Dictionaries | References

रजस्

   { rajas }
Script: Devanagari

रजस्     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
रजस्  n. n. ‘coloured or dim space’, the sphere of vapour or mist, region of clouds, atmosphere, air, firmament (in वेद one of the divisions of the world and distinguished from दिव् or स्वर्, ‘the sphere of light’, and रोचना दिवः, ‘the ethereal spaces’, which are beyond the रजस्, as ether is beyond the air; often रजस्, = ‘the whole expanse of heaven or sky’, divided into a lower and upper stratum, the रजस् उपरम् or पार्थिवम् and the रजस् उत्तमम् or परमम् or दिव्यम्; hence du.रजसी, ‘the lower and higher atmospheres’; sometimes also three and, [RV. i, 164, 6] even six such spheres are enumerated, hence pl.रजांसि, ‘the skies’), [RV.] ; [AV.] ; [TS.] ; [VS.] ; [Br.]
vapour, mist, clouds, gloom, dimness, darkness, [RV.] ; [AV.]
गो-र्°   impurity, dirt, dust, any small particle of matter, [RV.] &c. &c. (cf.)
ROOTS:
गो र्°
the dust or pollen of flowers, [Kālid.] ; [BhP.]
cultivated or ploughed land (as ‘dusty’ or ‘dirty’), arable land, fields, [RV.]
the impurity i.e. the menstrual discharge of a woman, [GṛS.] ; [Mn.] ; [MBh.] ; [Suśr.] &c.
the ‘darkening’ quality, passion, emotion, affection, [MBh.] ; [Kāv.] &c.
सत्त्व   (in phil.) the second of the three गुणs or qualities (the other two being , goodness, and तमस्, darkness; cf.[IW. 85] ; रजस् is sometimes identified with तेजस्q.v.; it is said to predominate in air, and to be active, urgent, and variable), [Sāṃkhyak.] ; [VarBṛS.] ; [Suśr.] &c.
‘light’ or ‘day’ or ‘world’ or ‘water’ [Nir. iv, 19]
पर्पट   a kind of plant (= ), [Bhpr.]
tin, [L.]
autumn, [L.]
sperm, [L.]
safflower, [L.]
रजस्  m. m.N. of a ऋषि (son of वसिष्ठ), [VP.]
रजस्   [cf.Gk.ἔ-ρεβος; Goth.riqis.]

रजस्     

रजस् [rajas]  n. n. [रञ्ज्-असुन् नलोपः [Uṇ.4.224] ]
Dust, powder, dirt; धन्यास्तदङ्गरजसा मलिनीभवन्ति [Ś.7.17;] आत्मोद्धतैरपि रजोभिरलङ्घनीयाः 1.8; [R.1.42;6.33.]
The dust or pollen of flowers; भूयाद् कुशेशयरजोमृदुरेणुरस्याः (पन्थाः) [Ś. 4.11;] [Me.35,67;] [Śi.7.42.]
A mote in a sun-beam, any small particle (of matter); cf. [Ms.8.132;] जाल- सूर्यमरीचिस्थं त्रसरेणू रजः स्मृतम् [Y.1.362.]
A ploughed or cultivated land, arable field.
Gloom, darkness.
Foulness, passion, emotion, moral or mental darkness; अपथे पदमर्पयन्ति हि श्रुतवन्तोऽपि रजोनिमीलिताः [R.9.] 74.
The second of the three Guṇas or constituent qualities of all material substances (the other two being सत्त्व and तमस्; रजस् is supposed to be the cause of the great activity seen in creatures; it predominates in men, as Sattva and Tamas predominate in gods and demons); अन्तर्गतमपास्तं मे रजसोऽपि परं तमः [Ku.6.6;] [Bg.6.] 27; रजोजुषे जन्मनि K.; [Māl.1.2.]
Menstrual discharge, menses; रजसाभिप्लुतां नारी नरस्य ह्युपगच्छतः । प्रज्ञा तेजो बलं चक्षुरायुश्चैव प्रहीयते ॥ [Ms.4.41;5.66.]
Safflower.
Tin.
Ved. Air, atmosphere.
A division of the world.
Vapour.
Cloud or rain-water.
Sin (पाप); प्रायश्चित्तं च कुर्वन्ति तेन तच्छाम्यते रजः [Rām.4.] 18.34. -Comp.
-गुणः   see (7) above.
-जुष् a.  a. one who is addicted to Rajoguṇa; रजोषुजे जन्मनि सत्त्ववृत्तये K.-तमस्क a. being under the influenec of both rajas and tamas.
तोकः, कम्, पुत्रः greediness, avarice; मुनये प्रेषयामास रजस्तोकमदौ तथा [Bhāg.12.8.16.]
'the child of passion', a term applied to a person to show that he is quite insignificant.
-दर्शनम्   the first appearance of the menstrual excretion, first menstrual flow.
-निमीलित a.  a. blinded by passion; अपथे पदमपयन्ति हि श्रुतवन्तोऽपि रजोनिमीलिताः [R.9.74.]
-पटलम्   a coating of dust.
-बन्धः   suppression of menstruation.
-मूर्तिः   the god Brahmā.
-मेघः   a cloud of dust.
-रसः, -व(ब)- लम्   darkness.
-शयः   a dog; L. D. B.
-शुद्धिः  f. f. pure condition of the menses.
-सारथिः   wind; L. D. B.
-हरः   'dirt-remover', a washerman.

रजस्     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
रजस्  n.  (-जः)
1. The second of the three primary qualities of nature the quality or property of passion: that which produces sensual desire, worldly coveting, pride, and falsehood, and is the cause of pain.
2. Dust.
3. The dust or pollen of a flower.
4. Any particle of matter.
5. The menstrual evacuation.
6. Cultivated fields.
7. A mole in a sun-beam.
E. रञ्ज् to colour, to be attached to, Unādi aff. असुन् .
ROOTS:
रञ्ज् असुन् .

Related Words

रजस्   रजो   मार्कण्डेयी   विरजी   रजस्क   रजोजुष्   रजोधिक   गुणभिन्न   क्षोदारज   शततिन्   नभोरजस   रजःसारथि   रजोगुणमय   अग्निरजस्   अमूर्तिमत्   एकरज   सुमनोरजस्   दृष्टरजस्   द्वैगुण्यम्   रजोबन्ध   रजोबल   रजोरस   अरजस्क   पादविरजस्   रजस्तमस्क   रजोहर   विरजस्क   farina   बन्धूकपुष्प   त्रैगुण्यम्   रजःशय   विरजस्तमस्   विरजीभूत   menses   रजस्वल   निस्त्रैगुण्य   नीरजस्   रजः   विरजीकृत   सरजस्   अरजस्   गौणिक   mote   शतजित्   menstrual   अस्पृष्ट   भृङ्गराज   रजोगुण   राजस   केतुमत्   pollen   तुर्   रज   passion   dust   त्रिगुण   द्वय   धर्मारण्य   तत्त्वम्   विरजस्   course   रोचन   विरज   अज्ञान   तमस्   शान्त   nature   प्रकृति   गय   गौरी   त्रि   गुण   निस्   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी      ۔۔۔۔۔۔۔۔   ۔گوڑ سنکرمن      0      00   ૦૦   ୦୦   000   ০০০   ૦૦૦   ୦୦୦   00000   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP