५२१ .
कथा भगवंताची सार । सकळ तीर्थांचे माहेर ॥१॥
सेतुबंध वाराणसी । पुण्य लाभे हरिकथेसी ॥२॥
गंगा यमुना सरस्वती । कृष्णा वेण्या भागीरथी ॥३॥
दास म्हणे संतसंगे । सदा कथेचा प्रसंग ॥४॥
५२२ .
निरुपणाऐसे नाही समाधान । आणिक साधन आढळेना ॥१॥
भक्ति ज्ञान घडे वैराग्य आतुडे । भावार्थ सांपडे निरुपणे ॥२॥
शांति क्षमा दया नैराश्यता मनी । अवस्था उन्मनी निरुपणे ॥३॥
ऋद्धि सिद्धि दासी होती निरुपणे । श्रवणे मनने निजध्यासे ॥४॥
भ्रांतीचा संदेह तुटे एकसरां । दास म्हणे करा निरुपण ॥५॥
५२३ .
निरुपणे भक्ति निरुपणे ज्ञान । अनुताप पूर्ण निरुपणे ॥१॥
निरुपणे योग योगाचा संयोग । निरुपणे त्याग घडतसे ॥२॥
घडतसे सर्व कांही निरुपणे । बाणती लक्षणे सज्जनाची ॥३॥
सज्जनाची मते सज्जन जाणती । येर ते नेणती जाणपणे ॥४॥
जाणत्या नेणत्या होय समाधान । करावे मनन संगातीत ॥५॥
५२४ .
निरुपणी जनी लाभे सर्व कांही । दुजे ऐसे नाही पाहो जाता ॥१॥
साराचेहि सार वेदां अगोचर । ते लाभे साचार निरुपणे ॥२॥
दाखवितां नये बोलिले न जाय । त्याची कळे सोय निरुपणे ॥३॥
मनासी नाकळे मीपणा नाडळे । ते गुज निवळे निरुपणे ॥४॥
व्युत्पत्तीचे कोडे तर्काचे सांकडे । ते जोडे रोकडे निरुपणे ॥५॥
मन हे चंचळ ते होय निश्चळ । साधनाचे फळ दास म्हणे ॥६॥
५२५ .
गतीचे लक्षण हेंचि हे प्रमाण । श्रवण मनन सर्वकाळ ॥१॥
सर्वकाळ सारासार विचारणा । वस्तूची चाळणा निरंतर ॥२॥
निरंतर ध्यास लागला अंतरी । धारणा हे धरी निर्गुणाची ॥३॥
निर्गुणसंगती निर्गुण होइजे । प्रत्यावृत्ति कीजे निरुपण ॥४॥
निरुपणे होय अलभ्याचा लाभ । साधन सुलभ दास म्हणे ॥५॥
५२६ .
सर्व समाधान होय निरुपणे । परी जाणपणे बुडवीले ॥१॥
बुडविले देहातीत समाधान । देहअभिमान वाढवीला ॥२॥
वाढविला तर्क वायां निरुपणी । जाणिवे पापिणी काय केले ॥३॥
काय केले ऐसे जाणत जाणतां । स्वरुपी अहंत कामा नये ॥४॥
कामा नये देहबुद्धीचे जाणणे । दास निरुपणे सावधान ॥५॥
५२७ .
केलेंचि करावे पुन्हां निरुपण । तरि बाणे खूण कांही एक ॥१॥
कांही एक काळ निरुपणे गेला । तोचि एक भला समाधानी ॥२॥
समाधानी भला निरुपणे राहे । पाहिलेंचि पाहे निरुपण ॥३॥
निरुपण पाहे श्रवण मनन । होय समाधान निजध्यासे ॥४॥
निजध्यास मनी वस्तूचा करावा । संसार तरावा दास म्हणे ॥५॥
५२८ .
एकदां जेवितां नव्हे समाधान । प्रतिदिनी अन्न खाणे लागे ॥१॥
तैसे निरुपण केलेचि करावे । परी न करावे उदासीन ॥२॥
प्रतिदिनी अन्न प्रतिदिनी जीवन । देहसंरक्षण करावया ॥३॥
प्रत्यही संसारी बोलावे लागते । कांही केलिया ते सुटेना की ॥४॥
प्रत्यही हा देहो पाहावा लागतो । शुद्ध करावा तो रात्रंदिस ॥५॥
प्रत्यही देहाने भोगिले भोगावे । त्यागिले त्यागावे दास म्हणे ॥६॥
५२९ .
वस्तूचा निर्धार होय पारंपार । साधनाचे सार निरुपण ॥१॥
निरुपणाऐसे सार नाही दुजे । जेणे सर्व बीजे हातां येती ॥२॥
हातां येती बीजे ज्ञानाची सहजे । निःसंदेह भोजे नाचतसे ॥३॥
नाचतसे सदा विवेक अंतरी । मायामोहपुरी बुडो नेदी ॥४॥
बुडो नेदी कदा काळी निरुपण । रामदास खूण सांगतसे ॥५॥
५३० .
निरुपण सार अद्वैत करावे । तेणे उद्धरावे निश्चयेसी ॥१॥
निश्चयेसी पाहे आपुली ओळखी । तोचि एक सुखी जनांमध्ये ॥२॥
जनांमध्ये सुखी परत्रसाधने । संसारबंधने तया नाही ॥३॥
तया नाही देहबुद्धीची अहंता । देही विदेहता वस्तुरुप ॥४॥
वस्तुरुप आहे मीपण त्यागितां । शाश्वत भोगितां दास मुक्त ॥५॥