मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|संत तुकाराम गाथा|
अभंग संग्रह १६०१ ते १७००

तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह १६०१ ते १७००

तुकाराम महाराजांचे अभंग म्हणजे रोजच्या जीवनातील विविध व्यवहारातील सुत्ररूपाने केलेले मार्गदर्शन आणि जीवनाचे महाभाष्य.

Tukaram was one of the greatest poet saints, whose Abhang says the greatest philosophy of routine life.


१६०१

आम्ही जातों तुम्ही कृपा असों द्यावी । सकळा सांगावी विनंती माझी ॥१॥

वाडवेळ जाला उभा पांडुरंग । वैकुंठा श्रीरंग बोलावितो ॥२॥

अंतकाळीं विठो आम्हांसी पावला । कुडीसहित जाला गुप्त तुका ॥३॥

१६०२

तुका उतरला तुकीं । नवल जालें तिहीं लोकीं ॥१॥

नित्य करितों कीर्तन । हें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥

तुका बैसला विमानीं । संत पाहाती लोचनीं ॥२॥

देव भावाचा भुकेला । तुका वैकुंठासी नेला ॥३॥

१६०३

न देखिजे ऐसें केलें । या विठ्ठलें दुःखासी ॥१॥

कृपेचिये सिंव्हासनीं । अधिष्ठानीं बैसविलें ॥ध्रु.॥

वाजता तो नलगे वारा । क्षीरसागरा शयनीं ॥२॥

तुका म्हणें अवघें ठायीं । मज पायीं राखिलें ॥३॥

१६०४

वाराणसीपयपत असों सुखरूप । सांगावा निरोप संतांसी हा ॥१॥

येथूनियां आम्हां जाणें निजधामा । सवें असे आम्हां गरुड हा ॥२॥

कृपा असों द्यावी मज दीनावरी । जातोंसों माहेरी तुका म्हणे ॥३॥

॥२४॥

शखे १५७१ एकाहत्तरीं विरोधनामसंवत्सरीं फालगुनवद्य

द्वितीया सोमवासरीं प्रथमप्रहरीं तुकोबा गुप्त जाले ॥१॥

१६०५

जाती पंढरीस । म्हणे जाईंन तयांस ॥१॥

तया आहे संवसार । ऐसें बोले तो माहार ॥ध्रु.॥

असो नसो भाव । जो हा देखे पंढरिराव ॥२॥

चंद्रभागे न्हाती । तुका म्हणे भलते याती ॥३॥

१६०६

धरियेलीं सोंगें । येणें अवघीं पांडुरंगें ॥१॥

तें हें ब्रम्ह विटेवरी । उभें चंद्रभागे तिरीं ॥ध्रु.॥

अंतर व्यापी बाहे । धांडोळितां कोठें नोहे ॥२॥

योगयागतपें । ज्याकारणें दानजपें ॥३॥

दिले नेदी जति । भोग सकळ ज्या होती ॥४॥

अवघी लीळा पाहे । तुका म्हणे दासां साहे ॥५॥

१६०७

ज्याचे गर्जतां पवाडे । कळिकाळ पायां पडे ॥१॥

तो हा पंढरीचा राणा । पुसा सा चौं अठरा जणां ॥ध्रु.॥

चिंतितां जयासी । भुक्तिमुक्ति कामारी दासी ॥२॥

वैकुंठासी जावें । तुका म्हणे ज्याच्या नांवें ॥३॥

१६०८

ज्याचे गर्जतां पवाडे । श्रुतिशास्त्रां मौन्य पडे ॥१॥

तेथें माझी वाचा किती । पुरे करावया स्तुती ॥ध्रु.॥

सिणलें सहजर तोंडें । शेषाफणी ऐसें धेंडें ॥२॥

तुका म्हणे मही । पत्र सिंधु न पुरे शाही ॥३॥

१६०९

देव राखे तया मारील कोण । न मोडे कांटा हिंडतां वन ॥१॥

न जळे न बुडे नव्हे कांहीं । विष तें ही अमृत पाहीं ॥ध्रु.॥

न चुके वाट न पडे फंदीं । नव्हे कधीं कधीं यमबाधा ॥२॥

तुका म्हणे नारायण । येता गोर्‍या वारी वाण ॥३॥

१६१०

कोठे गुंतलासी द्वारकेच्या राया । वेळ कां सखया लावियेला ॥१॥

दिनानाथ ब्रीद सांभाळीं आपुले । नको पाहों केलें पापपुण्य ॥ध्रु.॥

पतितपावन ब्रीदें चराचर । पातकी अपार उद्धरिले ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे द्रौपदीचा धांवा । केला तैसा मला पावें आतां ॥३॥

१६११

कोठें गुंतलासी कोणांच्या धांवया । आली देवराया निद्रा तुज ॥१॥

कोठें गुंतलासी भक्तिप्रेमसुखें । न सुटेती मुखें गोपिकांचीं ॥ध्रु.॥

काय पडिलें तुज कोणाचें संकट । दुरी पंथ वाट न चालवे ॥२॥

काय माझे तुज गुण दोष दिसती । म्हणोनि श्रीपती कोपलासी ॥३॥

काय जालें सांग माझिया कपाळा । उरला जीव डोळां तुका म्हणे ॥४॥

१६१२

परस्त्रीतें म्हणतां माता । चत्ति लाजवितें चित्ती ॥१॥

काय बोलोनियां तोंडें । मनामाजी कानकोंडें ॥ध्रु.॥

धर्मधारष्टिगोष्टी सांगे । उष्ट्या हाते नुडवी काग ॥२॥

जें जें कर्म वसे अंगीं । तें तें आठवे प्रसंगीं ॥३॥

बोले तैसा चाले । तुका म्हणे तो अमोल ॥४॥

१६१३

असत्य वचन होतां सर्व जोडी । जरी लग्नघडी परउपकार ॥१॥

जाईंल पतना यासि संदेह नाहीं । साक्ष आहे कांहीं सांगतों ते ॥ध्रु.॥

वदविलें मुखें नारायणें धर्मा । अंगुष्ठ त्या कर्मासाटीं गेला ॥२॥

तुका म्हणे आतां सांभळा रे पुढें । अंतरिंचे कुडें देइल दुःख ॥३॥

१६१४

जळों त्याचें तोंड । ऐसी कां ते व्याली रांड ॥१॥

सदा भोवयासी गांठी । क्रोध धडधडीत पोटीं ॥ध्रु.॥

फोडिली गोंवरी । ऐसी दिसे तोंडावरी ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं । चित्ती समाधान कांहीं ॥३॥

