श्लोक
तूं तात माझा निजनाथ माझा । तूं देव माझा गुरुदेवराजा ॥
राजाधिराजा निजप्राप्तिकाजा । बोधें ० पदें वंदिन नित्य वोजा ॥१॥
सुरवरा भवहरा करि रे दया । श्रुतिपरा हरिहरा गुरुराजया ॥
निज० पदीं बसवुनी करि रे सुखी । म्हणवुनी सम० पदें धरिं मस्तकीं ॥२॥
० पद ६६३ वें - सवाया
हडयों लाविला देवकी कान्हयानें । कशी घेतली पाठिं ग कान्हयानें ॥
मला आणिलें वाजंग (?) फार यानें । असा थोट हा यासि मीं काय जाणें ॥
हा कपटी बहु यादव-राणा । अंतरिं मजला भोगितु जाणा ॥
बाहेर दाखवी बापुडवाणा । कळला कळला हा मज कान्हा ॥२॥
जरिं मीं याचें वदन न पाहें । तरि हा मजकडे दाटुनि पाहे ॥
एकलें देखुनि झोंबत आहे । नाव रे मजला करूं मी काय ॥३॥
भक्ति-विभागें निज अनुरागें । संत० पदीं मन ठेवुनि जागे ॥
मन्मथत्यागें अति वितरागें । केवळ मोक्ष० पदाप्रति लागे ॥
जाणिव मागें टाकुनि वेगें । बंधन छेदन साद्य न योगें ॥
सर्वहि योगें सर्व वियोगें । भोगि निरंजन अक्रिययोगें ॥४॥
जगभासक केवळ पाहतसे । जगभास कीं केवळ राहतसे ॥
जगभासक होउनि स्थीर असे । जगभासक हें जग त्यासि दिसे ॥५॥
मोक्षसुखामृत पान करी । हृत्पंकजिं अक्षय राम धरीं ॥
भवसागरतारक तोचि खरा । म्हणे केशव तत्० पदिं वास करा ॥६॥
भवतोय दिसे मृगतोय जया । कविराज म्हणे नसे देह तया ॥
अति नागर ते सुखसागर ते । मुनि शोभति सर्व ० पदांवरते ॥७॥
सोडुनि माइक सर्वहि कामा । आठविती भवतारक रामा ॥
सेविति चित्सुख मंगळधामा । केवळ ते नर शंकर आम्हां ॥८॥
तव चिंतन सांडुनि काय करूं । तुजवांचुनि अंतरिं काय धरूं ॥
तुजसारिखें आणिक सार नसे । हें नेणति पामर लोक कसें ॥९॥
हें मन प्रेमपरायण होउनि । संत घराप्रति धांवुनि आलें ॥
पाद-कमळजळ सेउनि निर्मळ । पावन होउनि नित्य निवालें ॥
पूर्ण-० पदीं अतितन्मय होउनि । नित्यनिरामय चिन्मय जालें ॥
केशव म्हणे विधिरहित विराजित । पूर्ण सदोदित म्हणुन निमालें ॥१७॥
निजप्राणसखा हरिराम कळे । भवताप तरी अति शीघ्र पळे ॥
मति शेष्ज्ञ अशेषहि सर्व गळे । कवि पूर्णपणें परिपूर्ण फळे ॥११॥
अतिचंडपणें नको बंड धरूं । नको चित्ततररू शतखंड करूं ॥
भवखंडळ मंडळ बोधनिधी । हें अठवी सज्जन प्रेमविधी ॥१२॥
अति धीटपणें किती बोलसि तूं । सुखवुतिवांचुनि डोलासि तूं ॥
जन मूर्ख बहु म्हणे वेद तूं तें । हरिवांचुनि ठेविती चित रितें ॥१३॥
धन-पुत्रमदें मुढ हांसतसे । परि काळ शिरावरि नाचतसे ॥
खळ ग्रासिल हा मग काय करी । मनिं आठविना दिनबंधु हरी ॥१४॥
कळिकाळ सदा शिरिं पाय धरी । हरि येउनि अंतरि राज्य करी ॥
तरि सद्गुरुसेवन पूर्ण करा । शिरिं लावुनि अक्षय बोधतुरा ॥१५॥
उन्मत्त भवगज मर्दि तरी जो । पंचानन गुरुराज बळी ॥
भेद-अभेद कृतर्क पशू हे । मांडिती त्यापुढें केंवि फळी ॥
शरणागत जग पाठिशीं घालुनि । जो सगळा कळिकाळ गिळी ॥
केशव म्हणे तो निजगुरु भजतां । विघ्न तया मग कोणी छळी ॥१६॥
पूर्ण स्थितीचा पूर्ण प्रकाशक । हृदयांबर गुरु बोधशशी ॥
उगवुनियां भवताप निवारित । असतूचि ग्रासित भेदनिशी ॥
अर्थ-चकोरा ज्ञानसुधारस । देउनियां करि तृप्त कशी ।
केशव म्हणे तो मनेंविण पहातां । सर्व ० पदांचा ठाव पुशी ॥१७॥
