४१०१
आपुली बुटबुट घ्यावी । माझी परताप द्यावी ॥१॥
आपुला मंत्र नव्हे बरा । माझा बईल चुकला मोरा ॥२॥
तुका म्हणे ऐशा नरा । परिस न झोंबे खापरा ॥३॥
४१०२
भावभक्तीवादें करावें कीर्तन । आशाबधी मन करूं नये ॥१॥
अन्न पाणी धन द्रव्य नारायण । विठ्ठला वांचून बोलूं नये ॥ध्रु.॥
सप्रेम करावें देवाचें कीर्तन । भय द्या सोडून शरीराचें ॥२॥
तरी मग जोडे विठ्ठलनिधान । केलिया कीर्तन सिद्धि पावे ॥३॥
देव जोडिलिया तया काय उणें । तुका म्हणे मन धीट करा ॥४॥
४१०३
चोरासी चांदणें वेश्येसी सेजार । परिसेंसी खापर काय होय ॥१॥
दुधाचे आधणीं वैरिले पाषाण । कदा काळीं जाण पाकनव्हे ॥२॥
तुका म्हणे जरि पूर्वपुण्यें सिद्धि । तरि च राहे बुद्धि संतसंगीं ॥३॥
४१०४
रोगिया मिष्टान्न मर्कटा चंदन । कागासी लेपन कर्पूराचें ॥१॥
निर्नासिका जैसा नावडे आरिसा । मूर्खालागीं तैसा शास्त्रबोध ॥ध्रु.॥
दास तुका म्हणे विठ्ठलउदारें । अज्ञानअंधारें दूरी केलें ॥२॥
४१०५
मथनासाटीं धर्माधर्म । त्याचें वर्म नवनीत ॥१॥
तें चि तें घाटूं नये । आलें जाय नासूनि ॥ध्रु.॥
सांभाळावें वरावर । वर्म दूर न वजावें ॥२॥
तुका म्हणे घालें पोट । मग बोटचांचणी ॥३॥
४१०६
माझा घात पात अथवा हित फार । अवघा विचार तुझ्या हातीं ॥१॥
ठेवुनि जीव भाव तुझ्या ठायीं चित्त । राहिलों निवांत पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
चित्ताचा चाळक बुद्धीचा जनिता । काय नाहीं सत्ता तुझे हातीं ॥२॥
तुका म्हणे काय करिसी तें पाहीन । ठेविसी राहीन सुखें तेथें ॥३॥
४१०७
संतपाउलें साजिरीं । गंगा आली आम्हांवरी ॥१॥
जेथें पडे रजधुळी । तेथें करावी अंघोळी ॥ध्रु.॥
स्वेतबंद वाराणसी । अवघीं तीथॉ तयापासीं ॥२॥
तुका म्हणे धन्य जालों । संतसागरीं मिळालों ॥३॥
४१०८
न घडे मायबापें बाळकाचा घात । आपणादेखत होऊं नेदी ॥१॥
कां मी मनीं चिंता वाहूं भय धाक । काय नव्हे एक करितां तुज ॥ध्रु.॥
वर्म जाणे त्याच्या हिताचे उपाय । तान भूक वाहे कडिये खांदीं ॥२॥
तुका म्हणे तूं गा कृपावंत भारी । ऐसें मज हरी कळों आलें ॥३॥
४१०९
करावें कीर्तन । मुखीं गावे हरिचे गुण ॥१॥
मग कांहीं नव्हे बाधा । काम दुर्जनाच्या क्रोधा ॥ध्रु.॥
शांतिखड्ग हातीं । काळासी ते नागविती ॥२॥
तुका म्हणे दाता सखा । ऐसा अनंतासारिखा ॥३॥
४११०
तुझी कीर्ती सांगों तुजपुढें जरी । ब्रम्हांडीं ही हरी माईना ते ॥१॥
मेरूची लेखणी सागराची शाई । कागद हा मही न पुरे चि ॥ध्रु.॥
अनंत अपार आपंगिले भक्त । माझें चि संचित ओडवेना ॥२॥
तुका म्हणे तुम्हां बोल नाहीं देवा । पामरें म्यां सेवा केली नाहीं ॥३॥
४१११
काय साधनाच्या कोटी । केल्या आटी होती त्या ॥१॥
देव कृपा करी जरी । होय उजरी स्वरूपीं ॥ध्रु.॥