१६१५

तोंडें खाये फार । पादे बोचा करी मार ॥१॥

एक ऐसे ते शाहाणे । आपुले अधीन तें नेणें ॥ध्रु.॥

कुले घालूनि उघडे । रागें पाहे लोकांकडे ॥२॥

खेळे जुतकर्म । मग बोंबली जुलूम ॥३॥

निजतां आला मोहो । वीतां म्हणे मेला गोहो ॥४॥

तुका म्हणे त्यांनीं । मनुष्यपणा केली हानी ॥५॥

१६१६

पतिव्रता नेणे आणिकांची स्तुती । सर्वभावें पति ध्यानीं मनीं ॥१॥

तैसें माझें मन एकविध जालें । नावडे विठ्ठलेंविण दुजें ॥ध्रु.॥

सूर्यविकासिनी नेघे चंद्रकळा । गाय ते कोकिळावसंतेंसी ॥२॥

तुका म्हणे बाळ मातेपुढें नाचे । बोल आणिकांचे नावडती ॥३॥

१६१७

पंडित म्हणतां थोर सुख । परि तो पाहातां अवघा मूर्ख ॥१॥

काय करावें घोकिलें । वेदपठण वांयां गेलें ॥ध्रु.॥

वेदीं सांगितलें तें न करी । सम ब्रम्ह नेणे दुराचारी ॥२॥

तुका देखे जीवीं शिव । हा तेथींचा अनुभव ॥३॥

१६१८

पंडित तो चि एक भला । नित्य भजे जो विठ्ठला ॥१॥

अवघें सम ब्रम्ह पाहे । सर्वां भूतीं विठ्ठल आहे ॥ध्रु.॥

रिता नाहीं कोणी ठाव । सर्वां भूतीं वासुदेव ॥२॥

तुका म्हणे तो चि दास । त्यां देखिल्या जाती दोष ॥३॥

१६१९

ऐका पंडितजन । तुमचे वंदितों चरण ॥१॥

नका करूं नरस्तुति । माझी परिसा हे विनंती ॥ध्रु.॥

अन्न आच्छादन । हें तों प्रारब्धा अधीन ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । सुखें वेचा नारायणीं ॥३॥

१६२०

विठ्ठल टाळ विठ्ठल दिंडी । विठ्ठल तोंडीं उच्चारा ॥१॥

विठ्ठल अवघ्या भांडवला । विठ्ठल बोला विठ्ठल ॥ध्रु.॥

विठ्ठल नाद विठ्ठल भेद । विठ्ठल छंद विठ्ठल ॥२॥

विठ्ठल सुखा विठ्ठल दुःखा । तुकया मुखा विठ्ठल ॥३॥

१६२१

काय तुझें वेचे मज भेटी देतां । वचन बोलतां एक दोन ॥१॥

काय तुझें रूप घेतों मी चोरोनि । त्या भेणें लपोनि राहिलासी ॥ध्रु.॥

काय तुझें आम्हां करावें वैकुंठ । भेवों नको भेट आतां मज ॥२॥

तुका म्हणे तुझी नलगे दसोडी । परि आहे आवडी दर्शनाची ॥३॥

१६२२

संतनिंदा ज्याचे घरीं । नव्हे घर ते यमपुरी ॥१॥

त्याच्या पापा नाहीं जोडा । संगें जना होय पीडा ॥ध्रु.॥

संतनिंदा आवडे ज्यासी । तो जिता चि नर्कवासी ॥२॥

तुका म्हणे तो नष्ट । जाणा गाढव तो स्पष्ट ॥३॥

१६२३

आलें देवाचिया मना । तेथें कोणाचें चालेना ॥१॥

हरिश्चंद्र ताराराणी । वाहे डोंबा घरीं पाणी ॥ध्रु.॥

पांडवांचा साहाकारी । राज्यावरोनि केले दुरी ॥२॥

तुका म्हणे उगेचि राहा । होईंल तें सहज पाहा ॥३॥

१६२४

निजल्यानें गातां उभा नारायण । बैसल्या कीर्तन करितां डोले ॥१॥

उभा राहोनियां मुखीं नाम वदे । नाचे नाना छंदें गोविंद हा ॥ध्रु.॥

मारगीं चालतां मुखीं नाम वाणी । उभा चक्रपाणी मागें पुढें ॥२॥

तुका म्हणे यासी कीर्तनाची गोडी । प्रेमे घाली उडी नामासाटीं ॥३॥

१६२५

काम क्रोध आम्ही वाहिले विठ्ठलीं । आवडी धरिली पायांसवें ॥१॥

आतां कोण पाहे मागें परतोनि । गेले हारपोनि देहभाव ॥ध्रु.॥

रिद्धिसिद्धी सुखें हाणितल्या लाता । तेथें या प्राकृता कोण मानी ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही विठोबाचे दास । करूनि ठेलों ग्रास ब्रम्हांडाचा ॥३॥

