स्वात्मसुख - अविद्येचा निरास

अविद्या निरसूनि मन । उरे त्याचें ऐसें चिन्ह । जैसा चित्रींचा हुताशन । दिसे परी बाधीना ॥७२॥

कां दग्धवस्त्राची घडी । भासे परी ते अवघे कुडी । तेथ कर्मकर्माची परवडी । बोलोचि नये ॥७३॥

बाधित दृश्याचें भान । तेथ मनपणें नाहीं मन । हे अनुभवींची खुण । अनुमाना नये ॥७४॥

काष्ठ अवघें जळोनि जाये । परी अग्नी काष्ठाकारें राहे । काष्ठचि अग्नी होये । तैसे तें मन ॥७५॥

तेथ पदें पदग्रासू । मनें मनाचा नाशू । अविद्येचा निरासू । अविद्यकत्वें ॥७६॥

तेथ प्राणेवीण परिचार । क्रियेवीण आचार । मनेवीण विचार । विचारी विरे ॥७७॥

तें नाठवितांचि आठवे । विसरवितां न विसरवे । जें भुलवितां न भुलवे । प्रमदामोहें ॥७८॥

तें निजेलियाहि जागे । जागलिया निजेंसि वागे । जें सर्व करुनि उगें । सर्वदां असे ॥७९॥

तेथ शब्देवीण बोली । चरणेवीण चाली । दृष्टीवीण आली । दर्शनशोभा ॥३८०॥

तंव उपशमा जाला शमू । नेमातें मुकला नेमूं । ठकोनि ठेला निकामू । सकामेंसी ॥८१॥

तेथ धैर्या मुकली धृती । वार्धक्या आली शांती । जे सगुणाची मूर्ति । अगुणत्वा आली ॥८२॥

जाला दिवसाचा उगाणा । रात्रि मुकली रात्रपणा । संध्याकाळाची गणना । बृडोनि गेली ॥८३॥

फिटला वेदाचा भ्रम । लाजोनि लोपलें कर्म । शिगें चढला धर्म । धार्मिकेंविण ॥८४॥

तेथ मोक्षा मुक्ति जाली । बोधाची भुली गेली । साधनाची फिटलीं । सांकडीं अवधीं ॥८५॥

अहिंसा सामावली अंगीं । समाधी सांठविली सर्वांगीं । धारिष्ट रंगलें रंगीं । चैतन्याचे ॥८६॥

निद्रा निःशेष गेली । जागृती नाहीं जागली । स्वप्नाची मोडली । समूळ वाट ॥८७॥

दवडूनि अभ्रघन । आकाश सोलिलें मौन । तियें आरिसा पहातां उन्मन । बिंब प्रतिबिंब नदिसे ॥८८॥

तेथ अभ्यास लाजिला । विस्मयो वेडावला । अनुभव बुडाला अवघेनि आंगे ॥८९॥

आनंदु गिळिला बोधें । बोध गिळिला बोधें । बोध गिळिला आनंदें । दोन्ही नाहीं नुसधें । सुखचि नांदे ॥३९०॥

तेव्हां सुख ऐसें ह्नणते । सुखा वेगळें नुरेचि तेथें । यालागी सुखपणातें । सुख सुखत्वा विसरे ॥९१॥

सुख सुखत्व जेथ नाहीं । तरी शून्यवाद आला पाही । शून्य जाणवलें जिये ठायी । तें तंव शून्य नव्हे कीं ॥९२॥

होकां चंद्रमा तिये अवसें । स्वयें प्रगटें ना कोणा दिसे । मी चंद्रमा आहें ऐसें । तो तंव जाणे ॥९३॥

राय विनोदें जाला संन्यासी । स्वयें संपादूं जाणे तया वेषासी । सत्यत्व मानलें लोकांसी । परी तो आपणापें जाणें ॥९४॥

सर्वग्रस्तोदय ग्रहणीं । स्वयें प्रगटी तरणी । पहातां न देखेचि कोणी । तरी काय सूर्य नाहीं ? ॥९५॥

तैसें शून्य जेणें जाणितलें । त्यासि शून्य जाय केवी केलें । आंख गणितांख शून्य आलें । परी गणकू शून्य नव्हे कीं ॥९६॥

यालागी शून्यसंमतवादा । माथा नुघवेचि शब्दा । शून्यसाक्षित्व शून्यवादा । नास्तिक्य आली ॥९७॥

ह्नणोनि आणिक विशो नोहे । ना सुख सुखपणें सुखा नये । ऐसें कोणी एक सुख आहे । सदोदित ॥९८॥

ऐशिया निजसुखाच्या पोटीं । दुजेनवीण ग्रंथ गोठी । वाचेवीण जगजेठी । जनार्दन वदवी ॥९९॥

अवघा जनार्दनचि देखा । तेथ आडनांवें मीनला एका । तेणें नांवें ग्रंथलेखा । अलक्ष लक्षी ॥४००॥