३६०१
पढीयंतें मागा पांडुरंगापाशीं । मज दुर्बळासी काय पीडा ॥१॥
या चि साटीं दुराविला संवसार । वाढे हे अपार माया तृष्णा ॥ध्रु.॥
कांहीं करितां कोठें नव्हें समाधान । विचारितां पुण्य तें चि पाप ॥२॥
तुका म्हणे आतां निश्चळि चि भलें । तुज आठविलें पांडुरंगा ॥३॥
३६०२
नव्हे मी शाहाणा । तरी म्हणा नारायणा ॥१॥
तुम्हां बोलवाया कांहीं । ये च भरलोंसे वाहीं ॥ध्रु.॥
आणावेति रूपा । कोपलेती तरी कोपा ॥२॥
कळोनि आवडी । तुका म्हणे जाते घडी ॥३॥
३६०३
आम्ही भाविकें हे काय जाणों खोडी । आइकोनि प्रौढी विनविलें ॥१॥
नाहीं ऐसें येथें जालेती असतां । वाढविली चिंता अधिक सोसें ॥ध्रु.॥
न कळे चि आधीं करितां विचार । न धरितां धीर आहाचता ॥२॥
तुका म्हणे आतां वचनें वचन । वाढले तिक्षिण बुद्धि जाली ॥३॥
३६०४
कोठें देवा बोलों । तुम्हां भीड घालूं गेलों ॥१॥
करावाया सत्वहाणी । भांडवलाची टांचणी ॥ध्रु.॥
दुर्बळा मागतां । त्याच्या प्रवर्तला घाता ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं । मज कळलें ऐसें कांहीं ॥३॥
३६०५
काय त्या दिवस उचिताचा आला । मागील जो केला श्रम होता ॥१॥
ठेवियेला पूर्ण करूनि संकेत । तयापाशीं चित्त लागलें से ॥ध्रु.॥
जाणसी गे माते लेंकराचें लाड । नये पडों आड निष्ठ‍ता ॥२॥
तुका म्हणे आम्हीं करावें वचन । तुम्हांसी जतन करणें तें ॥३॥
३६०६
पडिला प्रसंग कां मी ऐसा नेणें । संकल्प ते मनें जिरवले ॥१॥
चेष्टाविलें तरी सांगावें कारणे । भक्ती ते उजेवन करावया ॥ध्रु.॥
लावूनियां दृिष्ट घेतली सामोरी । बैसलें जिव्हारीं डसोन तें ॥२॥
तुका म्हणे जीवा लाविला तो चाळा । करावें गोपाळा शीघ्र दान ॥३॥
३६०७
मागील विसर होईंल सकळ । केली तळमळ दुःखाची ते ॥१॥
दोहींचें अहिक्य घालीं गडसंदीं । स्थिरावेल बुद्धि पायांपाशीं॥ध्रु.॥
अहाच या केलों देहपरिचारें । तुमचें तें खरें वाटों नये ॥२॥
तुका म्हणे व्हावें लवकरी उदार । मी आहें सादर प्रतिग्रहासी ॥३॥
३६०८
वाढवावा पुढें आणीक प्रकार । एक चि तें फार रुचि नेदी ॥१॥
निंच नवें लेणें देह हा पवाडा । पालट रोकडा वरावरी ॥ध्रु.॥
दिसे शोभिवंत सेवेनें सेवक । स्वामीची ते लोकत्रयीं कीर्ति ॥२॥
तुका म्हणे आजी पाववा संतोष । करुनि कीर्तिघोष नाचईंन ॥३॥
३६०९
क्षोभ आणि कृपा मातेची समान । विभाग जतन करुनि ठेवी ॥१॥
क्षणभंगुर ते उपजली चिंता । खरी अखंडता आवडीची ॥ध्रु.॥
सिकवूं जाणे तें गोमाटियासाटीं । लोभें नाहीं तुटी निश्चियेंसी ॥२॥
अघवें चि मिथ्या समया आरतें । देता तो उचितें काळ जाणे ॥३॥
न करी वेव्हार नेदी गांजूं कोणा । भेडसावी तान्हें हाऊ आला ॥४॥
तुका म्हणे करी जिवाची जतन । दचकूनि मन जवळी आणी ॥५॥
३६१०
संसाराचें धांवे वेठी । आवडी पोटीं केवढी ॥१॥
हागों जातां दगड सांची । अंतरीं ही संकल्प ॥ध्रु.॥
लाज तेवढी नारायणीं। वांकडी वाणी पोरांपें ॥२॥
तुका म्हणे बेशरमा । श्रमावरी पडिभरू ॥३॥
३६११
मी त्यांसी अनन्य तीं कोणा असती । ऐसें तंव चित्तीं विचारावें ॥१॥
आहे तो विचार आपणयापाशीं । कळा बिंबाऐसी प्रतिबिंबीं ॥ध्रु.॥
शुभ शकून तो शुभ लाभें फळे । पुढील तें कळे अनुभवें ॥२॥
तुका म्हणे माझा असेल आठव । तैसा माझा भाव तुझ्या पायीं ॥३॥
३६१२
बहु कृपावंते माझीं मायबापें । मी माझ्या संकल्पें अंतरलों ॥१॥
संचितानें नाहीं चुकों दिली वाट । लाविलें अदट मजसवें ॥ध्रु.॥
आतां मी रुसतों न कळतां वर्म । परी ठावे धर्म सर्व देवा ॥२॥
तुका म्हणे उभा राहिला न बैसे । आमची माय असे उद्वेग त्या ॥३॥
३६१३
कैसीं दिसों बरीं । आम्ही आळवितां हरि ॥१॥
नाहीं सोंग अळंकार । दास जाला संवसार ॥ध्रु.॥