१६२६

उठाउठीं अभिमान । जाय ऐसें स्थळ कोण ॥१॥

तें या पंढरीस घडे । खळां पाझर रोकडे ॥ध्रु.॥

अश्रूचिया धारा । कोठें रोमांच शरीरा ॥२॥

तुका म्हणे काला । कोठें अभेद देखिला ॥३॥

१६२७

पंढरी पंढरी । म्हणतां पापाची बोहोरी ॥१॥

धन्य धन्य जगीं ठाव । होतो नामाचा उत्साव ॥ध्रु.॥

रिद्धिसिद्धी लोटांगणीं । प्रेमसुखाचिया खाणी ॥२॥

अधिक अक्षरानें एका । भूवैकुंठ म्हणे तुका ॥३॥

१६२८

भार घालीं देवा । न लगे देश डोईं घ्यावा ॥१॥

देह प्रारब्धा अधीन । सोसें अधिक वाढे सीण ॥ध्रु.॥

व्यवसाय निमत्ति । फळ देतसे संचित ॥२॥

तुका म्हणे फिरे । भोंवडीनें दम जिरे ॥३॥

१६२९

भोग भोगावरी द्यावा । संचिताचा करुनी ठेवा ॥१॥

शांती धरणें जिवासाटीं । दशा उत्तम गोमटी ॥ध्रु.॥

देह लेखावें असार । सत्य परउपकार ॥२॥

तुका म्हणे हे मिरासी । बुडी द्यावी ब्रम्हरसी ॥३॥

१६३०

येथें बोलोनियां काय । व्हावा गुरू तरि जाय ॥१॥

मज न साहे वांकडें । ये विठ्ठलकथेपुढें ॥ध्रु.॥

ऐकोनि मरसी कथा। जंव आहेसि तुं जीता ॥२॥

हुरमतीची चाड । तेणें न करावी बडबड ॥३॥

पुसेल कोणी त्यास । जा रे करीं उपदेश ॥४॥

आम्ही विठ्ठलाचे वीर । फोडूं कळिकाळाचें शीर ॥५॥

घेऊं पुढती जन्म । वाणूं कीर्त मुखें नाम ॥६॥

तुका म्हणे मुक्ती । नाहीं आस चि ये चित्ती ॥७॥

१६३१

आनुहातीं गुंतला नेणे बाह्य रंग । वृत्ति येतां मग बळ लागे ॥१॥

मदें माते तया नाहीं देहभाव । आपुले आवेव आवरितां ॥ध्रु.॥

आणिकांची वाणी वेद तेणें मुखें । उपचारदुःखें नाठवती ॥२॥

तें सुख बोलतां आश्चर्य या जना । विपरीत मना भासतसे ॥३॥

तुका म्हणे बाह्य रंग तो विठ्ठल । अंतर निवालें ब्रम्हरसें ॥४॥

१६३२

ब्रम्हरसगोडी तयांसी फावली । वासना निमाली सकळ ज्यांची ॥१॥

नाहीं त्या विटाळ अखंड सोंवळीं । उपाधीवेगळीं जाणिवेच्या ॥ध्रु.॥

मन हें निश्चळ जालें एके ठायीं । तयां उणें काईं निजसुखा ॥२॥

तीं चि पुण्यवंतें परउपकारी । प्रबोधी त्या नारीनरलोकां ॥३॥

तुका म्हणे त्यांचे पायीं पायपोस । होऊनियां वास करिन तेथें ॥ ४॥

१६३३

जैसें तैसें राहे देवाचें हें देणें । यत्न करितां तेणें काय नव्हे ॥१॥

दासां कृपासिंधु नुपेक्षी सर्वथा । अंतरींची व्यथा कळे त्यासी ॥ध्रु.॥

मागों नेणे परी माय जाणे वर्म । बाळा नेदी श्रम पावों कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे मज अनुभव अंगें । वचन वाउगें मानेना हें ॥३॥

१६३४

आम्हां हरिच्या दासां कांहीं । भय नाहीं त्रैलोकीं ॥१॥

देव उभा मागें-पुढें । उगवी कोडें संकट ॥ध्रु.॥

जैसा केला तैसा होय । धांवे सोय धरोनि ॥२॥

तुका म्हणे असों सुखें । गाऊं मुखें विठोबा ॥३॥

१६३५

परद्रव्यपरनारीचा अभिळास । तेथूनि हारास सर्वभाग्या ॥१॥

घटिका दिवस मास वरुषें लागेतीन । बांधलें पतन गांठोडीस ॥ध्रु.॥

पुढें घात त्याचा रोकडा शकुन । पुढें करी गुण निश्चयेंसी ॥२॥

तुका म्हणे एकां तडतांथवड । काळ लागे नाड परी खरा ॥३॥

१६३६

समर्थाचें केलें । कोणां जाईंल मोडिलें ॥१॥

वांयां करावी ते उरे । खटपटें सोस पुरे ॥ध्रु.॥

ठेविला जो ठेवा । आपुलाला तैसा खावा ॥२॥

ज्याचें त्याचें हातीं । भुके तयाची फजिती ॥३॥

तुका म्हणे कोटी । बाळे जाले शूळ पोटी ॥४॥

१६३७

हे माझी मिराशी । ठाव तुझ्या पायांपाशीं ॥१॥

याचा धरीन अभिमान । करीन आपुलें जतन ॥ध्रु.॥

देऊनियां जीव । बळी साधिला हा ठाव ॥२॥

तुका म्हणे देवा । जुन्हाट हे माझी सेवा ॥३॥

१६३८

नेणे गति काय कवण अधोगति । मानिली निश्चिंती तुझ्या पायीं ॥१॥

कर्म धर्म कोण नेणें हा उपाव । तुझ्या पायीं भाव ठेवियेला ॥ध्रु.॥

नेणें निरसं पाप पुण्य नेणें काय । म्हणऊनि पाय धरिले तुझे ॥२॥

वेडा मी अविचार न कळे विचार । तुज माझा भार पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे तुज करितां नव्हे काय । माझा तो उपाय कवण तेथें ॥४॥

