासी ठकोनी ॥५॥
*
दुजे खंडे तरी । उरला तो अवघा हरि । आपणाबाहेरी । न लगे ठाव धुंडावा ॥१॥
इतुलें जाणावया जाणा । कोड तरी मनें मना । पारधीच्या खुणा । जाणतेणेचि साधाव्या ॥२॥
देह आधीं काय खरा । देह संबंधपसारा । बुजगावणॆं चोरा । रक्षणसें भासतें ॥३॥
तुका करी जागा । नको वा सपूं वाउगा । आहेसि तूं अंगा । अंगी डोळे उघडी ॥४॥
*
मेघवृष्टिनें करावा उपदेश । परि गुरुनें न करावा शिष्य । वाटा लाभे त्यास । केल्या अर्धकर्माचा ॥१॥
द्रव्य वेचावें अन्नछत्रीं । भूतीं द्यावें सर्वत्र । न घ्यावा हा पुत्र । उत्तम याती पोसणा ॥२॥
बीज न पेरावें खडकीं । ओल नाही ज्याचे बुडखीं । थीतां ठके शेखीं । पाठी लागे दिवाण ॥३॥
गुज बोलावें संतांसी । पत्नी राखावी जैसी दासी । लाड देतां तियेसी । वाटां पावे कर्माचा ॥४॥
शुद्ध कसुनि पाहाबें । वरिला रंगा न भुलावें । तुका म्हणे घ्यावें । जया नये तुटी तें ॥५॥
*
मन करा रे प्रसन्न । सर्व सिद्धींचे कारण । मोक्ष अथवा बंधन । सुख समाधन इच्छा ते ॥१॥
मने प्रतिमा स्थापिली । मने मना पूजा केली । मनें इच्छा पुरविली । मन माउली सकळांची ॥२॥
मन गुरु आणि शिष्य । करी आपुलेंची दास्य । प्रसन्न आप आपणांस । गतिअ अथवा अधोगति ॥३॥
साधक वाचक पंडित । श्रोते वक्‍ते ऎका मात । नाहीं नाहीं आन दैवत । तुका म्हणे दुसरें ॥४॥