२३०
कापुराचे कळीवर अनळाचा मरगळा ।
भेदोन द्वैताचा सोहळा केविं निवडों पाहे ॥१॥
बोलु अखरीच वळला भीतरी नाहीं आला ।
तो केविं विठ्ठला पावेजी तुम्हां ॥१॥
मन बुध्दीसी जें आद्य तयासी जें वेद्य ।
कळिकाळा कवळेना संधि जडोनि जाये ॥३॥
वाचाळपणें परा येवो न ल्हाये दातारा ।
अनुभवो भीतरा बाहेजु वेडावला ॥४॥
निरयदृष्टी ती खोली येऊनी राहे बुबुळीं ।
लवण ठाव घेऊनी जळीं केवि निवडों पाहे ॥५॥
निवृत्तिदासु तेथें निवृत्ति करुनी पातें ।
श्रीगुरुनिवृत्तिनाथें पुढें केलें ॥६॥
२३१
व्यक्ताव्यक्त दिठी घालूनि कल्पांता
कल्पना नुरोचि तेथें आतां ॥१॥
पाहाणियाचा प्रपंचु पाहता ।
निमाला कवणा बोलु ठेऊं आतां ॥२॥
दुजें ह्मणो जाय तंव मी माजी हारपे ।
नवर्णवे तुझी सत्ता रया ॥
गोडियेचें गोडपण गोडि केविं मिरवे ।
तुजमाजी असतां ते वेगळीक रया ॥३॥
निशीं जागरणीं निमाला कीं तंतुचि तंतीं आटला ।
रसीं रसु दुणावला तुझ्या ठाई ॥४॥
तेथें कल्पनेसि मूळ विरोनियां पाल्हाळ ।
तैसें उभय संदीं तूं विदेहीरया ॥५॥
या लागीं बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु
उदारु दिठीचे दिठीं माजी अंजन ।
सुखीं सुख दुणावलें चौघा पडिले मौन्य ।
येणें निवृत्तिरायें खुणा दाऊनियां सकळ ।
डोळ्यांविण दिठी प्रबळ रया ॥६॥
२३२
अनुभव खुण मी बोले साजणी ।
निरंजन अंजन लेईलें अंजनी ॥१॥
गुरुमुखें साधन जालें पै निवृत्ति ।
तत्त्वसार आपणचि जाली निवॄत्ति ॥२॥
बापरखुमादेंविवरा विठ्ठल कृपाचित्तें ।
पुंडलिका साधलें प्रेम तत्त्वार्थे ॥३॥
२३३
पदोपदीं निजपद गेलें वो ।
कर्म संचित सकर्म जालें वो ॥१॥
तेथें आपुलें नाठवे कांहीं वो ।
आपाआपणा न संपडे डाईवो ॥२॥
श्रीगुरुप्रसादें ज्ञान बोधु झाला वो ।
नव्हे तें ठाउकें पडिलें माय वो ॥३॥
२३४
इवलेंसें रोप लाविलें द्वारीं ।
त्याचा वेल गेला गगनावरी ॥१॥
मोगरा फ़ुलला मोगरा फ़ुलला ॥
फ़ुलें वेंचिता अतिभारुकळियांसि आला ॥२॥
मनाचिये गुंती गुंफ़ियेला शेला ॥
बापरखुमादेविवर विठ्ठलीं अर्पिला ॥३॥
२३५
प्रकृतीचें पूजन प्राप्तिविण जाण ।
प्राप्ति सिंचन दोन्हीं वायां गेलीं ॥१॥
पूजन कवणा करुं सिंचन कवणा करुं ।
नाहीं नव्हे तें धरुं गुरुमुखें ॥२॥
रखुमादेविवर गुरुमुखा भ्याला ॥
होता तो लपाला नाहीं ते ठाई ॥३॥
२३६
जन्मा आवर्ती येरझारी फ़िटली ।
ब्रह्मसमदृष्टी जाली गुरुमुखें ॥१॥
भागल्याचा सिणु भागल्यानें नेला ।
भाग्योदय जाला भाग्येविण ॥२॥
रखुमादेविवरु भाग्यें जोडला ।
जोडोनी मोडला कांहीं नव्हतेपणें ॥३॥
२३७
दृश्यादृश्य नातळे स्थूळ प्रपंचभान ।
तेथें मायेचें कारण हेत नाहीं ॥
म्हणोनि ज्ञानविज्ञान कल्पना लक्षण ।
तेथें सुखासि सुख जाण भोगिताहे ॥१॥
नामावांचुनि संवादे निवृत्ति अभेदपदें ।
निज भजनीं स्वानंदें नवल पाहे ॥२॥
तेथें दिवस ना रात्री सर्वहेतुविवर्जितु ।
स्वयंभासक तूं नवल त्यांचें ॥
चिन्मय ना चिन्मात्र वेद्य सर्वगत ।
स्वसंवेद्य साक्षभूत ।
आपणवासीं ॥४॥
स्वसंवेद्य सन्मुखता भेदु नाहीं आतां ।
भक्ति आणि परमार्था हेंचि रुप ॥५॥
निवृत्तिप्रसादें संपर्केसि बोध ।
नीत नवा आनंद ज्ञानदेवा ॥६॥
२३८
अंतरींच्या सुखा नाहीं पै मर्यादा ।
यापरि अगाधा होऊनि खोल ॥१॥
तेथें गोविंदु आवघाचि जाला ।
विश्व व्यापुनिया उरला असे ॥२॥
बाह्यअभ्यंतरी नाहीं आपपार ।
सर्व निरंतर नारायण ॥३॥
मी पण माझें न देखे दुजे ।
ज्ञानदेवो म्हणे ऐसें केलें निवृत्तिराजे ॥४॥
२३९
लेउनि अंजन दाविलें निधान ।
देखतांचि मन मावळलें ॥१॥
ऐसिया सुखाचे करुनियां आळें ।
बीज तें निर्मळ पेरी आतां ॥२॥
ज्ञानाचा हा वाफ़ा भरुनियां कमळीं ।
सतरावी निराळी तिंबतसे ॥३॥
निवृत्ति प्रसादें पावलों या सुखा ।
उजळलीया रेखा ज्ञानाचिया ॥४॥
२४०
मी माझें द्वैत अद्वैत होउनि ठेलें ।
सदगुरु एका बोलें ठेविलें ठायीं ॥१॥
द्वैत गिळी अद्वैत मेळीं ।
चित्ताची काजळी तोडी वेगीं ॥२॥
ज्ञानदेव म्हणे निवृत्ति उदार ।
दीपीं दीप स्थिर केला सोयी ॥३॥