१६३९

तुझा म्हणऊनि जालों उतराईं । त्याचें वर्म काईं तें मी नेणें ॥१॥

हातीं धरोनियां दावीं मज वाट । पुढें कोण नीट तें चि देवा ॥ध्रु.॥

देवभक्तपण करावें जतन । दोहीं पक्षीं जाण तूं चि बळी ॥२॥

अभिमानें तुज लागली हे लाज । शरणागतां काज करावया ॥३॥

तुका म्हणे बहु नेणता मी फार । म्हणऊनि विचार जाणविला ॥४॥

१६४०

मारगीं चालतां पाउलापाउलीं । चिंतावी माउली पांडुरंग ॥१॥

सर्व सुख लागे घेउनिया पाठी । आवडींचा कंठीं रस ओती ॥ध्रु.॥

पीतांबरें छाया करी लोभापर । पाहे तें उत्तर आवडीचें ॥२॥

तुका म्हणे हें चि करावें जीवन । वाचे नारायण तान भूक ॥३॥

१६४१

जालों आतां दास । माझे तोडोनियां पाश ॥१॥

ठाव द्यावा पायांपाशीं । मी तो पातकांची राशी ॥ध्रु.॥

सकळ ही गोवा । माझा उगवूनि देवा ॥२॥

तुका म्हणे भय । करा जवळी तें नये ॥३॥

१६४२

अंतरींचें जाणां । तरि कां येऊं दिलें मना ॥१॥

तुमची करावी म्यां सेवा । आतां अव्हेरितां देवा ॥ध्रु.॥

नव्हती मोडामोडी । केली मागें ते चि घडी ॥२॥

तुका म्हणे दिला वाव । पायीं लागों दिला भाव ॥३॥

१६४३

पवित्र होईंन चरित्रउच्चारें । रूपाच्या आधारें गोजिरिया ॥१॥

आपुरती बुद्धी पुण्य नाहीं गांठी । पायीं घालीं मिठी पाहें डोळां ॥ध्रु.॥

गाईंन ओविया शिष्टांच्या आधारें । सारीन विचारें आयुष्या या ॥२॥

तुका म्हणे तुझें नाम नारायणा । ठेवीन मी मना आपुलिया ॥३॥

१६४४

काय ऐसा जन्म जावा वांयांविण । कांहीं तरी ॠण असो माथां ॥१॥

कोणे तरी काळें होईंल आठव । नाहीं जरी भाव भार खरा ॥ध्रु.॥

शता एकातरी जन्माच्या शेवटीं । कृपाळुवा पोटीं होइल दया ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं फांकों तरी देत । सर्वांचें उचित सांपडलें ॥३॥