दुःख आम्हां नाहीं चिंता । हरिचे दास म्हणवितां ॥२॥
तुका म्हणे देवा । ऐसीं जळो करितां सेवा ॥३॥
३६१४
आतां सांडूं तरी हातीं ना पदरीं । सखीं सहोदरीं मोकळिलों ॥१॥
जनाचारामध्यें उडाला पातेरा । जालों निलाजिरा म्हणऊनि ॥ध्रु.॥
कोणाचिया दारा जावेनासें जालें । म्यां च विटंबिलें आपणासी ॥२॥
कां न जाला माझे बुद्धीसी संचार । नाहीं कोठें थार ऐसें जालें ॥३॥
तुका म्हणे तुज भक्त जाले फार । म्हणोनियां थार नाहीं येथें ॥४॥
३६१५
जेथें जातों तेथें पडतो मतोळा । न देखिजे डोळां लाभ कांहीं ॥१॥
कपाळीची रेखा असती उत्तम । तरि कां हा श्रम पावतों मी ॥ध्रु.॥
नव्हे चि तुम्हांस माझा अंगीकार । थीता संवसार अंतरला ॥२॥
भोग तंव जाला खरा भोगावया तो । भांडवल नेतो आयुष्य काळ ॥३॥
कोठें तुझी कीर्ती आइकिली देवा । मुकतों कां जीवा तुका म्हणे ॥४॥
३६१६
कां जी आम्हां होतें दोषाचें दर्शन । तुज समर्पून देहभाव ॥१॥
पांडुरंगा कृपाळुवा दयावंता । धरसील सत्ता सकळ ही ॥ध्रु.॥
कां जी आम्हांवरि आणिकांची सत्ता । तुम्हांसी असता जवळिकें ॥२॥
तुका म्हणे पायीं केलें निवेदन । उचित तें दान करीं सत्ता ॥३॥
३६१७
निंदावें हें जग । ऐसा भागा आला भाग ॥१॥
होतें तैसें आलें फळ । गेलें निवडूनि सकळ ॥ध्रु.॥
दुसर्‍याच्या मता । मिळेनासें जालें चित्ता ॥२॥
तुका जाला सांडा । विटंबिती पोरें रांडा ॥३॥
३६१८
माझे माथां तुझा हात । तुझे पायीं माझें चित्त ॥१॥
ऐसी पडियेली गांठी । शरीरसंबंधाची मिठी ॥ध्रु.॥
येरयेरांपाशीं । सांपडोन गेलों ऐसीं ॥२॥
तुका म्हणे सेवा । माझी कृपा तुझी देवा ॥३॥
३६१९
सत्य त्यागा चि समान । नलगे वेचावें वचन ॥१॥
नारायणा ऐसे दास । येरयेरांची च आस ॥ध्रु.॥
मळ नाहीं चित्ता । तेथें देवाची च सत्ता ॥२॥
तुका म्हणे जाण । तें च भल्याचें वचन ॥३॥
३६२०
माझिये बुद्धीचा खुंटला उपाव । करिसील काय पाहेन तें ॥१॥
सूत्रधारी तूं हें सकळचाळिता । कासया अनंता भार वाहों ॥ध्रु.॥
वाहिले संकल्प न पवती सिद्धी । येऊं देहबुद्धीवरि नयों ॥२॥
तुका म्हणे दुःखी करिती तरंग । चिंतूं पांडुरंग आवरून ॥३॥
३६२१
देखिलें तें धरिन मनें । समाधानें राहेन ॥१॥
भाव माझी सांटवण । जगजीवन कळावया ॥ध्रु.॥
बोळवीन एकसरें । उत्तरें या करुणेच्या ॥२॥
तुका म्हणे नयों रूपा । काय बापा करीसी ॥३॥
३६२२
वांयां जाय ऐसा । आतां उगवावा फांसा ॥१॥
माझें परिसावें गार्‍हाणें । सुखदुःखाचीं वचनें ॥ध्रु.॥
हा चि आम्हां ठाव। पायीं निरोपाया भाव ॥२॥
तुका म्हणे जार । तुझा तुज देवा भार॥३॥
३६२३
खादलें च खावें वाटे । भेटलें भेटे आवडी ॥१॥
वीट नाहीं पांडुरंगीं । वाढे अंगीं आर्त तें ॥ध्रु.॥
इंिद्रयांची हांव पुरे। परि हें उरे चिंतन ॥२॥
तुका म्हणे पोट भरे । परि ते उरे भूक पुढें ॥३॥
३६२४
सत्य आठवितां देव । जातो भेंव पळोनि ॥१॥
न लगे कांहीं करणे चिंता । धरी सत्ता सर्व तो ॥ध्रु.॥
भावें भाव राहे पायीं । देव तैं संनिध ॥२॥
तुका म्हणे कृष्णनामें । शीतळ प्रेम सर्वांसी ॥३॥
३६२५
ब्रीद याचें जगदानी । तो चि मनीं स्मरावा ॥१॥
सम पाय कर कटी । उभा तटीं भींवरेच्या ॥ध्रु.॥
पाहिलिया वेध लावी । बैसे जीवीं जडोनि ॥२॥
तुका म्हणे भक्तिकाजा । धांवें लाजा लवलाहें ॥३॥
३६२६
माझिया मनाची बैसली आवडी । अवसान घडी एकी नेघे ॥१॥
पाय चित्तीं रूप डोळांच राहिलें । चिंतने गोविलें मुख सदा ॥ध्रु.॥
अवघियांचा जाला विसर हा मागें । वेध हा श्रीरंगें लावियेला ॥२॥
तुका म्हणे कानीं आइकली मात । तो चि जाला घात जीवपणा ॥३॥
३६२७
याची कोठें लागली चट । बहु तट जालेंसे ॥१॥
देवपिसीं देवपिसीं । मजऐसीं जग म्हणे ॥ध्रु.॥
