अध्वन्

{ adhvan }

A Sanskrit English Dictionary

अध्वन्  m.  m. a road, way, orbit
a journey, course
distance
time, [Buddh.] and, [Jain.]
means, method, resource
the zodiac (?), sky, air, [L.]
a place
a recension of the वेदs and the school upholding it
assault (?)

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अध्वन् [adhvan]  m. m. [अत्ति बलं; अद्-क्वनिप् धादेशः [Uṇ.4.115;] perhaps from अत् also]
(a) A way, road; passage, orbit (of planets &c.); मुक्ताध्वानं ये लङ्घयेयुर्भवन्तम् [Me.54.] (b) Distance, space (traversed or to be traversed); पञ्चदशयोजनमात्रमध्वानं जगाम [K.119,12;] कियत्यध्वनि सा उज्ज- यिनी 27; [Dk.13;] अपि लङ्धितमध्वानं बुबुधे न बुधोपसः [R.1.] 47; उल्लङ्घिताध्वा [Me.45;] कालाध्वनोरत्यन्तसंयोगे &c. (c) Journey, travel, course, march; नैकः प्रपद्येताध्वानम् [Ms.4.6] undertake a journey; अध्वसु त्रिषु विसृष्टमैथिलः [R.11.57] after three marches; परिक्लान्तः किलाध्वना [Ki.11.2] wayworn; अध्वश्रमपरिगतम् [Me.17.4;] अध्वा वर्णकफस्थौल्यसौकुमा- र्यविनाशनः [Suśr.]
A recension of the Vedas and the school upholding it (शाखा, अवयव) एकविंशत्यध्वयुक्त- मृय्वेदमृषयो विदुः । सहस्राध्वा सामवेदो यजुरेकशताध्वकम् ॥ अध्वा देवगतिः शाखा इति पर्यायवाचकाः ।
Time (Kāla), time personified, (being the eater of all) दुर्मरं पुरुषेणेह मन्ये ह्यध्वन्यनागते [Mb.14.8.24.]
Air; sky, atmosphere.
Place. प्रस्थितं दीर्घमध्वानं स्वबन्धुमिव बान्धवाः [Rām.5.1.45.]
Means, resource; method.
Attack (अधिकदुरारोह- णम्). अध्वन् is changed to अध्व after prepositions; प्राध्वः, व्यध्वः &c. -Comp.
-अतिः [अध्वानमतति,   अत्-इ]
a traveller.
an intelligent person.
-अधिपः, -ईशः [ष. त.]   an officer in charge of the public roads.
-अयनम् [अध्वन्ययनम्]   journey, travel.
गः one who travels; a traveller, way-farer; [Av.13.1.36.] सन्तानकतरुच्छाया- सुप्तविद्याधराध्वगम् [Ku.6.46] (˚गामिन्).
a camel.
a mule.
the sun; ˚भोग्यः N. of a tree, Spondias Mangifera (आम्रातकवृक्ष) अध्वगैः अयत्नलम्यफलत्वात् भोग्यः (Mar. आंबाडा). (-गा) the Ganges.
-गत्  m. m. [अध्वानं गच्छति; गम्-क्विप् [P.VI.4.4] ] a traveller.
-गत्यन्तः गन्तव्यः [ष. त.]   measure of length applicable to roads; कालभावा- ध्वगन्तव्यः Mbh. Vārt. on [P.1.4.51.]
-जा [अध्वनि जायते; जन्-ड]   A plant (स्वर्णुली or स्वर्णपुष्पी).
पतिः the sun (दिवैव पथिकानां गमनात् रात्रौ च गमननिषेधात् सूर्यस्य अध्वपालकत्वम् or अध्वनः आकाशस्य पतिः).
inspector of the road.
-रथः [अध्वने हितः पर्याप्तो रथः शाक.   त.]
a travelling coach.
[अध्वैव रथो यस्य] a messenger skilled in travelling (पथि प्रज्ञो दूतः).
-शल्यः [अध्वनि शल्यमिव आचारतीति क्विप्- अच्    [Tv.] ] N. of a tree (अपामार्ग) (अध्वगानां पादवस्त्रादौ शल्यवद्वेधकारकत्वात् तथात्वम्) (Mar. आघाडा).

Shabda-Sagara

अध्वन्  m.  ( -ध्वा)
1. A road.
2. Fixing, placing.
3. Time.
4. Assault.
5. Correcting viscidity, dilution of the phlegm and marrow.
E. अत to go constantly, क्वनिप् affix; ध substituted for त.

ROOTS:

अत क्वनिप् ध त