१६४५

नाहीं कोणी दिस जात वांयांविण । साध्य नाहीं सीण लटिका चि ॥१॥

एकाचिये माथां असावें निमत्ति । नसो नाहीं हित कपाळीं तें ॥ध्रु.॥

कांहीं एक तरी बोलायाचा जागा । नेदिती वाउगा उभा ठाकों ॥२॥

तुका म्हणे वर्में कळों येती कांहीं । ओळखी जे नाहीं होईंल ते ॥३॥

१६४६

काय करील तें नव्हे विश्वंभर । सेवका दारद्रि लाज नाहीं ॥१॥

मजपासूनि हें पडिलें अंतर । काय तो अव्हेर करूं जाणे ॥ध्रु.॥

नामाच्या चिंतनें नासी गर्भवास । नेदी करूं आस आणिकांची ॥२॥

तुका म्हणे नेणों किती वांयां गेले । तयां उद्धरिलें पांडुरंगें ॥३॥

१६४७

संध्या करितोसी केशवाच्या नांवें । आरंभीं तें ठावें नाहीं कैसें ॥१॥

किती या सांगावें करूनि फजित । खळ नेणे हित जवळीं तें ॥ध्रु.॥

माजल्या न कळे उचित तें काय । नेघावें तें खाय घ्यावें सांडी ॥२॥

तुका म्हणे घेती भिंती सवें डोकें । वावसी तें एकें अंधारलीं ॥३॥

१६४८

दुधाचे घागरी मद्याचा हा बुंद । पडिलिया शुद्ध नव्हे मग ॥१॥

तैसे खळां मुखें न करावें श्रवण । अहंकारें मन विटाळलें ॥ध्रु.॥

काय करावीं तें बत्तीस लक्षणें । नाक नाहीं तेणें वांयां गेलीं ॥२॥

तुका म्हणे अन्न जिरों नेदी माशी । आपुलिया जैशी सवें श्वगॉ ॥३॥

१६४९

सांगावें तें बरें असतें हें पोटीं । दुःख देते खोटी बुद्धी मग ॥१॥

आपला आपण करावा वेव्हार । जिंकोनि अंतर मन ग्वाही ॥ध्रु.॥

नाहीं मागें येत बोलिलें वचन । पावावा तो सीण बरा मग ॥२॥

तुका म्हणे बहु भ्यालों खटपटे । आतां देवा खोटे शब्द पुरे ॥३॥

वाराणसीस यात्रा चालली तेव्हां स्वामींनीं भागीरथीस पत्र धाडिलें - ते अभंग ॥ ४ ॥

१६५०

परिसें वो माते माझी विनवणी । मस्तक चरणीं ठेवीतसें ॥१॥

भागीरथी महादोष निवारणी । सकळां स्वामिणी तीर्थांचिये ॥ध्रु.॥

जीतां भुक्ति मोक्ष मरणें तुझ्या तिरीं । अहिक्यपरत्री सुखरूप ॥२॥

तुका विष्णुदास संतांचें पोसनें । वागपुष्प तेणें पाठविलें ॥३॥

१६५१

तुम्ही विश्वनाथ । दीनरंक मी अनाथ ॥१॥

कृपा कराल ते थोडी । पायां पडिलों बराडी ॥ध्रु.॥

काय उणें तुम्हांपाशीं । मी तों अल्पें चि संतोषी ॥२॥

तुका म्हणे देवा । कांहीं भातुकें पाठवा ॥३॥

१६५२

पिंड पदावरी । दिला आपुलिये करीं ॥१॥

माझें जालें गयावर्जन । फिटलें पितरांचें ॠण ॥ध्रु.॥

केलें कर्मांतर । बोंब मारिली हरिहर ॥२॥

तुका म्हणे माझें । भार उतरलें ओझें ॥३॥

॥३॥

१६५३

मथुरेच्या राया । माझें दंडवत पायां ॥१॥

तुमचे कृपेचें पोसनें । माझा समाचार घेणें ॥ध्रु.॥

नाम धरिलें कंठीं । असें आर्तभूत पोटीं ॥२॥

जीवींचें ते जाणा । तुका म्हणे नारायणा ॥३॥

१६५४

जाय तिकडे लागे पाठीं । नाहीं तुटी आठवाची ॥१॥

हरूनियां नेलें चत्ति । माझें थीत भांडवल ॥ध्रु.॥

दावूनियां रूप डोळां । मन चाळा लावियेलें ॥२॥

आणीक तोंडा पडिली मिठी । कान गोठी नाइकती ॥३॥

बोलिल्याचा आठव न घडे । वाणी ओढे ते सोईं ॥४॥

तुका म्हणे प्रेमधगी । भरली अंगीं अखंड ॥५॥

१६५५

नको ऐसें जालें अन्न । भूक तान ते गेली ॥१॥

गोविंदाची आवडी जीवा । करीन सेवा धणीवरी ॥ध्रु.॥

राहिलें तें राहो काम । सकळ धर्म देहीचे ॥२॥

देह घरिला त्याचें फळ । आणीक काळ धन्य हा ॥३॥

जाऊं नेदीं करितां सोस । क्षेमा दोष करवीन ॥४॥

तुका म्हणे या च पाठी । आता साटी जीवाची ॥५॥

१६५६

वाट पाहें हरि कां नये आझूनि । निष्ठ‍ कां मनीं धरियेलें ॥१॥

काय करूं धीर होत नाहीं जीवा । काय आड ठेवा उभा ठेला ॥ध्रु.॥

नाहीं माझा धांवा पडियेला कानीं । कोठें चक्रपाणी गुंतलेती ॥२॥

नाही आलें कळों अंतरा अंतर । कृपावंत फार ऐकतो ॥३॥

बहुता दिसांचें राहिलें भातुकें । नाहीं कवतुकें कृवाळिलें ॥४॥

तुका म्हणे देई एकवेळा भेटी । शीतळ हें पोटीं होइल मग ॥५॥

१६५७

नाहीं दिलें कधीं कठिण उत्तर । तरी कां अंतर पडियेलें ॥१॥

म्हणऊनि आतां वियोग न साहे । लांचावलें देहे संघष्टणें ॥ध्रु.॥

वेळोवेळां वाचे आठवितों नाम । अधिक चि प्रेम चढे घेतां ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगे जननिये । घेऊनि कडिये बुझाविलें ॥३॥

