कृष्णचरित्र २

॥८०८१॥
चोरी करी चक्रपाणी । घरी जागें नाहीं कोणी ॥१॥
पोरें चिमटूनि वेगीं । केलीं हालउनि जागीं ॥२॥
सासु निजलीया सुना । पिता पुत्र दोघांजणा ॥३॥
चुना लावियली मसी । त्यांच्या सर्वाच्या मुखासी ॥४॥
तुका ह्मणे धीटें । केलें बहुरुप चेष्टे ॥५॥

॥८०८२॥
कोंडिलासे माजघरीं । सर्व निरोधोनी द्वारीं ॥१॥
खुणें बैसावें बाहेरी । आजि सांपडला हरी ॥२॥
हागे हागे धरा करीं । चोर गवसिला चोरी ॥३॥
धरा धरा घाला गांठी । जिवें न सोडावी मिठी ॥४॥
तुका म्हणे काकूलती । देव येतो भक्तांप्रती ॥५॥

॥८०८३॥
एक एका देती शिव्या । पोरें शिकवाना केव्हां ॥१॥
रानीं सांडुनियां गुरें । हरी बैसवित पोरें ॥२॥
गाई ओढाळ धांवत । माझें बुडविलें शेत ॥३॥
तुका म्हणे आतां तरी । होई सावधान बरी ॥४॥

॥८०८४॥
आन काय थोडी फार । परी पोरें खोडकर ॥१॥
खेळा गुंतलेत सर्व । नंदाजीच्या कान्हासवें ॥२॥
नाहीं मागिलांचें भय । घरीं मारी माझी माय ॥३॥
तुका म्हणे दिला लाड । त्याच्या घरा आला नाड ॥४॥

॥८०८५॥
आम्ही शिणलों गोपाळा । कावी कळहा आणितु ॥१॥
कोण धांवे तया मागें । दुरी लागे अंतरीं ॥२॥
वेणु वाहोनी मुरारी । मग वरी परते ॥३॥
आन ठायीं नाहीं ऐसें । अनारिसे सर्वत्रीं ॥४॥
स्वर्गसुख तें बापुडें । पायापुढें वायसें ॥५॥
तुका म्हणे वेधो मना । वरी माना गाईच्या ॥६॥

॥८०८६॥
पहांटे प्रहरीं । बैसे दळाया सुंदरी ॥१॥
ध्यान आठविलें चित्तीं । उभी नकलिसे मुर्ती ॥२॥
धरी आलिंगोनि पोटा । मुखी झाला असे फाटा ॥३॥
तुका म्हणे नाहीं भिन्न । काम धंदा देवाविण ॥४॥

॥८०८७॥
दिले वांटुनिया गडी । डाव आला त्यासी चढी ॥१॥
देवा न कळे विंदान । खेळावेगळा आपण ॥२॥
भूमीवरी ठेवी इटी । दांडू हाणी बाहुनेटीं ॥३॥
राजी आली असे कुरी । सेल बैसे पाठीवरी ॥४॥
असे चतुर हा हरी । येऊं नेदी आंगावरी ॥५॥
खेळा न पुरेचि धांव । दुणी चढे पोटीं हांव ॥६॥
एक एकाचिया पाठीं । वरी बैसे जगजेठी ॥७॥
ऊर्ध्व हाणी दांडू इटी । दाही दिशा हाणी पिटी ॥८॥
पुंडलिक धणी । घाली दिगंतरी हाणी ॥९॥
तुका म्हणे शहाणीं पोरें । जाणे अंतर निर्धारें ॥१०॥

॥८०८८॥
कांर गाई गेल्या हरी । बळा आली मजवरी ॥१॥
आई मारिती हे गडी । सर्व अंतरलों जोडी ॥२॥
कृपा आली नारायणा । धांव देई आलिंगना ॥३॥
तुका ऊघडती डोळे । गाई देखिल्या गोपाळें ॥४॥