शास्त्र निकें दृढ शोधुनियां जिहीं । साधियलें निजतत्त्व जनीं ॥
जन-वन-वीजन सर्वहि कल्पित । पूर्णपणें जे प्रज्ञ मुनी ॥
त्रि० पदातित ० पद आपण होउनि । नित्य विराजित चिद्भगनीं ॥
कविराज म्हणे महाराज जगीं ते । बोधपरायण धन्य मुनि ॥१८॥
धन्य जनीं महाराज मुनी जे । निरखिति लोचनिं राम सदा ॥
शास्त्रमुखें निजबोधसुखें अणु । नेणति मानसिं भेद कदा ॥
ब्रह्मामदें अति उन्मत होउनि । डुल्लति नेणुनि देहमदा ॥
केशव म्हणे ते सद्गुरु आपण । यापरि पावले पूर्ण० पदा ॥१९॥
गुरुपणें गुरु गुरु करितील पाही । ते गुरु आपण न होतिल कांही ॥
गुरु केवळ ते निज निर्वाहीं । ज्यांमध्यें कांहिच गुरु गुरु नाहीं ॥२० पद॥
गुरुपण सांडुनि सहज निमाला । परमानंदीं परिपूर्ण निमाला ॥
तो गुरु आपण सहजचि जाला । हरिहर मस्तकिं वंदिति त्याला ॥२१॥
माइक हें अति दुःखरुपीं हो । फार कठिण निज शोक-द्रुमाचें ॥
जन्मलयाप्रति कारण केवळ । दारुण मंदिर मोह-भ्रमाचें ॥
जाळुनियां दृढ सर्वभुतीं तूं । पाहे मना रुप सर्व समाचें ॥
पावशि अक्षय सुख सर्व मग । खंडुनि मंडळ द्वैत श्रमांचें ॥२२॥
जाणिवेचें बळ सोडुनि केवळ । निष्कळ राघव चिंति मनीं ॥
दुस्तर हा भवसागर प्राशुनि । पूर्ण जनार्दन पाहे जनीं ॥
जन-वन-वीजन सर्वहि कल्पित । बोलति हा श्रुति अर्थ मुनी ॥
तोचि तूं साधुनि तन्मय होशिल । वंदिती तरि तुज देव तिन्ही ॥२३॥
बोधमहागज उन्मत देखुनि । पामर हे जड जीव पळाले ॥
आत्मसुखाप्रति होउनि उदाशिन । त्रिगुण झोंपडीमाजिं दडालें ॥
न येति पुढें अति कांपति चळचळ । या मोहमतीं बहु व्याकुळ झालें ॥
केशव म्हणे निजरूप न जाणोनि । व्यर्थचि या भवडोहिं बुडालें ॥२४॥
पामर हा जन हिरिहरि न म्हणे । व्यर्थ बुडे संसारजळीं ॥
धन-सुत-कामिनि दुःख न जाणोनि । सांपडला मुढ कामगळीं ॥
दुर्मातिचें बळ घेउनियां खळ । धांवोनियां पडे शोकशुळीं ॥
आत्मसुखा-प्रति अंतरला मग । नागवला हो तो समुळीं ॥२५॥
रति येक घडि धरि संत० पदीं ते । तोडुनि टाकिति पाश भवाचा ॥
वाक्य सुधारस श्रवण बिळीं दृढ । घालुनि नाशिति शोक जिवाचा ॥
मोक्ष० पदीं तुज बैसवुनी तो । भेटवती निजनाथ जगाचा ॥
चित्त विरे, मग तें सुख देतिल । संग धरीं अतिसादर त्यांचा ॥२६॥
सकळ सुखाचें सार सखे गुण । वर्णुं तयाचे कोण शके ॥
विधिहर भूधर पार न । पावति थकीत मुनिवर ते असके ॥
नामरुपातित ब्रह्म सदोदित । वर्णित निगमहि ते लटके ।
जाणुनि असें अंतरिं मौन्य धरि म्हणे । केशव हा तरि जन्म चुके ॥२७॥
भवभय-मोचन, ब्रम्ह सनातन । देखुनियां मन उन्मन होतें ॥
मंगळमय निजसार निरंतर । चित्त विरे रति पावोनि तेथें ॥
अद्भुतगति किति वदिजे तयाची । अंतरिं रिघोनियां जिव घेतें ॥
मीपण हरितें सुखरूप करितें । अपुलें आपण दर्शन देतें ॥२८॥
सज्जन नांदति जे भूमिवरी हो । ते भुमि देखुनि भ्रांति पळाली ॥
सज्जन सेउनियां जळ उरलें तें । जळ सेवुनि वृत्ति विराली ॥
सज्ज्नसंगति ज्या घडली ते । अवघीच मंडळी पावन जाली ॥
सज्जन तो हरि जाणुनि अंतरिं । चरणकमळीं मिठि धांवुनि घालीं ॥२९॥
मंगळधाम जे चिंतिति राम तयां । प्रति काम कदापि न बाधी ॥
