५८६
व्रतें तपें तीर्थे तवचि वरी गर्जती ।
जंव देखिलें नाहीं तुवा तूंतें ॥
जेथें वेदा मौन पडे श्रुति
नेति नेति म्हणोनि बहुडे ।
तें सुख वाडेकोडें भोगिजेसु ॥१॥
नाहीं आपण पै सौरसु कां
करिसी हव्यासु ।
लटिकाचि मायाभासु मिथ्या भ्रमु ॥
सिध्दचि असतां करिसी साधनाची चाड ।
सुख सांडुनी दु:ख वाड भोगितासी रया ॥२॥
या विश्वायेवढा जगडंबरु पसारा ।
देखोनियां सैरा मन धांवें तुझें ॥
मृगजळ देखोनि मृगें आलीं टाकोनि ।
जीवन म्हणौनि तान्हा फ़ुटोनि मेलीं ॥३॥
आतां तुज नलगे कष्टावें जें असेल स्वभावें ।
नेमिलें देवें तें न चुकें ब्रह्मादिकां ॥
उमप सांडूनि करिसी दैन्याचे डोहळे ।
निधान देखोनि डोळे
वायां झांकूं नको ॥४॥
थोडें हें सांडी परौते बहुत
तें घेई अरौतें ।
जें चाळितें तूंतें आणि
विश्वातें मागें ॥
जें केलें तें अवघे यांतुनि निमाले ।
आतां पाहतां तुझियेनि
बोलें बंधमुक्त रया ॥५॥
पुत्र कळत्र वित्त हा तो
मिथ्या मोहो ।
तो आपुलासाचि चावो
मानेल तुज ॥
नखापासूनि शिखा व्यापूनिया आहे ।
बापरखुमादेविवरुविठ्ठलु ह्रदयींचा
ध्यायि सुखें रया ॥६॥
५८७
नाहीं तें तूं काय गिळिसि ।
आत्मा वोळखोनि होय तत्त्वमसि ॥१॥
सांडी सांडी सगुणाची भ्रांति ।
तूंचि निर्गुण आहासि तत्त्वमसि ॥२॥
रखुमादेविवरु विठ्ठलु पंढरियेसी ।
कांहीं न व्हावा आवघा होसी ॥३॥
५८८
पाहाणेंचि पाहासी काय पाहणें
तेथें नाहीं ।
पाहाणेंचि पाही पाहाणें रया ॥१॥
खुंटलें बोलणें बोलीं बोला
बोलुचि मौन्य ठेला मौन्यामाजि ॥२॥
बापरखुमादेविवराविठ्ठलाचिये
खुणें ।
अनुभविया बोलणें पारुषलें ॥३॥
५८९
कापुरा अग्नि स्नेह जाला ।
मी नाहीं तेथें काय उरला ॥१॥
मी नाहीं तेथें कवणिये ठायीं ।
देखत देखन पाहीं भुललासी ॥२॥
बापरखुमादेविवरा विठ्ठलीं खुण ।
जणते जाणती ते अनुभविये ॥३॥
५९०
स्वप्नींचेनि भ्रमें धरिसी स्थुलाकृति ।
परि सिध्द नव्हे सत्य त्याच्या पायीं ॥
कारण महाकारण लिंग आणि चतुष्टय ।
हे शाब्दिक उपाय बोलों ठाती ॥१॥
येक नाहीं तेथें दुजें कायिसें ।
देहद्वय पाहातां दुजें न दिसें ॥२॥
तेचि ते संकल्प स्थूळ नैश्वर्याचें भान ।
त्या म्हणती कारण नवल पाहीं ॥
महाकारण लिंगदेह शाब्दिकीं धरिला ।
तो शास्त्रज्ञीं पाहिलां अर्थी साही ॥३॥
बापरखुमादेविवरु विठ्ठलुचि देहीं ।
अवस्थातीत पाही तोचि एक ॥
निवृत्तिरायें अंजन लेऊनि ।