एकांताचें बाहेर आलें । लपविलें झांकेना ॥२॥
तुका म्हणे याचे भेटी । जाली तुटी आपल्यांसी ॥३॥
३६२८
दीन आणि दुर्बळांसी । सुखरासी हरिकथा ॥१॥
तारूं भवसागरींचें । उंचनीच अधिकार ॥ध्रु.॥
चरित्र तें उच्चारावें । केलें देवें गोकुळीं ॥२॥
तुका म्हणे आवडी धरीं । कृपा करी म्हणऊनी ॥३॥
३६२९
संतोषे माउली आरुषा वचनी । वोरसोनि स्तनीं लावी बाळा ॥१॥
तैसे परिमळाचें अवघें चि गोड । पुरवितो कोड पांडुरंग ॥ध्रु.॥
सेवा करी साहे निष्ठ उत्तरें । त्याचें वाहे मनीं तेंच बरें ॥२॥
तुका म्हणे इच्छावसे खेळ खेळें । चिंता ते सकळ कांहीं नेणें ॥३॥
३६३०
विनवीजे ऐसें कांहीं । उरलें नाहीं यावरि ॥१॥
आतां असो पंढरीनाथा । पायीं माथा तुमचिये ॥ध्रु.॥
मागें सारियेली युHी । कांहीं होती जवळी ते ॥२॥
निराशेची न करी आस । तुका दास माघारी ॥३॥
३६३१
आतां येथें जाली जीवासवेंसाटी । होतें तैसें पोटीं फळ आलें ॥१॥
आतां धरिले ते नो सोडीं चरण । सांपडलें धन निजठेवा ॥ध्रु.॥
आतां हा अळस असो परता दुरी । नेदावी तें उरी उरों कांहीं ॥२॥
आतां याचा मज न व्हावा विसर । भरोनि अंतर राहों रूप ॥३॥
आतां लोकलाज नयो येथें आड । बहु जालें गोड ब्रम्हरस ॥४॥
तुका म्हणे आतां जन्म हा सफळ । अंतरीं गोपाळ स्थिरावला ॥५॥
३६३२
अनंतां जीवांचीं तोडिलीं बंधनें । मज हि येणें काळें कृपा कीजे ॥१॥
अनंत पवाडे तुझे विश्वंभरा । भक्तकरुणाकरा नारायणा ॥ध्रु.॥
अंतरींचें कळों देई गुह्य गुज । अंतरीं तें बीज राखईंन ॥२॥
समदृष्टी तुझे पाहेन पाउलें । धरीन संचले हृदयांत ॥३॥
तेणें या चित्ताची राहेल तळमळ । होतील शीतळ सकळ गात्रें ॥४॥
तुका म्हणे शांति करील प्रवेश । मग नव्हे नाश अखंड तो ॥५॥
३६३३
पराधीन माझें करूनियां जीणें । सांडीं काय गुणें केली देवा ॥१॥
उदार हे कीर्ति असे जगामाजी । कां तें ऐसें आजि पालटिलें ॥ध्रु.॥
आळवितों परी न पुरे चि रीग । उचित तो त्याग नाहीं तुम्हां ॥२॥
तुका म्हणे कां बा मुळीं च व्यालासी । ऐसें कां नेणसी पांडुरंगा ॥३॥
३६३४
नेणपणें नाहीं केला हा बोभाट । आतां आली वाट कळों खरी ॥१॥
आतां बहुं शीघ्र यावें लवकरी । वाट पाहें हरी भेटी देई ॥ध्रु.॥
समर्थाच्या बाळा करुणेचें भाषण । तरी त्याची कोण नांदणूक ॥२॥
तुका म्हणे बहु बोलिले बडिवार । पडिलें अंतर लौकिकीं तें ॥३॥
३६३५
जें जें केलें तें तें साहे । कैसें पाहें भाविक ॥१॥
ओंवाळूनि माझी काया । सांडिली यावरूनि ॥ध्रु.॥
काय होय नव्हें करूं । नेणें धरूं सत्ता ते ॥२॥
तुका म्हणे कटीं कर । उभें धीर धरूनि ॥३॥
३६३६
नाहीं मज कृपा केली पांडुरंगें । संताचिया संगें पोट भरीं ॥१॥
चतुराचे सभे पंडित कुशळ । मी काय दुर्बळ विष्णुदास॥२॥
तुका म्हणे नेणें करूं समाधान । धरिले चरण विठोबाचे ॥३॥
३६३७
तुम्ही माझा देवा करिजे अंगीकार । हा नाहीं विचार मजपाशीं ॥१॥
आतां दोहीं पक्षीं लागलें लक्षणें । देवभक्तपण लाजविलें ॥ध्रु.॥
एकांतीं एकलें न राहे निश्चळि । न राहे च पळ मन ठायीं ॥२॥
पायीं महत्वाची पडिली शंकळा । बांधविला गळा स्नेहा हातीं ॥३॥
शरीर सोकलें देखिलिया सुखा । कदान्न हें मुखा मान्य नाहीं ॥४॥
तुका म्हणे जाला अवगुणांचा थारा । वाढली हे निद्रा अळस बहु ॥५॥
३६३८
बोलिलिया गुणीं नाहीं पाविजेत । देवा नाहीं होत हित तेथें ॥१॥
कवतुक तुझें नवल यावरि । घेसील तें शिरीं काय नव्हे ॥ध्रु.॥
नाहीं मिळे येत संचिताच्या मता । पुराणीं पाहतां अघटित ॥२॥
तुका म्हणे पायीं निरोपिला भाव । न्याल तैसा जाव सिद्धी देवा ॥३॥
३६३९
हा तों नव्हता दीन । टाळायाच्या ऐसा क्षण ॥१॥
कां जी नेणों राखा हात । कैसें देखावें रडत ॥ध्रु.॥
दावूनियां आस । दूर पळविता कास ॥२॥
तुका म्हणे धांव । घेतां न पुरे चि हांव ॥३॥
३६४०
आर्तभूतां द्यावें दान । खरें पुण्य त्या नांवें ॥१॥
होणार तें सुखें घडो । लाभ जोडो महाबुद्धि ॥ध्रु.॥
सत्य संकल्प च साटीं । उजळा पोटीं रविबिंब ॥२॥
तुका म्हणे मनीं वाव । शुद्ध भाव राखावा ॥३॥
३६४१
कवतुकवाणी बोलतसें लाडें । आरुष वांकडें करुनि मुख ॥१॥
दुजेपणीं भाव नाहीं हे आशंका । जननीबाळकामध्यें भेद ॥ध्रु.॥
सलगी दुरूनि जवळी पाचारूं । धांवोनियां करूं अंगसंग ॥२॥
धरूनि पालव मागतों भातुकें । आवडीचें निकें प्रेमसुख ॥३॥
तुका म्हणे तुज आमची च गोडी । ऐसी हे आवडी कळों आली ॥४॥
३६४२
ऐकें पांडुरंगा वचन माझें एक । जालों मी सेवक दास तुझा ॥१॥
कळे तैसा आतां करावा उद्धार । खुंटला विचार माझा पुढें ॥ध्रु.॥
दंभ मान माझा करूं पाहे घात । जालिया ही थीत कारणाचा ॥२॥
हीन बुद्धि माझी अधम हे याती । अहंकार चित्तीं वसों पाहे ॥३॥
तुका म्हणे मज विघडतां क्षण । न लगे जतन करीं देवा ॥४॥
३६४३
जेणें माझें चित्त राहे तुझ्या पायीं । अखंड तें देई प्रेमसुख ॥१॥
देहभाव राख दीन करूनियां । जनाचारी वायां जाय तैसा ॥ध्रु.॥
द्रव्य दारा नको मानाची आवडी । कवणेविशीं गोडी प्रपंचाची ॥२॥
तुझें नाम माझें धरूनियां चित्त । एकांत लोकांत सदा राहो ॥३॥
तुका म्हणे तुझे जडोनियां पायीं । जालों उतराईं पांडुरंगा ॥४॥
३६४४
काय सांगों या संतांचे उपकार । मज निरंतर जागविती ॥१॥
काय द्यावें त्यांचें व्हावें उतराईं । ठेवितां हा पायीं जीव थोडा ॥ध्रु.॥
सहज बोलणें हितउपदेश । करूनि सायास शिकविती ॥२॥
तुका म्हणे वत्स धेनुवेचा चित्तीं । तैसे मज येती सांभाळीत ॥३॥
३६४५
देव जाणता देव जाणता । आपली च सत्ता एकाएकीं॥१॥
देव चतुर देव चतुर । जाणोनि अंतर वर्ततसे ॥२॥
देव निराळा देव निराळा । अलिप्त विटाळा तुका म्हणे ॥३॥
३६४६
आपण चाळक बुद्धीच्या संचारा । आम्हांसी वेव्हारा पात्र केलें ॥१॥
काय जालें तरी नेघा तुम्हीं भार । आणीक कोणां थोर म्हणों सांगा ॥ध्रु.॥
पंच भूतें तंव कर्माच्या या मोटा । येथें खरा खोटा कोण भाव ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं बोलावया जागा । कां देवा वाउगा श्रम करूं ॥३॥
३६४७
एका एक वर्में लावूनियां अंगीं । ठेवितों प्रसंगीं सांभाळीन ॥१॥
नेघावा जीं तुम्ही वाव बहु फार । धरूनि अंतर ठायाठाव ॥ध्रु.॥
वेव्हारें आलें तें समानें चि होतें । बळ नाहीं येथें चालों येत ॥२॥
तुका म्हणे आतां निवाडा च साटीं । संवसारें तुटी करुनि ठेलों ॥३॥
३६४८
आतां येथें खरें । नये फिरतां माघारें ॥१॥
होइल हो तैसी आबाळी । देहनिमित्य या बळी ॥ध्रु.॥
तुम्हांसवें गांठी । देवा जीवाचिये साटीं ॥२॥
तुका नव्हे लंड । करूं चौघांमध्यें खंड॥३॥
३६४९
कां हो वाडवितां देवा । मज घरी समजावा । केवडा हो गोवा । फार केलें थोडएाचें ॥१॥
ठेविन पायांवरी डोईं । यासी तुमचें वेचे काईं । जालों उतराईं । जाणा एकएकांचे ॥ध्रु.॥
निवाड आपणियांपाशीं । असोन कां व्हावें अपेसी । होती गांठी तैसी । सोडूनियां ठेविली ॥२॥
तुका म्हणे गोड । होतें जालिया निवाड । दर्शनें ही चाड । आवडी च वाढेल ॥३॥
३६५०
नव्हों सभाधीट । समोर बोलाया नीट । एकलीं एकट । दुजें नाहीं देखिलें ॥१॥
आतां अवघें तुम्हीं जाणां । तुमचें माझें नारायणा । येईंल करुणा । ते चि पहा तुम्हांसी ॥ध्रु.॥
ताळ नाहीं माझे बुद्धी । धरली न धरवे शुद्धी । आतां बळें कधीं । कोण्या जन्में निवाड ॥२॥
आतां शेवटीचें । उत्तर तें हें चि साचें । शरण आलें त्याचें । तुका म्हणे सांभाळा ॥३॥
३६५१
ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥१॥
