४९६
आनंदुरे आजि आनंदुरे बाह्य
अभ्यंतरी अवघा परमानंदुरे ॥१॥
एक आणि दोन तीन
चारी पांच सहा ।
इतुकें विचारुनि मग परमानंदीं रहा ॥२॥
सातवा अवतार आठवा वेळोवेळां ।
बापरखुमादेविवरु विठ्ठल जवळा ॥३॥
४९७
निर्जिवां दगडांची काय करिसिल सेवा
तो तुज निर्देवा देईल काय ॥१॥
कवणे गुणें भुली पडली गव्हारा ।
तीर्थाच्या माहेरा नोळखिसी ॥२॥
अष्टोत्तरशें तीर्थे जयाच्या चरणीं ।
तो तुझ्या ह्र्दयीं आत्मरामु ॥३॥
देह देवळीं असतां जासी
आना तीर्था ।
मुकलासि आतां म्हणे ज्ञानदेवो ॥४॥
४९८
या पिकलिया अमृताची गोडी ।
केंवि जाणती इतर जन ।
वाचा बोलिजे सेवितां निवे
प्राणुगे माये ॥१॥
सुखाचा साचा केंवी बोलिजे ।
जिवातें केंवि सुईजे ॥२॥
अमृतकराचे रश्मी चकोर सेविती ।
तें सुख कोण कैसें बोलिजे रया ॥३॥
बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु भेटलिया ।
तें सुख कोण कैसें सांगिजे रया ॥४॥
४९९
चुकलीया चुके ।
आपादिलिया भलें होय ।
तरी दु:ख दारिद्र भोगी कवण ।
तरि अवघेंचि विश्व कां
सुखी नव्हे रया ॥१॥
म्हणोनियां भ्रम सांडी नाथिला ।
जें जें कांहीं करीन
म्हणसी होणार तें होईल ।
न होणार तें नव्हेल ।
तूं फ़ुकाचि नाडसी रया ॥२॥
होणें न होणें निढळींच्या अक्षरीं ।
वोरबार करसील काह्या ।
पाईक वोळगे अठैप्रहर सेखीं
दैव तंव आणील ठायां रया ॥३॥
देखणें डोळा ऐकणें कानीं ।
जिव्हे कडु रस मधुर वाणी
श्वासोश्वास हे जयाची करणी ।
अनुभवी जाणती ज्ञानी ॥४॥
नाथिलाचि धिंवसा करुं पाहासी ।
दुराशा जवळि असतां ।
आकाश झोंबतोसी ।
आतांचे चिंतिलें आतांचि
न पाविजे ।
पुंढें कोण जाणे
काय पावसी रया ॥५॥
उपजत देहे मृत्युमुखीं पडलें ।
मी माझें करिसी किती ।
उठी उठी जागे आपुलिया हिता ।
बापरखुमादेविवराविठ्ठलाची
करी भक्ति रया ॥६॥
५००
सुंदरु राजसु सकुमारु बिंदुलें
न साहे ज्यासी ।
स्वबुध्दि अळकारला परा ग्रासूनि
ठेला मौन्य पडलें या शब्दांसी ।
पाहों जाय तंव पाहाणेंचि
ग्रासी नवलावो काय या सुखासी ।
न अवलोकवे मना अवधारुनि
ध्यानी आतां न विसंबे
तुझिया पायासीं ॥१॥
हेम अळंकारु भेदु हा काय
सगुणीं निर्गुणीं आहे तैसे गुण ।
गुळाचिनि अंगें गोडीपणें पाहातां न
निवडे आतां मी काय करुं ॥२॥
म्हणौनि मन समावेश करणें
तुझें तुजमाजीं घालणें येणें तुज
अळंकारणें मध्यमणी मन चतुष्ट पदीं
पदक तेंचि बैसका चोखट
मन मनीं रुतलें ठेलें ।
आवडीचेनि अभ्यासें कोंदलिया
दाही दिशा म्हणोनि प्रीति
धरी सगुणीं रया ॥३॥
उभारलेनि सिडें जेथें स्वराज्य तारुं
न बुडे ऐसें घडें वाडें
कोडें तेचि कीजे ।
जेथें मनासीं कवण स्वप्नीं
राज्य रक्षी जाण ।
आपुलें पारिखें नेणिजे
म्हणोनियां आतां ।
बापरखुमादेवीवरा विठ्ठला
शरण जाईजे रया ॥४॥
५०१
उपजलें देह बाळपणें गेलें तुझें
तुजचि देखतां तारुण्यपण मत्सरें
आटलें आतां वृध्दपणीं
कायिसि अवगणी रया ॥१॥
कवण्यागुणें चुकी साठीं पडली
कासया श्रमलेंसि गव्हारा ।
सिध्दिचि सांडूनी आनेआन जल्पसी
तरी न चुकती तुझ्या येरझारा रया ॥२॥
अजागळाचे अजस्तन ।
तेथें कैचें अमृतपान ।
तैसें काय करिसी वाउगें
चिंतन परपीडा जागृती कारण ।
तरी तयाचिये चरणीं स्थिर
ठेवीं मन रया ॥३॥
जीवनजळीं ब्रह्मकमळ विकाशलें ।
आतां पाहे पां तयाचा मेळुरे ।
ऐसी जीवीं चिंता ।
तुजवांचूनिया कवण करील
आमुचा सांभाळु रया ॥४॥
जीवनजळीं ब्रह्म कमळ विवळे
तैसे वाट पाहतां
सिणले माझे डोळें ।
नको नागवे हा संसार नको
तूं तंव निवांत निराळा रया ॥५॥
ऐसा जगाचा जीवनु अमूर्त
मूर्ति लेईलों डोळां ।
बापरखुमादेविवराविठ्ठला
वांचूनि कोण पुरविल
सोहळा रया ॥६॥
५०२
चौर्‍यांसि लक्ष योनि क्रमुनि सायासीं ।
नरदेहा ऐसें भांडवल पावलासी ।
जतन करीरे गव्हारा ।
भजे न भजे या संसारा ।
बीज सांडूनि असारा वायां झोंबतोसी ॥१॥
हातींचिया लागीं भूमि चाळितासी ।
आप नेणतां तूं पर काय
चिंतिसी मन एक स्वाधीन
तरी खुंटलें साधन ।
सर्व सुखाचें निधानहरि पावसी रया ॥२॥
तृणें पशु झकविले ते क्षीरातें ।
तैसा विषय पाल्हाळें निज चुकलासी ।
कोटि युगें जन्मवरी ।
येतां जातां येरझारीं ।
दु:ख भोगिसी दुर्धर रया ॥३॥
पुत्रकलत्र भवविभव विचित्र ।
होय जाय सूत्र तूं
आप न म्हण ।
तुझा तूंचि नाहीं ऐसें
विचारुनि पाहीं ।
चेतवी चोरलासी वेगीं
सावध होई रया ॥४॥
तुज नाथिलाचि धिवसा ।
आस्तिकपणाच्या आशा ।
असते सांडूनि आकाशा ।
वायां झोंबतोसी ।
दिवस आहे तो धांवावे ।
नाहीं तरी फ़ुटोनि मरावे ।
मृगजळ हें अघवे पाहे रया ॥५॥
स्वप्नीं साचचि जोडे ।
थोडें ना बहुत हातां सांपडे ।
तुटले प्रीतीचे कुवाडे ।
ऐसें जाणोनिया शरण जाई निवृत्ति ।
तो सोडविल संसृति ।
बापरखुमादेविवरा विठ्ठलाचे
भक्ति रया ॥६॥
५०३
सुढाळ ढाळाचें मोतीं ।
अष्टै अंगे लवे ज्योती ।
जया होय प्राप्ति ।
तोचि लाभे ॥१॥
हातींचें निधान जाय ।
मग तूं करिसी काय ।
पोळलियावरी हाय ।
निवऊं पाहे ॥२॥
अमृतें भोजन घडे ।
कांजियानें चूळ जोडे ।
मग तये चरफ़डे ।
निती नाहीं ॥३॥
अंगा आला नाहीं घावो ।
तंव ठाकी येंक ठावो ।
बापरखुमादेविवरा-विठ्ठलु नाहीं ॥४॥
५०४
सकुमार साकत कापुरें घोळिली ।
गोडी परिमळु दोन्ही उरली ॥१॥
मित्रत्त्व करा जीवनाहुनि वेगळें ।
पढियंते आगळें प्रेम जाण ॥२॥
तरुमाजी जैसा एक चंदनु ।
राहिला वेधूनु वनस्पती ॥३॥
बापरखुमादेविवरु जीवींचा जिव्हाळा ।
कांहीं केलिया वेगळा
नव्हेगे माये ॥४॥
५०५
असे तें न दिसें ।
दिसे तें नाहीं होत ।
यापरि दिसें जुगें जाती परंपार ।
ऐसें जाणत जाणत तुझें
चित्त कां भ्रमित ।
अझुनि न राहासी निवांत
तरि भलें नव्हे ॥१॥
सांडीं माया मोह द्वंद्व दुराशा ।
ज्यालागी शिणसीतें
तुजसी उदासा ॥२॥
स्वप्नींचे धन तें धनचि नव्हे ।
मृग जळींचे जळ तें जळचि नव्हे ।
अभ्रींची छाया तें छायाचि नव्हे ।
तैसें विषय सुख नव्हे नव्हे रया ॥३॥
स्पर्शे मातंग दीप्तीं पतंग नादें
मृग घ्राणें भृंग रसनें मीन या
पांचाही विषयीं पांचही मारिलें सेखीं
निर्धारुनि पाहातां पांचही तुज पाशीं
तुज केवीं निकें होईल रया ॥४॥
कापुराचिये मसी माखीन म्हणसी
कापुर कां वायां जाळितोसी ।
क्षण एका तेथें कापुर नामसी
उफ़का सिण कोठे पाहसी रया ॥५॥
उपजतांचि देह मृत्युच्या तोंडी मी
माझें म्हणतां न लाजसी ।
शरण जाई त्या निवृत्ति ।
तो तारील संसृति
बापरखुमादेविवराविठ्ठलाचिये रया ॥६॥