अतिक्रम्

{ atikram }

A Sanskrit English Dictionary

अति-√ क्रम्   to step or go beyond or over or across, ( Ved. Inf. अति-क्र॑मे, to be walked on [RV. i, 105, 16]);

to pass, cross;

to pass time;

to surpass, excel, overcome;

to pass by, neglect;

to overstep, transgress, violate;

to pass on or away;

to step out;

to part from, lose:

Caus. -क्रामयति, or -क्रमयति, to allow to pass (as time);

to leave unnoticed.

ROOTS:

अति √ क्रम्

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अतिक्रम् [atikram]   1 U., 4 [P.]
(a) To step or pass beyond, get accross, go over, cross यत्कथयितुं प्रवृत्तस्तत्परित्यज्य अतिदूरमतिक्रान्तोऽस्मि [K.346] led far away from my story, rambled, made a great digression; सप्त कक्षान्तराण्यति- क्रम्य 92; निमिषमात्रेणातिदूरमतिक्रामति 12; समीपेऽप्यक्रामन्ती [M.1.] going so near; अतिक्रम्य तांस्तान् विशेषान् [Me.57.] (b) To pass over, pass by, walk past, go beyond; सेनानिवेशदेशमतिक्रम्य [Dk.4.1;] कथमतिक्रान्तमगस्त्याश्रमपदम् [Mv.7.] is it passed or left behind; तस्मिन्नतिक्रामति [Ś.7.] 31. इदं कदलीगृहमतिक्रम्य दृश्यते [Ratn.3.] beyond the plantain-bower; तच्चातिक्रम्य कैलासगिरिः [K.121;] जम्बुद्वीपमति- क्रम्य शिशिरो नाम पर्वतः Rām; अतिक्रामत्ययम् [K.85.] is going or departing.
To excel, surpass; exceed (in number, strength &c.); इरावतीमतिक्रामन्ती भव [M. 4.] अतिक्रामन्तीमिवेरावतीं प्रेक्षे [M.1;] वृद्धिर्नातिक्रामति पञ्चताम् [Ms.8.151;] कर्णीसुतमप्यतिक्रान्तः [Dk.74;] कलासु रूपे चाप्सरसोऽप्यतिक्रान्ता 78; surpassing, superior to; शक्तिमनति- क्रम्य यथाशक्ति [Sk.]
To transgress, violate, go beyond, overstep; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य [Dk.2;] नालं पुरुषो नियतिलिखितां लेखामतिक्रमितुम् 61; एवमतिक्रान्तमर्यादे त्वयि [Ve.1,] अये वात्सल्यादतिक्रामति प्रसङ्गः [Māl.6.] Oh, the event through excessive affection transgresses all due limits; अतिक्रम्य सदाचारम् [K.16,181.]
To exclude, pass by, neglect, set aside, leave; अतिक्रामेत्प्रमत्तं या मत्तं रोगार्तमेव वा [Ms.9.78.] किं वा परिजनमतिक्रम्य भावन् संदिष्टः [M.4.] प्रथितयशसां प्रबन्धानतिक्रम्य [M.1.] to the exclusion of.
To go or pass away, elapse, roll on (as time); सा निशा अतिचक्राम [Pt.1;] यथा यथा यौवनमतिचक्राम [K.59;] शैशबम् 74; भवतामप्यतिक्रामति देवार्चनविधिवेला 47; is passing away (is being violated); अतिक्रान्ते दशाहे [Ms. 5.76;] also trans. allow to pass; द्वित्राणि दिनान्यतिक्रम्य [Dk. 1;] अत्यक्राममिमान्मासांस्तद्वधं परिचिन्तयन् Rām.; नाहार- वेलातिक्रमणीया [K.266.]
To overcome, overpower, seize; व्यालद्विप इवास्माभिरतिक्रम्यैव दम्यसे [Mv.3.31.] by seizing or falling upon, by main force; केनापि सत्त्वेन अतिक्रम्य [Ś.6.]
To lose; स हि स्वाम्यादतिक्रामेत् ऋतूनां प्रतिरोधनात् [Ms.9.93.] -Caus. To let pass, allow to go.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

verb  व्रतभङ्गानुकूलः व्यापारः।   Ex. मम एकः सोमवासरः अतिक्रम्यते।

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

उल्लङ्घय अतिचर्

Wordnet:

bd बारगलां

ben ভঙ্গ হওয়া

kan ಅಡ್ಡಿಯಾಗು

kas ژھیٚنہٕ گژھُن , پیٚون

kok तुटप

ori ଚାଲିଯିବା

tam விடு

tel తొలగించాను

urd چھوٹنا , کھلنا , آزادہونا , نکلنا

See : लङ्घ्, अतिचर, तॄ