मागत्याची टाळाटाळी । झिंज्या ओढोनि कपाळीं ॥ध्रु.॥
नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥२॥
तुका म्हणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥३॥
३६५२
माझ्या कपाळाच्या गुणें । किंवा सरलेंसे नेणें ॥१॥
नये वचन बाहेरी । उभें तिष्ठतसें दारीं ॥ध्रु.॥
काय सांगायास वेचे । रींद आरंभीं ठायींचे ॥२॥
तुका म्हणे किती । भीड धरावी पुढती ॥३॥
३६५३
कांहीं एक तरी असावा आधार । कासयानें धीर उपजावा ॥१॥
म्हणविल्यासाटीं कैसें पडे रुजु । धणी नाहीं उजू सन्मुख तो ॥ध्रु.॥
वेचल्या दिसांचा कोणावरी लेखा । घालावा हा सुखासुखा आम्हीं ॥२॥
नाहीं मनोगत तोंवरि हे देवा । तुका म्हणे सेवा नेघीजे तों ॥३॥
३६५४
मनाचिये साक्षी जाली सांगों मात । सकळ वृत्तांत आपला तो ॥१॥
तुम्हां परामृश घेणें सत्ताबळें । धरितां निराळें कैसीं वांचों ॥ध्रु.॥
मी माझें सांडून यावया पसारा । आणीक दातारा काय काज ॥२॥
तुका म्हणे आम्ही तुजविण एका । निढळें लौकिका माजी असों ॥३॥
३६५५
घालूनि लोळणी पडिलों अंगणीं । सिंचा सिंचवणी तीर्थ वरि ॥१॥
वोल्हावेल तनु होईंल शीतळ । जाली हळहळ बहुतापें ॥ध्रु.॥
पावेन या ठाया कई जालें होतें । आलों अवचितें उष्ट्यावरि ॥२॥
तुका म्हणे कोणी जाणवा राउळी । येइल जवळी पांडुरंग ॥३॥
३६५६
तरीं भलें वांयां गेलों । जन्मा आलों मागुता । म्हणऊनि ठेलों दास । सावकास निर्भयें ॥१॥
उणें पुरें काय माझें । त्याचें ओझें तुम्हांसी ॥ध्रु.॥
सांभाळावें तें म्या काईं । अवो आईं विठ्ठले । मागें जया जाईं नें स्थळा । तुज गोपाळा विसरेंना ॥२॥
आपलें म्यां एकसरें । करुनि बरें घेतलें । तुका म्हणे नारायणा । आतां जाणां आपुलें ॥३॥
३६५७
उरलें तें भक्तिसुख । डोळां मुख पाहावें । अंतरींचें कां हों नेणां । नारायणा माझिये ॥१॥
पुरवां तैसी केली आळी । बळी जगदानियां ॥ध्रु.॥
हातीं घेउनि चोरां भातें । दावां रितें बाळका । साजतें हें थोरपण । नाहीं विण वत्सळा ॥२॥
शाहणें तरीं लाड दावी । बाळ जेवीं मातेसी । तुका म्हणे पांडुरंगा । ऐसें पैं गा आहे हें ॥३॥
३६५८
धरूनि हें आलों जीवीं । भेटी व्हावी विठोबासी ॥१॥
संकल्प तो नाहीं दुजा । महाराजा विनवितों ॥ध्रु.॥
पायांवरि ठेविन भाळ । येणें सकळ पावलें ॥२॥
तुका म्हणे डोळेभरी । पाहिन हरी श्रीमुख ॥३॥
३६५९
तुम्हां उद्धरणें फार । मज दुसरी नाहीं थार ॥१॥
आतां जैसें तैसें सोसा । काय करणें हृषीकेशा ॥ध्रु.॥
बरें न दिसेल ओळी । एका अन्न एका गाळी ॥२॥
लावितो आभार । तुका विखरलेती फार ॥३॥
३६६०
न कळे जी भक्ती काय करूं सेवा । संकोचोनि देवा राहिलोंसे ॥१॥
जोडोनियां कर राहिलों निवांत । पायांपाशीं चित्त ठेवूनियां ॥ध्रु.॥
दिशाभुली करीं स्थळीं प्रदक्षणा । भ्रमें नारायणा कष्टविलें ॥२॥
तुका म्हणे जालों आज्ञेचा पाळक । जीवनासी एक ठाव केला ॥३॥
३६६१
एकविध वृित्त न राहे अंतरीं । स्मरणीं च हरी विस्मृति ॥१॥
कैसा हा नवलाव वाटतो अनुभवें । मज माझ्या जीवें साक्षित्वेसी ॥ध्रु.॥
न राहे निश्चळि जागवितां मन । किती क्षीणेंक्षीणें सावरावें ॥२॥
तुका म्हणे बहु केले वेवसाव । तेणें रंगें जीव रंगलासे ॥३॥
३६६२
आतां सोडवणें न या नारायणा । तरि मी न वंचे जाणा काळा हातीं ॥१॥
ऐसें सांगोनिया जालों उतराईं । आणीक तें काईं माझे हातीं ॥ध्रु.॥
केलियाचें माप नये सेवटासी । करितील नासि अंतराय ॥२॥
तुका म्हणे भय वाटतसे जीवा । धांवणिया धांवा लवकरी ॥३॥
३६६३
सत्या माप वाढे । गबाळाची चाली खोडे ॥१॥
उतरे तें कळें कसी । विखरोणें सर्वदेशीं ॥ध्रु.॥
घरामध्ये राजा । नव्हे हो वा पाटपूजा ॥२॥