पूर्ण सनातन तें ० पद पावोनि । भोगिति केवळ नित्यसमाधी ॥
जनन-मरण-भय कैंचें तयांप्रति । निर्दळिला तिहीं हा भवव्याधी ॥
आत्मसुखें सुखरूप निरंतर । तोचि समागम केशव साधी ॥३७॥
हें भवमंडळ खंडुनि सांडुनि । मुकुनि टाकि तूं चित्त मळाळा ॥
दंडुनि त्या मन राम सनातन । चिंतुनि साधिं तूं कामखळाला ॥
शोक विदारुनि मारुनिया मोहो । सेविं सदा निज साधुजनांला ॥
चित्सुख केवळ भोगिशी तूं मग । कवि म्हणे पावशि आत्म० पदाला ॥३१॥
धनसुत कामिनिची रति सांडुनि । सकळ जनांप्रति मंडण जाला ॥
ताडुनिया मद-मत्सरवारण । आशा मुंडण करुनि निवाला ॥
पंचानन हा भेद महाबळि । मर्दुनि आत्म० पदाप्रति आला ॥
केशव म्हणे सुखसागर तो गुरु । किंकर होउनि सेवि तयाला ॥३२॥
संतजनांप्रति देउनियां मन । चिन्मयधन जिंहीं साधियलें ॥
साधन बंधन रूप हें जाणुनि । सहजचि मग तें त्यागियलें ॥
त्यागणें भोगणें जें ० पदीं माइक । केवळ तें सुख भोगियलें ॥
वाच्य नसे परिपूर्ण निरामय । द्वैतदशाविण जाणवलें ॥३३॥
विश्र्व-गुरु-हरि चिंतुनि अंतरिं । सांडि मना तूं शोकभया ॥
राम० पदीं मति ठेवुनि सादर । साधिं निरंतर द्वैत जया ॥
जयविजयाचा नाथ रमापति । तत्० पदिं नेउनि चित्तलया ॥
लय-विलयातित सेवुनियां सुख । सर्व भुतीं करी तेचि दया ॥३४॥
जारण, मरण, स्तंभन, मोहन । उच्चाटन, वशिकरण तथा ॥
बंधनरूप हें सर्वही मायिक । कळलें लया निज बोधरता ॥
म्हणवुनि तें मन कोठें न घालुनि । सेवि निरंतरिं सर्वगता ॥
चित्सुख सागरिं हारपला हें । जाळुनिया भवशोकलता ॥३५॥
शांतिदया तुम्हि सत्वर साधा । संत० पदीं मन निश्र्चळ बांधा ॥
अद्भुत निजसुख होइल तेणें । न घडे कदा मग जन्मचि घेणें ॥३६॥
भस्म करी हरिनाम भवाप्रति । आठवितां निजभावबळें ॥
म्हणवुनि या जीविं सांठविजे हें । धोवुनि मानस प्रेमजळें ॥
ज्ञानसुधारस प्राप्त करी अंतरिं । चित्सुख तें सगळें ॥
केशव म्हणे तें वदतां नये मज । तन्मय करणें हें सकळें ॥३७॥
सद्गुरुनाथ ० पदांबुज मस्तक । वंदुनि हा भवताप पळाला ॥
काम तथा मद-मत्सर दारुण । घेउनियां अभिमान-मळाला ॥
कल्पनेचें बळ अनुभवि र्दुर्बळ । निर्णय-क्षणिं हा भेद जळाला ॥
चित्सुखसागर पूर्ण परात्पर । तेथचि तो निजभक्त मिळाला ॥३८॥
धनसुतदारा सकळ पसारा । सांडुनि करि तूं निज० पदिं थारा ॥
सेविं निरंतर चिन्मयसारा । कवि म्हणे पावशि रे परपारा ॥३९॥
सुखसागर केवळ संत पहा । ० पदपंकज सेवुनि स्थीर रहा ॥
भवसागर हा तरि शुष्क पडे । म्हणे केशव तत्० पदिं ऐक्य घडे ॥४७॥
दिनबांधव केवळ संत खरे । मनिं आठवितां भवताप हरे ॥
सुखसागरिं अंतरिं राम भरे । म्हणे केशव आणिक भान नुरे ॥४१॥
हरिनाम निरंतर बोलतसे । हरि सेवुनि अंतरिं डोलतसे ॥
हरि होउनियां करि वास जनीं । जन ग्रासुनि तो हरिरूप मुनी ॥४२॥
जगजीवन सेवुनि तृप्त असे । जग सर्व तया मृगतोय दिसे ॥
जगतारक केवळ तोचि जनीं । अति निश्र्चळ अद्वय रातमुनी ॥४३॥
हरिनाम निरंतरिं आठवती । हरिरूपहि अंतरिं सांठविती ॥
हरिनामविना दुजाभाव नसे । श्रुति सांगत तत्० पदिं मोक्ष असे ॥४४॥
हरिनाम निरंतर पाठ करा । मग संत० पदांप्रति वाट धरा ॥
सुखदायक तें पदिं मिळे । मनेंविण मनोरथ सर्व फळे ॥४५॥