१६५८

आतां न करीं सोस । सेवीन हा ब्रम्हरस ॥१॥

सुखें सेवीन अमृत । ब्रम्हपदींचें निश्चित ॥ध्रु.॥

तुमचा निज ठेवा । आम्ही पाडियेला ठावा ॥२॥

तुका म्हणे देवरांया । आतां लपालेती वांयां ॥३॥

१६५९

जेथें जेथें जासी । तेथें मज चि तूं पासी ॥१॥

ऐसा पसरीन भाव । रिता नाहीं कोणी ठाव ॥ध्रु.॥

चत्ति जडलें पायीं । पाळती हें ठायीं ठायीं ॥२॥

तुका म्हणे पोटीं । देव घालुनि सांगें गोष्टी ॥३॥

१६६०

सांपडला हातीं । तरी जाली हे निश्चिंती ॥१॥

नाहीं धांवा घेत मन । इंद्रियांचें समाधान ॥ध्रु.॥

सांडियेला हेवा । अवघा संचिताचा ठेवा ॥२॥

तुका म्हणे काम । निरसुनियां घेतों नाम ॥३॥

१६६१

मुक्तिपांग नाहीं विष्णुचिया दासां । संसार तो कैसा न देखती ॥१॥

बैसला गोविंद जडोनियां चित्ती । आदि ते चि अंतीं अवसान ॥ध्रु.॥

भोग नारायणा देऊनि निराळीं । ओविया मंगळीं तो चि गाती ॥२॥

बळ बुद्धी त्यांची उपकारासाटीं । अमृत तें पोटी सांटवलें ॥३॥

दयावेंत तरी देवा च सारिखीं । आपुलीं पारखीं नोळखती ॥४॥

तुका म्हणे त्यांचा जीव तो चि देव । वैकुंठ तो ठाव वसती तो ॥५॥

१६६२

सेवीन उच्छिष्ट लोळेन अंगणीं । वैष्णवां चरणीं होइन जोडा ॥१॥

ऐसें जन्म आतां मज देई देवा । आवडी हे जीवा सर्व काळ ॥ध्रु.॥

त्यांचे चरणरज येती अंगावरी । वंदीत ते शिरीं जाइन मागें ॥२॥

तुका म्हणे येथें राहिलासे भाव । सकळ ही वाव जाणोनियां ॥३॥

१६६३

क्षेम देयाला हो । स्फुरताती दंड बाहो ॥१॥

आतां झडझडां चालें । देई उचलूं पाउलें ॥ध्रु.॥

सांडीं हंसगती । बहु उत्कंठा हे चित्ती ॥२॥

तुका म्हणे आईं । श्रीरंगे विठाबाईं ॥३॥

१६६४

जेणें वेळ लागे । ऐसें सांडीं पांडुरंगे ॥१॥

कंठ कंठा मिळे देई । माझा वोरस तूं घेई ॥ध्रु.॥

नको पीतांबर । सांवरूं हे अळंकार ॥२॥

टाकीं वो भातुकें । लौकिकाचें कवतुकें ॥३॥

हातां पायां नको । कांहीं वेगळालें राखों ॥४॥

तुका म्हणे यावरी । मग सुखें अळंकारीं ॥५॥

१६६५

कृपेचा ओलावा । दिसे वेगळा चि देवा ॥१॥

मी हें इच्छीतसें साचें । न लगे फुकटशाईं काचें ॥ध्रु.॥

जेणें जाय कळसा । पाया उत्तम तो तैसा ॥२॥

तुका म्हणे घरीं । तुझ्या अवघिया परी ॥३॥

१६६६

दावूनियां कोणां कांहीं । ते चि वाहीं चाळविलीं ॥१॥

तैसें नको करूं देवा । शुद्धभावा माझिया ॥ध्रु.॥

रिद्धिसिद्धी ऐसे आड । येती नाड नागवूं ॥२॥

उदकाऐसे दावुनि ओढी । उर फोडी झळईं ॥३॥

दर्पणींचें दिलें धन । दिसे पण चरफडी ॥४॥

तुका म्हणे पायांसाटीं । करीं आटी कळों द्या ॥५॥

१६६७

काय माता विसरे बाळा । कळवळा प्रीतीचा ॥१॥

आवडीनें गळां मिठी । घाली उठी बैसवी ॥ध्रु.॥

लावूं धांवे मुख स्तना । नये मना निराळें ॥२॥

भावंडाचें भातें दावी । आपुलें लावी त्यास जी ॥३॥

माझें थोडें त्याचें फार । उत्तर हें वाढवी ॥४॥

तुका म्हणे नारायणा । तुम्ही जाणां बुझावूं ॥५॥

१६६८

तरीं आम्ही तुझी धरियेली कास । नाहीं कोणी दास वांयां गेला ॥१॥

आगा पंढरीच्या उभ्या विटेवरी । येई लवकरी धांवें नेटे ॥ध्रु.॥

पालवितों तुज उभी करोनि बाहे । कृपावंता पाहे मजकडे ॥२॥

तुका म्हणे तुज बहु कान डोळे । कां हे माझे वेळे ऐसी परी ॥३॥

१६६९

करावा कांटाळा नव्हे हें उचित । आधीं च कां प्रीत लावियेली ॥१॥

जाणतसां तुम्हीं रूपाचें लाघव । आपुलें तें जीव घेतें ऐसा ॥ध्रु.॥

काय म्हणऊनि आलेती आकारा । आम्हां उजगरा करावया ॥२॥

तुका म्हणे भीड होती आजिवरी । आतां देवा उरी कोण ठेवी ॥३॥

१६७०

धरूनि पालव असुडीन करें । मग काय बरें दिसे लोकीं ॥१॥

काय तें विचारा ठायींचें आपणां । जो हा नारायणा अवकाश ॥ध्रु.॥

अंतर पायांसी तो वरी या गोष्टी । पडिलिया मिठी हालों नेदीं ॥२॥

रुसलेती तरी होईंल बुझावणी । तांतडी करूनि साधावें हें ॥३॥

सांपडलिया आधीं कारणासी ठाव । येथें करूं भाव दृढ आतां ॥४॥

तुका म्हणे तुझे ठाउके बोभाट । मग खटपट चुकली ते ॥५॥

१६७१

निष्ठ‍ा उत्तरीं न धरावा राग । आहे लागभाग ठायींचा चि ॥१॥

तूं माझा जनिता तूं माझा जनिता । रखुमाईंच्या कांता पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

मुळींच्या ठेवण्यां आहे अधिकार । दुरावोनि दूर गेलों होतों ॥२॥

पोटींच्या आठवा पडिला विसर । काहीं आला भार माथां तेणें ॥३॥

राखिला हा होता बहु चौघां चार । साक्षीने वेव्हार निवडिला ॥४॥

तुका म्हणे कांहीं बोलणें न लगे । आतां पांडुरंगे तूं मी ऐसें ॥५॥

१६७२

सांगतां गोष्टी लागती गोडा । हा तो रोकडा अनुभव ॥१॥

सुख जालें सुख जालें । नये बोले बोलतां ॥ध्रु.॥

अंतर तें नये दिसों । आतां सोस कासया ॥२॥

तुका म्हणे जतन करूं । हें चि धरूं जीवेंसी ॥३॥

१६७३

मजशीं पुरे न पडे वादें । सुख दोहींच्या संवादें ॥१॥

तूं चि आगळा काशानें । शिर काय पायांविणे ॥ध्रु.॥

वाहों तुझा भार । दुःख साहोनि अपार ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं भेद । देवा करूं नये वाद ॥३॥