तुका म्हणे साचें । रूप तें दर्पणाचें ॥३॥
३६६४
नाहीं खंड जाला । माझा तुमचा विठ्ठला ॥१॥
कैसें कैसें हो दुश्चित । आहे चौघांपाशीं नीत ॥ध्रु.॥
मुळींचे लिहिलें । मज आतां सांपडलें ॥२॥
तुका म्हणे मज । न लगे बोलणें सहज ॥३॥
३६६५
हेचि वादकाची कळा । नाहीं येऊं येत बळा ॥१॥
धीर करावा करावा । तरी तो आहे आम्हां देवा ॥ध्रु.॥
रिघावें पोटांत । पायां पडोन घ्यावा अंत ॥२॥
तुका म्हणे वरि । गोडा आणावा उत्तरीं ॥३॥
३६६६
एक परि बहिर बरें । परि तीं ढोरें ग्यानगडें ॥१॥
कपाळास लागली अगी । अभागी कां जीतसे ॥ध्रु.॥
एक परि बरें वेडें । तार्किक कुडें जळो तें ॥२॥
तुका म्हणे खातडवासी । अमृतासी नोळखे ॥३॥
३६६७
खेळों मनासवें जीवाच्या संवादें । कौतुक विनोदें निरांजनी ॥१॥
पचीं पडिलें तें रुचे वेळोवेळां । होतसे डोहळा आवडीस ॥ध्रु.॥
एकांताचें सुख जडलें जिव्हारीं । वीट परिचारीं बरा आला ॥२॥
जगाऐसी बुद्धि नव्हे आतां कदा । लंपट गोविंदा जालों पायीं ॥३॥
आणीक ते चिंता न लगे करावी । नित्य नित्य नवी आवडी हे ॥४॥
तुका म्हणे धडा राहिला पडोन । पांडुरंगीं मन विसांवलें ॥५॥
३६६८
उचिताचा काळ । साधावया युक्तिबळ । आपलें सकळ । ते प्रसंगीं पाहिजे ॥१॥
नेम नाहीं लाभ हानि । अवचित घडती दोनी । विचारूनि मनीं । पाहिजे तें प्रयोजावें ॥ध्रु.॥
जाळ जाळा काळें । करपों नेदावें आगळें । जेवितां वेगळें । ज्याचें त्याचें तेथें तें शोभे ॥२॥
पाळी नांगर पाभारीं । तन निवडूनि सोंकरी । तुका म्हणे धरी । सेज जमा सेवटीं ॥३॥
३६६९
पडिलिया ताळा । मग अवघा चि निर्वाळा । तेथें कोणी बळा । नाहीं येत कोणासी ॥१॥
जोडिलें तें लागें हातीं । आपआपली निश्चिंती । हर्ष आणि खंती । तेथें दोनी नासलीं ॥ध्रु.॥
सहज सरलिया कारणें । मग एकला आपण । दिसे तरी भिन्न । वचनाचा प्रसंग ॥२॥
करूनि झाडा पाडा । तुका वेगळा लिगाडा । निश्चिंतीच्या गोडा । गोष्टी म्हुण लागती ॥३॥
३६७०
जीविता तो माझा पिता । उखता तो उखत्यांचा ॥१॥
जनार्दनीं सरती कर्में । वाते भ्रमे अनेत्र । अपसव्य सव्यामधीं । ऐसी शुद्धी न धरितां ॥२॥
तुका म्हणे खांद्या पानें । सिंचतां भिन्न कोरडी ॥३॥
३६७१
माउलीची चाली लेंकराचे ओढी । तयालागीं काढी प्राणें प्रीती ॥१॥
ऐसी बळिवंत आवडी जी देवा । संतमहानुभावा विनवितों ॥ध्रु.॥
मोहें मोहियेलें सर्वकाळ चित्त । विसरु तो घेत नाहीं क्षणें ॥२॥
तुका म्हणे दिला प्रेमाचा वोरस । सांभाळिलें दास आपुलें तें ॥३॥
३६७२
केवढा तो अहंकार । माझा तुम्हां नव्हे दूर ॥१॥
आतां कोण पडे पायां । तुमच्या अहो पंढरिराया ॥ध्रु.॥
कां जी कृपेनें कृपण । वेचत असे ऐसें धन ॥२॥
तुका म्हणे देवें । दुजियाचें पोतें न्यावें ॥३॥
३६७३
अपराधी म्हणोनि येतों काकुलती । नाहीं तरी होती काय चाड ॥१॥
येइल तारूं तरी तारा जी देवा । नाहीं तरी सेवा घ्या वो भार ॥ध्रु.॥
कासया मी आतां वंचूं हे शरीर । आहें बारगीर जाई जनें ॥२॥
तुका म्हणे मन करूनि मोकळें । आहें साळेंढाळें उदार मी ॥३॥
३६७४
माझे तों फुकाचे कायेचे चि कष्ट । नव्हे क्रियानष्ट तुम्हांऐसा ॥१॥
कांहीं च न वंचीं आजिचा प्रसंगीं । सकळा ही अंगीं करीन पूजा ॥ध्रु.॥
द्यावें काहीं तुम्हीं हें तों नाहीं आस । असों या उदास देहभावें ॥२॥
तुका म्हणे माझी मावळली खंती । समाधान चित्तीं सर्वकाळ ॥३॥
३६७५
स्वामीचिया सत्ता । आधीं वर्म येतें हाता । पुढती विशेषता । लाभें लाभ आगळा ॥१॥
करीं कवतुकाचे बोल । परि जिव्हाळ्याची ओल । आवडे रसाळ । मायबापा लाडाचें ॥ध्रु.॥
मनें मेळविलें मना । नाहीं अभावी शाहणा । अंतरींच्या खुणा । वरि दिल्या उमटोनि ॥२॥