केले होते चिंता श्रम । उपरम न होतां ॥२॥
तुका म्हणे कळों आलें । सर्व जालें आपरूप ॥३॥
४११२
तुज काय करूं मज एक सार । अमृतसागर नाम तुझें ॥१॥
काय येणें उणें आम्हां तयापोटीं । गोवितां हे कंठीं कामधेनु ॥ध्रु.॥
नोळखे तानुलें माय ऐसी कोण । वोरसे देखून शोक त्याचा ॥२॥
जो नाहीं देखिला याचक नयनीं । तो पावे घेउनि लज्जा दान ॥३॥
नामासाटीं प्राण सांडियेला रणीं । शूर ते भांडणीं न फिरती ॥४॥
तुका म्हणे आम्ही गातां गीतीं भला । भेटूनी विठ्ठला काय चाड ॥५॥
४११३
कृपेचे सागर हे साधुजन । तिंहीं कृपादान केलें मज ॥१॥
बोबडे वाणीचा केला अंगीकार । तेणें माझा स्थिर केला जीव ॥ध्रु.॥
तेणें सुखें मन स्थिर जालें ठायीं । संतीं दिला पायीं ठाव मज ॥२॥
नाभी नाभी ऐसें बोलिलों वचन । तें माझें कल्याण सर्वस्व ही ॥३॥
तुका म्हणे जालों आनंदनिर्भर । नाम निरंतर घोष करूं ॥४॥
४११४
भक्तीचें वर्म जयाचिये हातीं । तया घरी शांति दया ॥१॥
अष्टमासिद्धि वोळगती द्वारीं । न वजती दुरी दवडितां॥ध्रु.॥
तेथें दुष्ट गुण न मिळे निशेष । चैतन्याचा वास जयामाजी ॥२॥
संतुष्ट चित्त सदा सर्वकाळ । तुटली हळहळ त्रिगुणाची ॥३॥
तुका म्हणे येथें काय तो संदेह । आमचें गौरव आम्ही करूं ॥४॥
४११५
साच हा विठ्ठल साच हें करणें । संत जें वचनें बोलियेले ॥१॥
साच तें स्वहित साच ते प्रचित । साच वेद नीत सांगतील ॥२॥
तुका म्हणे घेती साच साच भावें । लटिकें वर्म ठावें नाहीं त्यांसी ॥३॥
४११६
संगें वाढे सीण न घडे भजन । त्रिविध हें जन बहु देवा ॥१॥
याचि दुःखें या जनाचा कांटाळा । दिसताती डोळां नानाछंद ॥ध्रु.॥
एकविध भाव राहावया ठाव । नेदी हा संदेह राहों चित्तीं ॥२॥
शब्दज्ञानी हित नेणती आपुलें । आणीक देखिलें नावडे त्या ॥३॥
तुका म्हणे आतां एकलें चि भलें । बैसोनि उगलें राहावें तें ॥४॥
४११७
तुझें वर्म आम्हां कळों आलें सुखें । संतांचिया मुखें पांडुरंगा ॥१॥
अवघा चि नट वाउगा पसारा । चेईला तूं खरा तूं चि एक ॥ध्रु.॥
म्हणउनि देहबुद्धि नासिवंता । नातळे या चित्ता नेदावया ॥२॥
सोय हे लागली पुढिलांची वाट । पावले जे नीट तुजपाशीं ॥३॥
तुका म्हणे नाहीं कोणासवें काज । बोलायाचें मज अंतरींचें ॥४॥
४११८
पुण्यपापा ठाव नाहीं सुखदुःखा । हानिलाभशंका नासलिया ॥१॥
जिंता मरण आलें आप पर गेलें । मूळ छेदियेलें संसाराचें ॥ध्रु.॥
अधिकार जाती वर्णधर्मयाती । ठाव नाहीं सत्यअसत्याशी ॥२॥
जन वन भिन्न आचेत चळण । नाहीं दुजेपण ठाव यासी ॥३॥
तुका म्हणें देह वाईलें विठ्ठलीं । तेव्हां च घडली सर्व पूजा ॥४॥
४११९
संकोचतो जीव महत्वाच्या भारें । दासत्व चि बरें बहु वाटे ॥१॥
कळावी जी माझी आवडी हे संतां । देणें तरि आतां हें चि द्यावें ॥ध्रु.॥
तुमचे चरण पावविलों सेवा । म्हणउनि हेवा हा चि करीं ॥२॥