॥८०८९॥
हरी सांवळे सुंदर । ध्यानीं राहो निरंतर ॥१॥
पुरे डोळ्यांची धणी । राधा तटस्थ अंगणीं ॥२॥
डोळे मोडवी निराळी । खुणा दावी वनमाळी ॥३॥
राहे चित्त हरीपायीं ॥ लाज सांडी घर सोयी ॥४॥
पडे चिंतनीं हव्यास । जिवा न करी उदास ॥५॥
तुका म्हणे शांतवृत्ती । भेद विसरली भ्रांती ॥६॥

॥८०९०॥
घाटी एकाचीं टोंकें । एक पिके साचारें ॥१॥
ऐसा सवें गोंवळियां । भाव तयां सांभाळी ॥२॥
उष्टें एकाचें तें खाय । एक जाय टाकोनी ॥३॥
तुका ह्मणे बहु सोपें । मायबापें अनंत ॥४॥

॥८०९१॥
कृष्णासंगें गोपी झाडिती संसार । अविद्येचा केर निपटोनी ॥१॥
कृष्णरुपी गोपी सर्वदा निश्चळ । तेणें मायाजाळ झाडियेला ॥२॥
झाडिलें मीपण सांडिलें तूंपण । कृष्णरुप पूर्ण आठवूनी ॥३॥
आठवूनी भाव झाडिलें अकर्म । कृष्ण सर्वोत्तम चित्तीं सदा ॥४॥
तुका ह्मणे सर्व झाडिलें सकळ । कृष्णाची सकळ गाऊं गीतीं ॥५॥

॥८०९२॥
जैसा दिससी मुरारी । तैसा डोळियांमाझारी ॥१॥
ऐसे धरुं नको रुप । होई सुंदर स्वरुप ॥२॥
मायावश दिसे स्वप्न । साच न देखे नयन ॥३॥
माता बोले ऐके कानीं । बाळ झाला जगदानीं ॥४॥
तुका ह्मणे भक्ति श्रेष्ठ । देव चोखितो अंगुष्ठ ॥५॥

॥८०९३॥
पोरा लागलिसे चिंता । गाई न देखे धुंडिता ॥१॥
नाहीं बुझाविता कोणी । रडे पडे फुंदे वनीं ॥२॥
आतां सांगों तरी कायी । घरीं मारी माझी आई ॥३॥
तुका आठवला देव । नामीं धरी दृढभाव ॥४॥

॥८०९४॥
हाका मारी वनमाळी । प्रेमें टाळी वाहोनी ॥१॥
येणें सुख पुढें धांवें । भेटी सवें गोपाळीं ॥२॥
घाली लोटांगण तळीं । वंदूं धुळी संतांची ॥३॥
तुका ह्मणे हरी लाहो । ऐसा बाहो उभारी ॥४॥

॥८०९५॥
खेळे यमुनेचे तटीं । ह्मणे गडयांपें किरिटी ॥१॥
मांडा निवडोनि गडी । खेळ वाउगे ते सांडी ॥२॥
खेळामाजी रडूं नका । सेल येई जरी एका ॥३॥
तुका ह्मणे हरी कान्हो । याचें वर्म आह्मी जाणों ॥४॥

॥८०९६॥
कान्हो धांव गेला चेंडू । खेळ मांडूं राहिला ॥१॥
बळें आणीत हा जेव्हां । आड तेव्हां गुंतला ॥२॥
आधीं माझा डाव । रडीभाव मानेना ॥३॥
तुका ह्मणे उभा राहे । हरी पाहे भोंवतें ॥४॥

॥८०९७॥
खेळा गुंतले गोपाळ । डायी बळें आणवी ॥१॥
राहे स्वयें एकीकडे । राजीं गडे गोंविले ॥२॥
मागें स्थापीत आवडी । बळा धाडी बळ त्या ॥३॥
देह बळ धरी कुरे । गाई पोरें वळाव्या ॥४॥
तुका ह्मणे नारायणा । ना यज्ञा सांपडे ॥५॥

॥८०९८॥

गर्व हरी जगदीश । आला चेंडवाचे मिषें ॥१॥
झाला उदय भाग्याचा । क्षय मागील दोषांचा ॥२॥
होता निजला भुजंग । जागा करी पांडुरंग ॥३॥
वमीं विखाचें गरळ । उठे अग्नीचा कल्लोळ ॥४॥
मिठी घालुनी हस्तकीं । दोरी ओंवियली नाकीं ॥५॥
तुका ह्मणे वरीवरी । रिघे बैसुनियां हरी ॥६॥