नाहीं पराश्रमें काळा । अवघ्या जागविल्या वेळा । देवासी निराळा । तुका क्षण न सोडी ॥३॥
३६७६
एके ठायीं अन्नपाणी । ग्रासोग्रासीं चिंतनीं ॥१॥
वेळोवेळां जागवितों । दुजें येइल म्हुण भीतों ॥ध्रु.॥
नाहीं हीं गुंतत उपचारीं । मानदंभाचे वेव्हारीं ॥२॥
तुका जालासे शाहाणा । आड लपे नारायणा ॥३॥
३६७७
वैरागरापाशीं रत्नाचिया खाणी । हे चि घ्यावी धणी फावेल तों ॥१॥
येथें नाहीं तर्कवितर्काची चाड । होतसे निवाड खर्‍या खोट्यां ॥ध्रु.॥
उगा च सारावा वाढिला तो ठाव । वाढितिया भाव कळतसे ॥२॥
तुका म्हणे टांचणीचें पाणी । येथें झरवणी जैशातैसें ॥३॥
३६७८
समर्थ या नांवें दिनांचा कृपाळ । हें तंव सकळ स्वामीअंगीं ॥१॥
मज काय लागे करणें विनवणी । विदित चरणीं सकळ आहे ॥ध्रु.॥
दयासिंधु तुम्हां भांडवल दया । सिंचावें आतां या कृपापीयूषें ॥२॥
तुका म्हणे अवो पंढरिनिवासे । बहु जीव आसे लागलासे ॥३॥
३६७९
लेखिलें कवित्व माझे सहज बोल । न लगे चि ओल जिव्हाळ्याची ॥१॥
नये चि उत्तर कांहीं परतोनि । जालों नारायणीं न सरतें ॥ध्रु.॥
लाजिरवाणी कां वदली हे वाचा । नव्हे च ठायींचा मननशीळ ॥२॥
तुका म्हणे फळ नव्हे चि सायासा । पंढरीनिवासा काय जालें ॥३॥
३६८०
येणें जाला तुमचे पोतडीचा झाडा । केलासी उघडा पांडुरंगा ॥१॥
भरूनियां घरीं राहिलों वाखती । आपुली निश्चिंती आपल्यापें ॥ध्रु.॥
आतां काय उरी उरली ते सांगा । आणिलेति जगाचिये साक्षी ॥२॥
तुका म्हणे कोठें पाहोंजासी आतां । माझी जाली सत्ता तुम्हांवरि ॥३॥
३६८१
तुमच्या पाळणा ओढतसे मन । गेलों विसरोन आपणासी ॥१॥
लागेल पालटें फेडावें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
तुमचे आवडी संबंधाचा त्याग । घेतला ये लाग जगनिंदेचा ॥२॥
तुका म्हणे जैसा माझा जीव ओढे । तैसें च तिकडे पाहिजेल ॥३॥
३६८२
नाहीं मज कोणी उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रम्हांडांत ॥१॥
कासया जी माझी करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता संतीं ॥ध्रु.॥
विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । सत्तेनें तो चाळी आपुलिये ॥२॥
तुका म्हणे माझें पाळणपोषण । करितां आपण पांडुरंगा ॥३॥
३६८३
मज कांहीं सीण न व्हावा यासाटीं । कृपा तुम्हां पोटीं उपजलीं ॥१॥
होतें तैसें केलें आपलें उचित । शिकविलें हित बहु बरें ॥ध्रु.॥
आम्ही न मनावी कोणाची आशंका । तुम्हां भय लोकां आहे मनीं ॥२॥
तुका म्हणे आतां संचिताचा ठेवा । वोडवला घ्यावा जैसा तैसा ॥३॥
३६८४
कोणाचें चिंतन करूं ऐशा काळें । पायांचिया बळें कंठीतसें ॥१॥
पाहातसें वाट येई गा विठ्ठला । मज कां हा केला परदेश ॥ध्रु.॥
बहुतांचे सत्ते जालों कासावीस । जाय रात्री दिस वैरियांचा ॥२॥
तुका म्हणे बैसें मनाचिये मुळीं । तरीं च ही जाळीं उगवतीं ॥३॥
३६८५
कां जी तुम्हीं ऐसे नव्हा कृपावंत । निवे माझें चित्त ठायिंच्या ठायीं ॥१॥
कांही शम नये विषम अंतरा । शांतीचा तो बरा ऐसा योग ॥ध्रु.॥
दुःखी होतों पंचभूतांच्या विकारें । जडत्वें दातारें राखावीं तीं ॥२॥
तुका म्हणे मोडा अहंकाराची मान । धरितों चरण म्हणऊनि ॥३॥
३६८६
मागत्याची कोठें घडते निरास । लेंकरा उदास नाहीं होतें ॥१॥
कासया मी होऊं उतावीळ जीवीं । जाणता गोसावी सर्व आहे ॥ध्रु.॥
जाला तरी वेळ कवतुकासाटीं । निर्दया तों पोटीं उपजेना ॥२॥
तुका म्हणे त्यासी ठाउकें उचित । होईंल संकेत नेमियेला ॥३॥
३६८७
आरुषा वचनीं मातेची आवडी । म्हणऊनि तांतडी घेती नाहीं ॥१॥
काय होइल माझें मांडिलें कवतुक । आदराची भूक रडारोवी ॥ध्रु.॥
लपोनियां करी चुकुर माऊली । नाहीं होती केली निष्ठासांडी ॥२॥