१६७४

तुज नाहीं शक्ति । काम घेसी आम्हां हातीं ॥१॥

ऐसें अनुभवें पाहीं । उरलें बोलिजेसें नाहीं ॥ध्रु.॥

लपोनियां आड । आम्हां तुझा कैवाड ॥२॥

तुका म्हणे तुजसाठी । आम्हां संवसारें तुटी ॥३॥

१६७५

तुझाठायीं ओस । दोन्ही पुण्य आणि दोष ॥१॥

झडलें उरलें किती । आम्ही धरियेलें चित्ती ॥ध्रु.॥

कळलासी नष्टा । यातिक्रियाकर्मभ्रष्टा ॥२॥

तुका म्हणे बोला । नाहीं ताळा गा विठ्ठला ॥३॥

१६७६

भांडावें तों हित । ठायी पडा तें उचित ॥१॥

नये खंडों देऊं वाद । आम्हां भांडवलभेद ॥ध्रु.॥

शब्दासारसें भेटी । नये पडों देऊं तुटी ॥२॥

तुका म्हणे आळस । तो चि कारणांचा नास ॥३॥

१६७७

नव्हों गांढे आळसी । जो तूं आम्हांपुढें जासी ॥१॥

अरे दिलें आम्हां हातीं । वर्म वेवादाचें संतीं ॥ध्रु.॥

धरोनियां वाट । जालों शिरोमणि थोंट ॥२॥

तुका म्हणे देवा । वाद करीन खरी सेवा ॥३॥

१६७८

तुझा विसर नको माझिया जीवा । क्षण एक केशवा मायबापा ॥१॥

जाओ राहो देह आतां ये चि घडी । कायसी आवडी याची मज ॥ध्रु.॥

कुश्चीळ इंद्रियें आपुलिया गुणें । यांचिया पाळणें कोण हित ॥२॥

पुत्र पत्नी बंधु सोयरीं खाणोरीं । यांचा कोण धरी संग आतां ॥३॥

पिंड हा उसना आणिला पांचांचा । सेकीं लागे ज्याचा त्यासी देणें ॥४॥

तुका म्हणे नाहीं आणिक सोइरें । तुजविण दुसरें पांडुरंगा ॥५॥

१६७९

ऐसें सत्य माझें येईंल अंतरा । तरि मज करा कृपा देवा ॥१॥

वचनांसारिखें तळमळी चत्ति । बाहेरि तो आंत होइल भाव ॥ध्रु.॥

तरि मज ठाव द्यावा पायांपाशीं । सत्यत्वें जाणसी दास खरा ॥२॥

तुका म्हणे सत्य निकट सेवकें । तरि च भातुकें प्रेम द्यावें ॥३॥

१६८०

आदि वर्तमान जाणसी भविष्य । मागें पुढें नीस संचिताचा ॥१॥

आतां काय देऊं पायांपें परिहार । जाणां तो विचार करा देवा ॥ध्रु.॥

आपुलें तें येथें काय चाले केलें । जोडावे ते भले हात पुढें ॥२॥

तुका म्हणे फिके बोल माझे वारा । कराल दातारा होईंल तें ॥३॥

१६८१

सुखें न मनी अवगुण । दुःख भोगी त्याचें कोण ॥१॥

हें कां ठायींचें न कळे । राती करा झांकुनि डोळे ॥ध्रु.॥

चालोनि आड वाटे । पायीं मोडविले कांटे ॥२॥

तुका म्हणे कोणा । बोल ठेवितो शाहाणा ॥३॥

१६८२

आम्ही न देखों अवगुणां । पापी पवित्र शाहाणा ॥१॥

अवघीं रूपें तुझीं देवा । वंदूं भावें करूं सेवा ॥ध्रु.॥

मज मुक्ती सवें चाड । नेणें पाषाण धातु वाड ॥२॥

तुका म्हणे घोटीं । विष अमृत तुजसाटीं ॥३॥

१६८३

मज नाहीं तुझ्या ज्ञानाची ते चाड । घेतां वाटे गोड नाम तुझें ॥१॥

नेणतें लेंकरूं आवडीचें तान्हें । बोलतों वचनें आवडीनें ॥ध्रु.॥

भक्ती नेणें कांहीं वैराग्य तें नाहीं । घातला विठाईं भार तुज ॥२॥

तुका म्हणे नाचें निर्लज्ज होऊनि । नाहीं माझे मनीं दुजा भाव ॥३॥

१६८४

काय माझी संत पाहाती जाणीव । सर्व माझा भावत्यांचे पायीं ॥१॥

कारण सरतें करा पांडुरंगीं । भूषणाची जगीं काय चाड ॥ध्रु.॥

बोबडा उत्तरीं म्हणें हरिहरि । आणीक भीकारी नेणें दुजें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही विठ्ठलाचे दास । करितों मी आस उच्छिष्टाची॥३॥