॥८०९९॥
ह्मणे गोपाळासी हरी । तुह्मी आणारे शिदोरी ॥१॥
क्षुधा लागली खेळतां । बैसों नका जाऊं आतां ॥२॥
आणा मोडुनियां घरीं । थोडें नका पोटभरी ॥३॥
भलेपणीं मागा मागा । नेदी चोरुनियां भागा ॥४॥
जें जें आवडतें तुह्मा । नका उष्टें आणूं आह्मा ॥५॥
तुका ह्मणे सांगे हरी । तैसें वर्तिजेत पोरीं ॥६॥

॥८१००॥
घरा जावोनि गोपाळ । करी मागोनि कोल्हाळ ॥१॥
द्यावें द्यावें लवकरी । रानीं राहिले श्रीहरी ॥२॥
काय ऐकोनी वाक्यातें । बहु मारी झाली त्यातें ॥३॥
येती काकुलती । एक पळोनियां जाती ॥४॥
रडली मारितां । कोणा सांगावीं म्यां आतां ॥५॥
तुका ह्मणे भक्तिवंतां । हरिसंग करा आतां ॥६॥

॥८१०१॥
जारे यशोदेसी मागा । क्षुधा लागली हें सांगा ॥१॥
गोड गोड उष्ण अन्न । शुद्ध चवी त्या कारणें ॥२॥
आणा मागोनि उदंडें । आशातुरे कांहीं पुढें ॥३॥
तुका ह्मणे वेगें । मायेलागीं जाय मागें ॥४॥

॥८१०२॥
कान्हा आमुचा हा गडे । कोणाकडे जाईना ॥१॥
काम सांगितलें करी । आज्ञाधारी वर्तणें ॥२॥
पाय धरुनियां करीं । मज हरी सांभाळी ॥३॥
तुका ह्मणे आज्ञा शिरीं । झाला तरी गडयासी ॥४॥

॥८१०३॥
बारे हुतुतू घालतां । खेळ सारावा अनंता ॥१॥
खेळकर्‍यांसी बोलावा । गडयापुढें मागें देवा ॥२॥
नाही तरी जाई मेला । डाव अंगावरी आला ॥३॥
तुका ह्मणे आगळा तो । फळी फोडुनियां जातो ॥४॥

॥८१०४॥
सांपडतां माई माई । पडे काय लंडपायीं ॥१॥
वेगीं पळोनियां जासी । दुजा आणुनियां देसी ॥२॥
सावधान पळा पळा । पाहूं नका आतां बळा ॥३॥
कोण हा दैवाचा । डाव जिंकील येथींचा ॥४॥
तुका ह्मणे जिवां । याचसाठीं धरा भावा ॥५॥

॥८१०५॥
आरंभिली हेटीमटी । एका पायें पृथ्वी पिटी ॥१॥
पृथ्वी लागलिया पाव । तयावरी आला डाव ॥२॥
जया आंगीं जैसें बळ । तया लाधला हा खेळ ॥३॥
तुका ह्मणे वीर तो ही । गडी न पडेचि डायीं ॥४॥

॥८१०६॥
गेला लाउनियां गोष्टी । नेत्र चुकउनी दृष्टी ॥१॥
हरी सोडविले हात । पळे गोंउनि पहात ॥२॥
पुढें केला आडा । तिचा पुत्र तिजपुढें ॥३॥
चरफडे मरे मनीं । हरी पळाला गोंउनी ॥४॥
पूर्वी यावें काकुलती । मोरो पाडिला पुढती ॥५॥
तुका ह्मणे देवा । जना रांडवे हा हेवा ॥६॥

॥८१०७॥
भक्तकामकाजासाठीं । धांवे गाइचिया पाठीं ॥१॥
शुद्ध समस्त कुमार । तेथें लोपला भास्कर ॥
भूमीपदेम उमटलीं । ध्वजवजांशें भरलीं ॥३॥
तुका ह्मणे खुण ठाण । भक्त जाणे महिमान ॥४॥