तुका म्हणे करी पारखीं वचनें । भेवउनि तान्हें आळवावें ॥३॥
३६८८
प्रीतीच्या भांडणा नाहीं शिरपाव । वचनाचे चि भाव निष्ट‍ता ॥१॥
जीणें तरी एका जीवें उभयता । पुत्राचिया पिता दुखवे दुःखें ॥ध्रु.॥
काय जाणे तुटों मायेचें लिगाड । विषम तें आड उरों नेणें ॥२॥
तुका म्हणे मज करुणा उत्तरें । करितां विश्वंभरे पाविजैल ॥३॥
३६८९
नको घालूं झांसां । मना उपाधिवोळसा ॥१॥
जे जे वाहावे संकल्प । पुण्य तरी ते चि पाप ॥ध्रु.॥
उपजतो भेव । होतो कासावीस जीव ॥२॥
तुका म्हणे पाहों । होइल तें निवांत राहों ॥३॥
३६९०
बीजीं फळाचा भरवसा । जतन सिंचनासरिसा । चाविलिया आसा । काकुलती ते नाड ॥१॥
हा तों गडसंदीचा ठाव । पिके पिकविला भाव । संकोचोनि जीव । दशा केली जतन ॥ध्रु.॥
माती घाली धनावरी । रांडा रोटा वरीवरी । सुखाचे सेजारीं । दुःख भ्रमें भोगीतसे ॥२॥
तुका म्हणे दिशाभुली । जाल्या उफराटी चाली । निवाडाची बोली । अनुभवें साक्षीसी ॥३॥
३६९१
काय उरली ते करूं विनवणी । वेचलों वचनीं पांडुरंगा ॥१॥
अव्हेरलों आतां कैचें नामरूप । आदर निरोप तरि तो नाहीं ॥ध्रु.॥
माझा मायबाप ये गेलों सलगी । तों हें तुम्हां जगीं सोयइरिका ॥२॥
तुका म्हणे आतां जोडोनियां हात । करी दंडवत ठायिंचाठायीं ॥३॥
३६९२
आवडी धरूनि करूं गेलों लाड । भक्तिप्रेमकोड न पुरे चि ॥१॥
म्हणऊनि जीव ठेला असावोनि । खेद होतो मनीं बहु साल ॥ध्रु.॥
वेठीऐसें वाटे निर्फळ कारण । शीतळ होऊन खोडावलों ॥२॥
तुका म्हणे सरतें नव्हें चि पायांपें । बळ केलें पापें नव्हें चि भेटी ॥३॥
३६९३
प्रीतीचा तो कळवळा । जिव्हाळाचि वेगळा ॥१॥
बहु नेदी रडों माता । दुश्चित होतां धीर नव्हे ॥ध्रु.॥
वरी वरी तोंडापुरतें । मोहोरी तें कळतसे ॥२॥
जाणोनियां नेणता तुका । नव्हे लोकांसारिखा ॥३॥
३६९४
हा गे हा चि आतां लाहो । माझा अहो विठ्ठला ॥१॥
दंडवत दंडवत । वेगळी मात न बोलें ॥ध्रु.॥
वेगळाल्या कोठें भागें । लाग लागें लावावा ॥२॥
तुका म्हणे केल्या जमा । वृत्तितमा भाजूनि ॥३॥
३६९५
तुम्हांसी न कळे सांगा काय एक । असया संकल्प वागवूं मी ॥१॥
आहे तेथें सत्ता ठेविलें स्थापूनि । प्रमाणें चि वाणी वदे आज्ञा ॥ध्रु.॥
कृपा जाली मग न लगे अंगसंग । निजध्यासें रंग चढता राहे ॥२॥
तुका म्हणे मागें बोलिलों तें वाव । आतां हा चि भाव दृढ झाला ॥३॥
३६९६
आवडी न पुरे मायबापापासीं । घडों का येविसीं सकईंल ॥१॥
होईंल नेमलें आपुलिया काळें । आलीयाचा बळें आघ्रो उरे ॥ध्रु.॥
जाणविलें तेथे थोडें एकवेळा । सकळ ही कळा सर्वोत्तमीं ॥२॥
तुका म्हणे निवेदिलें गुह्य गुज । आतां तुझी तुज सकळ चिंता ॥३॥
३६९७
वोखटा तरी मी विटलों देहासी । पुरे आतां जैसी जोडी पुन्हां ॥१॥
किती मरमर सोसावी पुढती । राहिलों संगती विठोबाचे ॥ध्रु.॥
आतां कोण याचा करील आदर । जावो कळिवर विटंबोनि ॥२॥
तुका म्हणे आतां सांडि तें चि सांडि । कोण फिरे लंडी यासी मागें ॥३॥
३६९८
हें ही ऐसें तें ही ऐसें । उभय पिसें अविचार ॥१॥
अभिमानाचे ठेलाठेलीं । मधीं जाली हिंपुष्टी ॥ध्रु.॥
धीरा शांती ठाव नुरे । हा चि उरे आबाळ्या ॥२॥
कौतुक हें पाहे तुका । कढतां लोकां अधनि ॥३॥
३६९९
हित जाणे चित्त । कळों येतसे उचित ॥१॥
परिहार ते संपादनी । सत्य कारण कारणीं ॥ध्रु.॥
वरदळ तें नुतरे कसीं । आगीमध्यें तें रसीं ॥२॥
तुका म्हणे करुनी खरें । ठेवितां तें पुढें बरें ॥३॥
३७००
देवें दिला देह भजना गोमटा । तों या जाला भांटा बाधिकेच्या ॥१॥
ताठोनियां मान राहिली वरती । अहंकारा हातीं लवों नल्हे ॥ध्रु.॥
दास म्हणावया न वळे रसना । सइरवचना बासे गळा ॥२॥
तुका म्हणे कोठें ठेवावा विटाळ । स्नानें नीर्मळ व्हावयासी ॥३॥