क्षम्

{ kṣam }

A Sanskrit English Dictionary

क्षम्    1. cl. 1. Ā. क्ष॑मते ( ep. also P. °ति; Ved. cl. 2. P. क्षमिति, [Pāṇ. 7-2, 34]; cl. 4. P. क्षाम्यति [ cf. Impv. Ā. 3. sg. क्षम्यताम्, [BhP. vi, 3, 30]] [Pāṇ. 7-3, 74]; perf. चक्षमे, [MBh.] &c., 3. pl. °मिरे, [ŚBr.]; 1. du. चक्षण्वहे & 1. pl. °ण्महे, [Pāṇ. 8-2, 65] Sch.; fut. 2nd क्षंस्यते, °ति, क्षमिष्यति; aor. 2. sg. अक्षंस्थास्, [Bhaṭṭ.]; inf. क्षन्तुम्, [MBh.] &c.),

to be patient or composed, suppress anger, keep quiet, [RV. x, 104, 6]; [MBh.]; [R.] &c.;

to submit to ( dat.), [ŚBr. iii; iv];

to bear patiently, endure, put up with ( acc.), suffer, [MBh.]; [R.]; [Ragh.];

to pardon, forgive anything ( acc.) to ( gen. or dat.), [MBh.]; [R.] &c. ( e.g. क्षमस्व मे तद्, forgive me that, [Ragh. xiv, 58]);

to allow, permit, suffer, [Sāh.] ( [Kuval.]);

(with Pot.), [Daś.];

to bear any one, be indulgent to, [MBh. iii, 13051]; [R. iv, 27, 22]; [VarBṛS.]; [Pañcat.] ( Pass.), [Hit.];

to resist, Pāṇ. 1-3, 33 Sch.;

to be able to do anything ( inf.), [Śiś. i, 38 and ix, 65];

to seem good, [Divyâv. iv] :

Caus. Ā. P. क्षमयति, क्षामयते, to ask any one ( acc.) pardon for anything ( acc.), [MBh.]; [Bhag.]; [Pañcat.];

( perf. क्षमयाम् आस) to suffer or bear patiently, [R. v, 49, 11] ( cf. क्षमापय);
क्षम्   [ cf. Goth. hramja (?) Angl.Sax. hremman, ‘to hinder, disquiet.’]
क्षम्  f.  2. f. ( nom. क्षा॑स् acc. क्षा॑म् instr. क्षमा॑ once ज्मा॑ [ [RV. vi, 52, 15]] dat. क्षे [? [RV. iv, 3, 6]], gen. abl. ग्म॑स्, ज्म॑स्, once क्ष्म॑स् [ [RV. i, 100, 15]], loc. क्ष॑मि; du. nom. क्षा॑मा [ [RV. ii, 39, 7; x, 12, 1]; cf. द्या॑व-क्षा॑मा]; pl. nom. क्षामस् [ [RV. viii, 70, 4]; क्षा॑मीस् fr. °मि, [SV.]], क्षा॑स् [ [RV. iv, 28, 5]] acc. क्षा॑स् [ [RV. x, 2, 6]] loc. क्षा॑सु, [RV. i, 127, 10 and v, 64, 2]) the ground, earth, χθών [RV.]; [AV.]; [VS.]; [ŚBr. vi]
क्षम्   [ cf. क्ष्मा; cf. also Gk. χαμαί, χθαμαλός; Lat. humus, homo.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

क्षम् [kṣam]   1 Ā., 4 P. (क्षमते, क्षाम्यति, चक्षमे, चक्षाम, क्षान्त or क्षमित)
To permit, allow, suffer; अतो नृपाश्चक्षमिरे समेताः स्त्रीरत्नलाभं न तदात्मजस्य [R.7.34;12.46.]
To pardon, forgive (as an offence); क्षान्तं न क्षमया [Bh.3.13;] क्षमस्व परमेश्वर; निघ्नस्य मे भर्तृनिदेशरौक्ष्यं देवि क्षमस्वेति बभूव नम्रः [R.14.] 58.
To be patient or quiet, wait; स मुहूर्तं क्षमस्वेति (v. l. सहस्वेति) द्विजमाश्वास्य दुःखितम् [R.15.45.]
To endure, put up with, suffer; अपि क्षमन्तेऽस्मदुपजापं प्रकृतयः [Mu.2;] नाज्ञाभङ्गकरान् राजा क्षमेत स्वसुतानपि [H.2.15.]
To oppose, resist; [Rām.7.58.6.]
To be competent or able (to do anything); ऋते रवेः क्षालयितुं क्षमेत कः क्षपा- तमस्काण्डमलीमसं नभः [Śi.1.38,9.65.] -Caus. To beg pardon, forgive; एकोऽथवाप्यच्युत तत्समक्षं तत्क्षामये त्वामहमप्रमेयम् [Bg.11.42.]
क्षम् [kṣam]  f. f. Ved. The ground, earth.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

verb  अन्येषाम् अपराधानां दण्डम् अनपेक्ष्य तितिक्षानुकूलः व्यापारः।   Ex. शतापराधानन्तरमपि महात्मा तं चक्षमे।

HYPERNYMY:

कृ

ONTOLOGY:

() ➜ कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

मृष् अनुज्ञा

Wordnet:

asm ক্ষমা কৰা

bd खेमा खालाम

ben ক্ষমা করা

guj માફ કરવો

hin क्षमा करना

kan ಕ್ಷಮಿಸು

kas ماف کَرُن

kok माफ करप

mal മാപ്പുകൊടുക്കുക

mar क्षमा करणे

nep क्षमागर्नु

ori କ୍ଷମା କରିବା

pan ਮਾਫ ਕਰਨਾ

tam மன்னிப்புஅளி

tel క్షమించుట

urd معاف کردینا , بخش دینا , معافی دینا