गृहं वनं वोपविशेत्प्रव्रदेद्वा द्विजोत्तमः ।
आश्रमादाश्रमं गच्छेत् नान्यथा मत्परश्चरेत् ॥३८॥
ज्यासी वैराग्य नाहीं सर्वथा । हृदयीं स्त्रीकामाची आस्था ।
तेणें द्वितीयाश्रमसंस्था । गार्हस्थ्या करावें ॥७५॥
स्त्रीकामु तरी नावडे । विवेक वैराग्य ज्यासी थोडें ।
तेणें वानप्रस्थाश्रमाकडे । निघावें रोकडें तत्काळ ॥७६॥
जो विवेकतेजें दीप्तिमंत । ज्यासी सदा वैराग्य धडधडित ।
जो सर्वार्थी दिसे विरक्त । त्यासीच निश्चित चतुर्थाश्रम ॥७७॥
मुख्यत्वें ज्यासी ब्राह्मणजन्म । तेचि बोलिजे द्विजोत्तम ।
त्यासीच बोलिला चतुर्थाश्रम । वैश्यक्षत्रियां नेम संन्यासी नाहीं ॥७८॥
क्षत्रीय संन्यास अंगीकारिती । तिंही रिघावें महापंथीं ।
दंड-कमंडलादिप्रवृत्ती । व्यवहारस्थिती त्यां नाहीं ॥७९॥
ब्राह्मणासी ब्रह्मचर्याच्या पोटीं । धडधडीत जैं वैराग्य उठी ।
तै संन्यासपरिपाठीं । उठाउठीं अंगीकारु ॥३८०॥
बैसतां भार्येच्या पाटीं । बहुल्यावरी वैराग्य उठी ।
त्यासी संन्यासग्रहणीं गोठी । अधिकारु श्रेष्ठीं बोलिला ॥८१॥
संन्यासग्रहणीं ज्याचें । वैराग्य दिसे अर्धकाचें ।
त्यासी संन्यासग्रहणाचें । योग्यत्व साचें असेना ॥८२॥
जैसा कां वोकिला वोक । ज्याचा त्यास नावडे देख ।
तैसें विषयभोगसुख । ज्यासी निःशेष नावडे ॥८३॥
त्यासी संन्यासीं अधिकारु । तोचि संन्यासी साचारु ।
ज्यासी विषयांचा विकारु । अणुमात्रु बाधेना ॥८४॥
प्रथम ब्रह्मचर्ययुक्त । वैराग्य न चढेचि हात ।
तरी होऊनि गृहस्थ । स्वधर्मयुक्त वर्तावें ॥८५॥
तेथें स्वधर्में विषय सेवितां । दृढ साधावी विरक्तता ।
तेथेंही वैराग्य न ये हाता । तरी वानप्रस्थाश्रमी व्हावें ॥८६॥
यापरी आश्रमादाश्रमा जातां । वैराग्यें संन्यासग्रहणता ।
परी अनाश्रमीं तत्त्वतां । नाहीं सर्वथा अधिकारु ॥८७॥
सांडूनि पूर्वाश्रमासी । जो गेला आश्रमांतरासी ।
तेथूनि पुढारां मार्ग त्यासी । परी मागें यावसायी विधि नाहीं ॥८८॥
कां मत्पर जो माझा भक्त । त्यासी आश्रमनेम नाहीं येथ ।
तो माझेनि भजनें कृतकृत्य । जाण निश्चित उद्धवा ॥८९॥
सद्भावें माझी भक्ति करितां । विवेकवैराग्य-योग्यता ।
पावोनि माझी पूर्ण सत्ता । सायुज्यता नेघती ॥३९०॥
ऐसे माझे भक्तोत्तम । त्यांसी न लगे आश्रमनेम ।
त्यांचा सर्वही मी स्वधर्म । ऐसें पुरुषोत्तम बोलिला ॥९१॥
उद्धवा ऐक पां निश्चितीं । गृहस्थाची स्वधर्मस्थिती ।
समूळ सांगेन तुजप्रती । ऐसें श्रीपति बोलिला ॥९२॥