पायाळ निजसदन तें
विश्व जालें ॥४॥
५९१
बोधलिया अंजनासी पायाळू हा काय ।
निधान जरी आहे परि शब्द नेणें ॥
परादिकां वाचां मौन पडिलें जाण ।
तेथें पायाळाची खुण कोण लेखी ॥१॥
सुखाचा संवाद आपण्यामाजी पाही ।
देहींचा देही विदेह होऊनि ठेला ॥२॥
अविकल्पवृत्ति भानु संकल्पें हा नातळे ।
कर्म तया न मिळे करिजे कोणे ॥
बापरखुमादेविवरु कर्ता
कर्म न पडे कांहीं दृष्टि ।
वायांचि भ्रमें बांधलासी
दृष्टि रया ॥३॥
५९२
पाहातां पाहाणें दृष्टिही वेगळें ।
तें कैसें आकळे ब्रह्मतेसी ॥१॥
पाहातेंचि पाही नाहीं
तेंचि काई ।
गयनिच्या पायीं तूंचि होसी ॥२॥
स्वरुपीं रमतां ह्रदयस्थ आपण ।
तयाचें स्वरुप आदिमध्य ॥३॥
बापरखुमादेविवर सगुणीं न माय ।
निर्गुणीं दिसताहे जनीं रया ॥४॥
५९३
श्रुतीं सांगितलें उपनिषदीं अनुवादलें ।
आम्हा लाधलें निरुतें वर्म ।
अनुभवे गोविंदु करितां अनुवादु ।
परब्रह्म अनुवादु तरि तें नव्हे ॥१॥
बोलिजे तें नव्हे दाविजे तें नव्हे ।
गुरुमुखी पाहावें परमानंदीं ॥२॥
अरुप परि बरवे दिसें ।
भीतरी कैसें निववीतुसे ।
अनुभविया प्रति
बोलिजे लक्षण ।
ज्ञानदेवें खुण सांगितली ॥३॥
५९४
निर्गुणाची वार्ता सगुणीं मांडीली ।
सगुण निर्गुण दोन्ही एकरुपा आली ॥१॥
सगुण नव्हे तें निर्गुण नव्हे ।
गुरुमुखें चोजवे जाणितलें बापा ॥२॥
रखुमादेविवरु साकारु निराकारु नव्हे ।
कांही नहोनि होये तो
बाईये वो ॥३॥
५९५
प्रकाशें देखिलें त्याहूनि वेगळें ।
नाहीं तें धरिलें सोहं मार्ग ॥१॥
या मार्गापंथीं तूं तुझें नाहीं ।
बिंब हारपलें तें तत्त्व पाहीं ॥२॥
बीजाचा प्रकाश तुझा तूं नेणसी ।
हारपलें मन हें दाही दिशी रया ॥३॥
पुराणप्रसिध्द निवृत्ति लाधलें ।
गुरुमुखें लक्षीं चोजवलें रया ॥४॥
५९६
आलाडु आडु पालाडु आडु
मध्यें वाहे पाणी ।
तिही संधी खेळु मांडिला
सितादेवि राणी ॥१॥
सुखाति चांदिणें राती ।
बहुतें खेळती येकु देखे ॥२॥
खेळतां खेळतां नवल पाहे
देखणा खीर खाये ।
सांपडे ते कोण्हा न संगे
भोग्या शिवोन राहे ॥३॥
भोगिया सिवोन उतरला डायीं ।
ज्ञानदेव सांगे निवृत्तीच्या पायीं ॥४॥
५९७
एक पाहातां दुजें गेलें ।
शेखीं पाहातां सर्व शून्य जालें ॥१॥
पाहातां तयाचा विचारु ।
निवृत्ति जाणे तो श्रीगुरु ॥२॥
एक मूळ एक आदि ।
शून्य मांडिली उपाधी ॥३॥
निवृत्ति दासाचें बोलणें ।
जाणे मीपणा उमाणें ॥४॥