स्कंध ३ रा - अध्याय १ ला

१
परीक्षितीलागीं बोलताती शुक । विदुरें मैत्रेयास पुशिलें हेंचि ॥१॥
दुर्योधनाप्रति अव्हेरुनि कृष्ण । विदुरसदन स्वीकारी तो ॥२॥
परमपावन सदन तें ऐसें । राव तैं मुनीतें प्रश्न करी ॥३॥
कदा कोण्या ठाईं मैत्रेय विदुर । संभाषण काय करिते झाले ॥४॥
सूत म्हणे ऐसा जिज्ञासूचा प्रश्न । शुकासी ऐकून मोद झाला ॥५॥
वासुदेव म्हणे ऐकावी शुकोक्ति । भवबंधमुक्ति जेणें घडे ॥६॥

२
केला गृहत्याग विदुरें तयासी । कारणें असती बहुविध ॥१॥
धृतराष्ट्रें दुष्ट पुत्रांसी पाळिलें । क्रौर्यें वागविलें पांडवांसी ॥२॥
जगद्गुरु जगन्नाथाचाही बोध । अमृतस्वरुप रुचला नाहीं ॥३॥
लेशही पुण्यांश राहिला न जरी । इच्छा हेचि तरी होई नरा ॥४॥
अधिकार थोर होता विदुराचा । अंधासी तयाचा बोध रुचे ॥५॥
यास्तव तयासी पुशितां विदुरोक्ति । प्रसिद्ध ते नीति विदुराची ॥६॥
वासुदेव म्हणे विदुरोक्त सार । द्वैपायनपुत्र निवेदिती ॥७॥

३
अनंत अपराध साहिले धर्मानें । न्याय्य हक्कदानें तोषवीं त्या ॥१॥
भीमक्रोधसर्प फूत्कार सोडितो । दंशासी शोधितो संधी आतां ॥२॥
आहुती त्या अग्नीमाजी त्वत्पुत्रांची । पडेल कदा ती न कळे कोणा ॥३॥
द्वारकानिवासी हा पुत्र तुझा राया । विभाग पांडवां देईं त्यांचा ॥५॥
कृष्णद्वेषें दुर्योधनासम, राजा । विनाशचि तुझा नाहींतरी ॥६॥
वासुदेव म्हणे ज्ञात्याचा सद्‍बोध । होतां बुद्धिभ्रंश रुचेचिना ॥७॥

४
आरक्तनयन बोले दुर्योधन । दासीपुत्रा कोण पुशितो तुज ॥१॥
कृतघ्न हा अन्न भक्षूनि आमुचें । आमुच्या वैर्‍यातें साह्य करी ॥२॥
नगराबाहेरी घालवा याप्रति । ऐकतां विदुरासी दु:ख बहु ॥३॥
राजद्वारीं धेनु ठेवूनि यात्रेसी । निघाला हरीची समजे इच्छा ॥४॥
नररत्नें ऐसीं लाभती पुण्यानें । लाथाडी दुर्दैवें दुराचारी ॥५॥
वासुदेव म्हणे कामधेनूप्रती । लत्ता जे हाणिती मूर्खचि ते ॥६॥

५
सरोवरें तीर्थे नद्या, उपवनें । विदुर श्रद्धेनें हिंडतसे ॥१॥
मूर्तीदर्शनें तो प्रेमानें घेऊन । व्रतस्थ राहून यात्रा करी ॥२॥
प्रभासीं तयाच्या भारतीय युद्ध । वृत्त तें समस्त कानीं आलें ॥३॥
ऐकूनि व्याकुळचित्तें तो निघाला । तीरावरी आला यमुनेच्या ॥४॥
नीतिविशारद बृहस्पतिशिष्य । पाहिला उद्धव कृष्णप्रिय ॥५॥
प्रेमालिंगन त्या देऊनि विदुर । आप्तेष्टकुशल प्रश्न करी ॥६॥
वासुदेव म्हणे सज्जनाची भेटी । हर्षकारी मोठी सज्जनातें ॥७॥

६
उद्धवा, भूमाहरणार्थ कृष्ण । अवतार घेऊन पातलासे ॥१॥
रायासवें क्षेम असे कीं तयाचें । क्षेम वसुदेवाचें कथीं मज ॥२॥
वीर तो प्रद्युम्न तेंवी उग्रसेन । सांबादींचे क्षेम निवेदावें ॥३॥
सात्यकी-अक्रूरकुशल कथावें । ऐकवून द्यावें समाधान ॥४॥
अदितिसम ती देवकी भाग्याची । कुशल असे कीं सांगें मज ॥५॥
अनिरुद्ध, गद, भानु तैं हृदीक । सुखी ते समस्त असती कीं रे ॥६॥
वासुदेव म्हणे विदुर तो श्रेष्ठ । प्रश्न करी स्पष्ट पुढती ऐका ॥७॥

७
उत्कर्षे जयाच्या दुर्योधन क्रुद्ध । धर्म तो आनंद पावतो कीं ॥१॥
क्रोधकुंडीं शत्रु आहुती अर्पूनि । तोषला कीं मनीं भीम सांगें ॥२॥
धनुर्धारी पार्थ, नकुल, सहदेव । तेंवी कुंतीमाय क्षेम कथीं ॥३॥
अंधअध:पात पाहूनियां खेद । वाटे अंतरांत काय करुं ॥४॥
मृतबांधवांर्थ खेद न तयासी । आस्था तेंवी माझी नसे तया ॥५॥
श्रीकृष्णस्वरुप चिंतूनियां मनीं । हिंडतों अवनी तीर्थक्षेत्रें ॥६॥
वासुदेव म्हणे गुप्तरुपें क्षत्ता । पुण्यमार्ग ऐसा कंठीतसे ॥७॥

८
दु:खप्रसंग हे भोगितां पामरां । विस्मर अंतरा वाटे बहु ॥१॥
परी आत्मज्ञानें संतुष्ट मी सदा । कदाही कोणाचा न गणीं दोष ॥२॥
विद्या - धन - कुळें मत्त दुर्जनांचा । भार नित्य साचा भूमीप्रति ॥३॥
साधुसंरक्षणहेतु अंतरांत । धरुनि हें युद्ध आरंभिलें ॥४॥
त्रिगुणातीत तो कृष्ण परात्पर । पातला उद्धार करावया ॥५॥
वेदाज्ञा पाळूनि येती जे शरण । तयांचें रक्षण करी प्रेमें ॥६॥
वासुदेव म्हणे ऐशा श्रीहरीचें । वृत्त उद्धवातें पुशी क्षत्ता ॥७॥