॥८१०८॥
गोकुळासी आला । गाईपाठीं हा लागला ॥१॥
वाजवी पोंवा मोहरी । नादें गाई चारी हरी ॥२॥
कळंबाचे तळीं । हरी खेळे संवफळी ॥३॥
चेंडू आकाशीं उडाला । तुका ह्मणे वरी गेला ॥४॥

॥८१०९॥
गोपाळांसी बोले हरी । चेंडू ध्यारे वरचे वरी ॥१॥
मग हरी चेंडू टाकी । लाघव दाखवी जगजेठी ॥२॥
डाव दे दे ह्मणती हरी । उडी टाकी डोहांतरीं ॥३॥
काळियाच्या साठीं । तुका ह्मणे केली आटी ॥४॥

॥८११०॥
डोहीं बुडाला श्रीहरी । मात गेली राजद्वारीं ॥१॥
सर्व समाचार कथिला । हरी पाताळासी गेला ॥२॥
किती भाकावी करुणा । उपेक्षूं नका आह्मा दीना ॥३॥
तुका ह्मणे परदेशी । आम्हा केलें हृषीकेशी ॥४॥

॥८१११॥
यमुनेचे थडी । माय धांवली तांतडी ॥१॥
येरे येरे बा तान्हुल्या । तुजविण बाह्या शिणल्या ॥२॥
ह्मणुनियां स्नेहें रडे । हात दावी डोहाकडे ॥३॥
योगी ध्याती तुला । ह्मणे कां टाकीलें मला ॥४॥
तुका ह्मणे काय केलें । अवघे गोकूळ मोहिलें ॥५॥

॥८११२॥
काळयासी झगटला । तंव तो निद्रिस्त देखीला ॥१॥
आरत्या करोनी कामिनी । विनविती चक्रपाणी ॥२॥
जरि हा निजुनी उठला । तरि तो ग्रासील गा तुला ॥३॥
तुका ह्मणे शेषशायी । काळयासी खेळे डोहीं ॥४॥

॥८११३॥
जेणें धरिलें विश्व सकल । त्याच्या पुढें उभा गोपाळ ॥१॥
हरे वेष्टीला सर्वागीं । तो न सांपडे योगयागी ॥२॥
मिठी घातली परब्रह्मीं । तेणें सर्वांगीं झाला शापी ॥३॥
वेसण घालूनी आणिला । तुका जयजयकार केला ॥४॥

॥८११४॥
अनंत ब्रह्मांडाच्या कोटी । सांठविल्या जेणें पोटी ॥१॥
तो गवळ्यासि करी बोल । भक्ति भुलला केवळ ॥२॥
राधिकेच्या घरा । हरी पातला सत्वरा ॥३॥
मोठी घाई करी । बैल दोहीं तिचे दारीं ॥४॥
तुका ह्मणे नाना छंदें । रंग खेळतो गोविंद ॥५॥

॥८११५॥
अहो हमामा हुंबरी । खेळूं जाणे नानापरी ॥१॥
गोवळीं वेढियेला थोर । तृषें व्यापिलें शरीर ॥२॥
हुंबरी घालिती यमुनेसी । ह्मणुनी पातले कांठासी ॥३॥
तुका ह्मणे केला काला । ह्मणती एकत्र गोपाळा ॥४॥

॥८११६॥
ब्रह्मा पाहूं आला । गाई वत्सें घेउनी गेला ॥१॥
हरी विचारी मानसीं ॥ आपण झाला गृहवासी ॥२॥
वत्सें गई गोपाळ । हरी झालासे सकल ॥३॥
तुका ह्मणे सत्यलोकीं । दोहीं ठायीं हरी झाला कीं ॥४॥

॥८११७॥
सोंगा छंदाचा कुसरी । हरी खेळे नानापरी ॥१॥
नंद यशोदा ह्मणती । पूर्ण ब्रह्म हा श्रीपती ॥२॥
ह्मणोनियां स्तवीला । धांउनी पोटीं धरिला ॥३॥
तुका ह्मणे झाला । कणवाळुपणें भला ॥४॥

॥८११८॥
गोरस विकाया राधिका बैसली । परी ते भुलली देहभावा ॥१॥
देखियला डोळां बैसला तो मनीं । उच्चारी वदनीं वेळोवेळां ॥२॥
गोविंदासी बाई घ्यागे हा मुरारी । विकितें श्रीहरी कवतुकें ॥३॥
आपुल्या देहाचा विसरला भोळा । गोविंदाची कळा कोण जाणे ॥४॥
तुका ह्मणे हांसे देखोनियां जन । चित्त नाहीं मन तया ठाया ॥५॥

॥८११९॥
काय ते पवाडे नाहीं म्यां ऐकिले । गोपाळ रक्षिले वनांतरीं ॥१॥
मावेचा वणवा होउनी राक्षस । लागला वनास चहुंकडे ॥२॥
गगनासी ज्वाळा लागती तुंबळ । गोधनें गोपाळ वेडावले ॥३॥
तुका ह्मणे तेथें पळावया वाट । नाहीं बा निपट ऐसें झालें ॥४॥

॥८१२०॥
प्रात:काळीं यशोदा माय जननी । ह्मणे उठे न्हाई चक्रपाणीं ॥१॥
द्वारी गोपाळ गडी उभे राहती । हाका मारोनी तुजलागीं बहाती ॥२॥
माझे आई सांवळे कृष्णाबाई । घेऊनी गोधनें वना सत्वर जाये ॥४॥
तुका ह्मने अच्युता पुरातना । त्वां हिरोनी नेलें माझ्या मना ॥५॥

॥८१२१॥
करोइनियां टिरी आपुलें मांदल । वाजविती ताअळ दगडाचे ॥१॥
दगडाचे टाळ त्यांचा कोण नाद । गातां गीतीं छंद ताल नाहीं ॥२॥
ताल नाहीं ताला नाचतो गोपाळा । घननीळ सांवळा तयांमध्यें ॥३॥
मध्यें तयां हरी तें रुप आगळें । मुनीवृंदें सकळें गाती तया ॥४॥
तया आलिंगिती आपुलिया करीं । जाती भूमीवरी लोटांगणीं ॥५॥
निज भाव देखे जयाचिये अंगीं । तुका ह्मणे संगीं क्रिडे तया ॥६॥

॥८१२२॥
सांवळें सुंदर । ध्यानीं राहे निरंतर ॥१॥
डोळियांची पुरे धणी । राधा उभीसे अंगणीं ॥२॥
डोळे मोडी हालवी बाळी । खुणा दावी वनमाळी ॥३॥
मन जडलें हरिपायीं । लाज विसरे घर सोई ॥४॥
चित्त चिंतनीं पडे गोवा । न करावा परता जीवा ॥५॥
तुका ह्मणे वृत्ती । देह विसरली भ्रांति ॥६॥

॥८१२३॥
सुंदर चिमणा राजस । धरुनियां बाळवेष ॥
न कळे ब्रह्मादिकांस । माया ब्रह्मव्यापक ॥१॥
मिळउनी सकळ गोपाळ । नंद यशोदेचा बाळ ॥
पोरासवें घननीळ । कांहीं करिती विचार ॥२॥
चल जाऊं चोरुं लोणी । आजि घेऊं चंड धणी ॥
वेळ लाविला अझुनी । काय करितां हो गडी हो ॥३॥
आह्मी नेणो चिमणीं मुलें । ठावें नाहीं आई मारील ॥
माझे मागें यारे उगले । तुकाही बोले सकळांसी ॥४॥

॥८१२४॥
आणिक काय थोडीं फार । परि तें पोरे खोडीकर ॥१॥
खेळा गुतलेती सर्व । नंदाजीच्या कान्हासवें ॥२॥
नाहीं मागिलांचे भय । घरीं मारील माझी माय ॥३॥
तुका ह्मणे दिला लाड । त्याचा घडों आला नाड ॥४॥

॥८१२५॥
अधिकाजी मज । चाड नाहीं कांहीं काज ॥१॥
तुझ्या नामाचें स्मरण । गडिया गोविंदाचें ध्यान ॥२॥
आलों धांवें आतां तरी । दहिंभात पोटभरी ॥३॥
तुका ह्मणे एके ठायीं । भाविकासी दुजें नाहीं ॥४॥