१६८५

जीवाचें जीवन अमृताची तनु । ब्रम्हांड भूषणु नारायण ॥१॥

सुखाचा सांगात अंतकासी अंत । निजांचा निवांत नारायण ॥ध्रु.॥

गोडाचें ही गोड हर्षाचें ही कोड । प्रीतीचा ही लाड नारायण ॥२॥

भावाचा निज भाव नांवांचा हा नांव । अवघा पंढरिराव अवतरलासे ॥३॥

तुका म्हणे जें हें साराचें हें सार । माझा अंगीकार तेणें केला ॥४॥

१६८६

आतां मी सर्वथा नव्हें गा दुर्बळ । यातिहीनकुळ दैन्यवाणा ॥१॥

माय रखुमाईं पांडुरंग पिता । शुद्ध उभयतां पक्ष दोन्ही ॥ध्रु.॥

बापुडा मी नव्हें दुर्बळ ठेंगणा । पांगिला हा कोणा आणिकांसी ॥२॥

दृष्ट नव्हों आम्ही अभागी अनाथ । आमुचा समर्थ कैवारी हा ॥३॥

संवसार आम्हां सरला सकळ । लपोनियां काळ ठेला धाकें ॥४॥

तुका म्हणे जालों निर्भर मानसीं । जोडलिया रासी सुखाचिया ॥५॥

१६८७

केलें नाहीं मनीं तया घडे त्याग । उबगें उद्वेग नाहीं चित्ती ॥१॥

देव चि हा जाणे अंतरींचा भाव । मिथ्या तो उपाव बाह्य रंग ॥ध्रु.॥

त्यागिल्याचें ध्यान राहिलें अंतरीं । अवघी ते परी विटंबना ॥२॥

तुका म्हणे आपआपण्यां विचारा । कोण हा दुसरा सांगे तुम्हां ॥३॥

१६८८

हित व्हावें तरी दंभ दुरी ठेवा । चित्त शुद्ध सेवा देवाची हे ॥१॥

आवडी विठ्ठल गाईंजे एकांतीं । अलभ्य ते येती लाभ घरा ॥ध्रु.॥

आणीकां अंतरीं निदावी वसति । करावी हे शांती वासनेची ॥२॥

तुका म्हणे बाण हा चि निर्वाणींचा । वाउगी हे वाचा वेचूं नये ॥३॥

१६८९

हो कां नर अथवा नारी । ज्यांचा आवडता हरि ॥१॥

ते मज विठोबासमान । नमूं आवडी ते जन ॥ध्रु.॥

ज्याचें अंतर निर्मळ । त्याचें सबाह्य कोमळ ॥२॥

तुका म्हणे भावें । जिव्हें प्रेम वोसंडावें ॥३॥

१६९०

हरिची हरिकथा नावडे जया । अधम म्हणतां तया वेळ लागे ।

मनुष्यदेहीं तया नाट लागलें । अघोर साधिलें कुंभपाक ॥१॥

कासया जन्मा आला तो पाषाण । जंत कां होऊन पडिला नाहीं ।

उपजे मरोनि वेळोवेळां भांड । परिलाज लंड न धरी कांहीं ॥ध्रु.॥

ऐसियाची माता कासया प्रसवली । वर नाहीं घातली मुखावरी ।

देवधर्मांविण तो हा चांडाळ नर । न साहे भूमि भार क्षणभरी ॥२॥

राम म्हणतां तुझें काय वेचेल । कां हित आपुलें न विचारिसी ।

जन्मोजन्मींचा होईंल नरकीं । तुका म्हणे चुकी जरी यासी ॥३॥

१६९१

उपेक्षिला येणें कोणी शरणागत । ऐसी नाहीं मात आईंकिली ॥१॥

आतां काय ब्रीद सांडील आपुलें । ठायींचें धरिलें जाणोनियां ॥ध्रु.॥

माझ्या दोषासाटीं होइल पाठमोरा । ऐसा कोण पुरा भोग बळी ॥२॥

तुका म्हणे रूप आमुच्या कैवारें । धरिलें गोजिरें चतुर्भुज ॥३॥

१६९२

आवडीसारिखें संपादिलें सोंग । अनंत हें मग जालें नाम ॥१॥

कळे ऐशा वाटा रचिल्या सुलभा । दुर्गम या नभाचा ही साक्षी ॥ध्रु.॥

हातें जेवी एक मुखीं मागे घांस । माउली जयास तैसी बाळा ॥२॥

तुका म्हणे माझें ध्यान विटेंवरी । तैसी च गोजिरी दिसे मूर्ति ॥३॥

१६९३

धन्य मी मानीन आपुलें संचित । राहिलीसे प्रीत तुझे नामीं ॥१॥

धन्य जालों आतां यासि संदेह नाहीं । न पडों या वाहीं काळा हातीं ॥ध्रु.॥

ब्रम्हरस करूं भोजन पंगती । संतांचे संगती सर्वकाळ ॥२॥

तुका म्हणे पोट धालें चि न धाये । खादलें चि खायें आवडीनें ॥३॥

१६९४

आवडी न पुरे सेवितां न सरे । पडियेली धुरेसवें गांठी ॥१॥

न पुरे हा जन्म हें सुख सांटितां । पुढती ही आतां हें चि मागों ॥ध्रु.॥

मारगाची चिंता पालखी बैसतां । नाहीं उसंतितां कोसपेणी ॥२॥

तुका म्हणे माझी विठ्ठल माउली । जाणे ते लागली भूक तान ॥३॥

१६९५

नाहीं त्रिभुवनीं सुख या समान । म्हणऊनि मन स्थिरावलें ॥१॥

धरियेलीं जीवीं पाउलें कोमळीं । केली एकावळी नाममाळा ॥ध्रु.॥

शीतळ होऊनियां पावलों विश्रांती । न साहे पुढती घाली चित्ती ॥२॥

तुका म्हणे जाले सकळ सोहळे । पुरविले डोहळे पांडुरंगें ॥३॥

१६९६

मायबापापुढें लाटिकें लेंकरूं । तैसे बोल करूं कवतुकें ॥१॥

कृपावंता घालीं प्रेमपान्हारस । वोळली वोरसे पांडुरंग ॥ध्रु.॥

नाहीं धीर खुंटी जवळी हुंबरे । ठायीं च पाखर कवळिते ॥२॥

तुका म्हणे मज होऊं नेदी सीण । कळों नेदी भिन्न आहे ऐसें ॥३॥

१६९७

आठवों नेंदी आवडी आणीक । भरूनियां लोक तिन्ही राहे ॥१॥

मन धांवे तेथें तिचें चि दुभतें । संपूर्ण आइतें सर्वकाळ ॥ध्रु.॥

न लगे वोळावीं इंद्रियें धांवतां । ठाव नाहीं रिता उरों दिला ॥२॥

तुका म्हणे समपाउलाचा खुंट । केला बळकट हालों नेदी ॥३॥

१६९८

उत्तम घालावें आमुचिये मुखीं । निवारावें दुःखी होऊनि तें ॥१॥

न बैसे न वजे जवळूनि दुरी । मागें पुढें वारी घातपात ॥ध्रु.॥

नाहीं शंका असो भलतिये ठायीं । मावळलें पाहीं द्वैताद्वैत ॥२॥

तुका म्हणे भार घेतला विठ्ठलें । अंतरीं भरलें बाहए रूप ॥३॥

१६९९

आम्हां अळंकार मुद्रांचे शृंगार । तुळसीचे हार वाहों कंठीं ॥१॥

लाडिके डिंगर पंढरिरायाचे । निरंतर वाचे नामघोष ॥ध्रु.॥

आम्हां आणिकांची चाड चि नाहीं । सर्व सुखें पायीं विठोबाच्या ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही नेघों या मुक्ती । एकविण चित्ती दुजें नाहीं ॥३॥

१७००

चला पंढरीसी जाऊं । रखुमादेवीवरा पाहूं ॥१॥

डोळे निवतील कान । मना तेथें समाधान ॥ध्रु.॥

संतां महंतां होतील भेटी । आनंदें नाचों वाळवंटीं ॥२॥

तें तीर्थांचे माहेर । सर्वसुखाचें भांडार ॥३॥

जन्म नाहीं रे आणीक । तुका म्हणे माझी भाक ॥४॥


References : N/A
Last Updated : December 09, 2007

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP