साहाय्य व महत्त्व

कन्येची अंतर्बाह्य लक्षणे पाहण्याचा वास्तविक उद्देश म्हटला म्हणजे तिजपासून तिच्या पतीस अगर पतीच्या घराण्यातेअएल इतर मनुष्यांस कितपत सुखसमाधान वाटेल व तिच्या आगमनाने पतीचा संसार सुरळीत चालून कुलाची भावी स्थिती कशी होण्याचा संभव आहे, या गोष्टीचे अगाऊ ज्ञान होऊ शकेल तेवढे करून घेण्याचा असलाच पाहिजे. ज्योति:शास्त्रावरून अगर सामुद्रिक शास्त्रावरून हे ज्ञान होऊ शकते असे त्या त्या शास्त्रावरील ग्रंथकारांचे मत आहे.
आश्वलायन गृह्यसूत्र खंड ५ येथे ‘ बुद्धिरूपश्सीललक्षणसंपन्नां ’ असे विशेषण विवाह्य कन्येस दिले आहे, त्यातील “ शीललक्षणसंपन्नां ” या भागावरील नारायणवृत्तीत कन्या सुस्वभावाची व सामुद्रिकग्रंथांत सांगितलेल्या लक्षणांनी युक्त असावी असा या भागाचा स्पष्ट अर्थ वर्णिला आहे. या वृत्तिकारकाराच्या मते ज्योतिशास्त्रावरून वधूवरांचे घटित पाहण्यापेक्षा कुलपरीक्षेचे महत्त्व अधिक आहे. कसेही असो; सांप्रतच्या लौकिक पद्धतीत कुलपरीक्षा व ज्योति:शास्त्रावरून समजून घेण्याच्या गोष्टी या दोहींचेही महत्त्व प्राय: सारखेच मानिले जाते व यासाठी कुलपरीक्षापद्धतीप्रमाणे सूत्रकाराचा आशय समजणे जितके अवश्य आहे, तितकेच कन्येच्या भावी शुभाशुभाचे ज्ञान ज्योति:शास्त्राच्या साह्याने करून घेणे हेही अवश्य समजले पाहिजे.