॥८१२६॥
आणिकांचा हेवा । नका करुं सुखें जेवा ॥१॥
काय पाहिजे तुह्मासी । देतों इच्छिलें मानसीं ॥२॥
येथें भरलें पुरतें । ज्याचें जैसें जैसें चित्त ॥३॥
तुका ह्मणे उणें । येथें नाहीं कोण्या गुणें ॥४॥

॥८१२७॥
मागें पुढें पाहे । सांभाळुनी दोन्ही ठाय ॥१॥
मागेम ठेविलिया उरी । मग पुरे करी हरी ॥२॥
वरदळ सारूं । मोकळियां खेळ करुं ॥३॥
ज्याचें लागे त्यासी । सांभाळावें बिरुदासी ॥४॥
भाविकाची मोठी । आवडे उदारासी गोष्टी ॥५॥
तुका ह्मणे कीर्ति । राखे मान दिली भक्ति ॥६॥

॥८१२८॥
खरियाचे पुढें । खोटें निवडिती कुडें ॥१॥
सांडा देहाभिधान । चरणीं व्हावें लीन दीन ॥२॥
जोडोनियां कर । उभे नुपेक्षी दातार ॥३॥
संतीं सांगितली खूण । तया ऐसें येथें होणें ॥४॥
तुका ह्मणे रसें । तृप्ती नामें सर्वागास ॥५॥

॥८१२९॥
खेळतां गाइलें गोपाळीं । बैसविल्या वृक्षातळीं ॥१॥
सुखनिद्रा गोपाळास । भय नाहीं चिंता आस ॥२॥
उठोनियां गेल्या गाई । कोणा कांहीं ठावें नाहीं ॥३॥
तुका ह्मणे हरी । गोपाळासी जागें करी ॥४॥

॥८१३०॥
चला वळूं गाई गेल्या । पहा दुरी अंतरल्या ॥१॥
खेळ खेळूं श्रम झाला । कोणें गुंतावें खेळाला ॥२॥
गाई हांकारा रे भाई । घरीं मारील हे आई ॥३॥
तुका ह्मणे कृष्णा । डोई ठेवितों चरणा ॥४॥

॥८१३१॥
गाई गेल्यानें अंतरीं । बला आली मजवरी ॥१।
आई मारितील गडी । अंतरलों सर्व जोडी ॥२॥
कृपा आली नारायणा । धांवे दिलें आलिंगना ॥३॥
तुका ह्मणे उघडी डोळे । गाई देखिल्या गोपाळें ॥४॥

॥८१३२॥
देखोनी गोपाळ । भोंवते मिळाले सकळ ॥१॥
भाव भक्तीचा भुकेला । हरी सांभाळीं भक्तांला ॥२॥
मोठें भावार्थाचें बळ । झाला गवळियांचा बाळ ॥३॥
तुका ह्मणे भक्तांसाठीं । देव धांवे पाठोपाठीं ॥४॥

॥८१३३॥
वांटोनियां दिले गडे । डाव आला त्यावरी चढे ॥१॥
न कळे देवाचें विंदान । खेळून निराळा आपण ॥२॥
भुमी ठेवी विटी । दांडू हाणी बहु नेटीं ॥३॥
राजी आली कुरी । सेळ बैसे पाठीवरी ॥४॥
खेळ न पुरेचि धांव । दुणी चढे पोटीं हांव ॥५॥
एक एकाचिया पाठीं । वरी बैसे जगजेठी ॥६॥
दांडू हाणी विटी । दाही दिशा पोरें पिठी ॥७॥
भिरकावितां वरी । हानी धाडी दिगांतरीं ॥८॥
तुका ह्मणे शिणली पोरें । जाणे अंतरीचें वरें ॥९॥

॥८१३४॥
जांभईचे मिषें मुखी विश्वरुप । दाविलें चिद्रुप यशोदेसी ॥१॥
सवेंचि झांकिलें मोहन घातलें । श्रीकृष्ण तान्हुलें नंदाघरीं ॥२॥
अपार जे लीळा माझ्या विठ्ठलाची । काय वाणूं त्याची एके मुखें ॥३॥
तुका ह्मणे बहु शिणले वर्णितां । परी याची सत्ता न कळेचि ॥४॥