विनउनी तुका वंदितो चरण । लेखा रजरेण चरणींचें ॥३॥
४१२०
देव कैंचा तया दुरी । भाका बरी करुणा ॥१॥
आळवित्या न लगे धर । माय जाणे रे भातुकें ॥ध्रु.॥
नावे तरी ज्याचा भार । पैल पार जवळी त्या ॥२॥
आतां परदेशी तुका । जाला लोकांवेगळा ॥३॥
४१२१
भक्ती ज्याची थोडी । पूर्ण विषयांची गोडी ॥१॥
तो नर चि नव्हे पाहीं । खर जाणावा तो देहीं ॥ध्रु.॥
भजन पूजन ही नेणे । काय स्वरूपासी जाणे ॥२॥
तुका म्हणे त्याला । भोवंडून बाहेर घाला ॥३॥
४१२२
समुद्र हा पिता बंधु हा चंद्रमा । भगिनी ते रमा शंखाची या ॥१॥
मेहुणा जयाचा द्वारकेचा हरि । शंख दारोदारीं भीक मागे ॥२॥
दुष्ट हें जाणावें आपुलें स्वहित । तुका म्हणे मात ऐसी आहे ॥३॥
४१२३
भवाचिया संगें बहु च नाडिले । कळिकाळें पाडिले तोंडघसीं ॥१॥
तया भवसंगें गुंतलासी वांयां । धन पुत्र जाया भुलों नको ॥ध्रु.॥
जेजे घडी जाय तेते काळ खाय । प्राण्या तरणोपाय काय केला ॥२॥
तुका म्हणे करीं सर्व ही तूं त्याग । अर्पी हें सर्वांग जगदीशीं ॥३॥
४१२४
रुचे सकळा मिष्टान्न । रोग्या विखाच्या समान ॥१॥
तरि कां तया एकासाटीं । काम अवघें करणें खोटीं ॥ध्रु.॥
दर्पण नावडे एका । ठाव नाहीं ज्याच्या नाका ॥२॥
तुका म्हणे खळा । उपदेशाचा कांटाळा ॥३॥
४१२५
जागा घरटी फिरे तस्कराची दिवसाराती । नीदसुरें नाडिलीं असो मागों किती ॥१॥
हाट करी सकळ जन । वस्तु करा रे जतन ॥ध्रु.॥
हुशार ठायीं । निजनिजेलिया पाहीं ॥२॥
सावचित्त असे खरा । लाभ घेउन जाये घरा ॥३॥
तराळ राळ बोंबें उतराई । राखा आपुलिया भाई ॥४॥
हरिच्या नामीं घालूं जागा । तुका म्हणे हुशार गा ॥५॥
४१२६
संतांनीं सरता केलों तैसेपरी । चंदनीं ते बोरी व्यापियेली ॥१॥
गुण दोष याती न विचारितां कांहीं । ठाव दिला पायीं आपुलिया ॥२॥
तुका म्हणे आलें समर्थाच्या मना । तरि होय राणा रंक त्याचा ॥३॥
४१२७
चित्तीं तुझे पाय डोळां रूपाचें ध्यान । अखंड मुखीं नाम वर्णावे गुण ॥१॥
हें चि एक तुम्हां देवा मागणें दातारा । उचित तें करा माझा भाव जाणूनि ॥ध्रु.॥
खुंटली जाणींव माझें बोलणें आतां । करूं यावी तैसी करावी बाळकाची चिंता ॥२॥
तुका म्हणे आतां नको देऊं अंतर । न कळे पुढें काय बोलों विचार ॥३॥
४१२८
संतांच्या पादुका घेईन मोचे खांदीं । हातीं टाळ दिंडी नाचेन पुढें ॥१॥
भजनविधी नेणें साधन उपाय । सकळ सिद्धी पाय हरिदासांचे ॥ध्रु.॥
ध्यानगति मति आसन समाधि । हरिनाम गोविंदीं प्रेमसुख ॥२॥
नेणता निर्लज्ज नेणें नादभेद । सुखें हा गोविंद गाऊं गीतीं ॥३॥
सर्व जोडी मज गोत आणि वित्त । तुका म्हणे संतमहंतपाय ॥४॥
४१२९
हरिजनीं प्राण विकली हे काया । अंकिला मी तया घरीं जालों ॥१॥
म्हणियें सत्वर करीन सांगतां । घेईन मी देतां शेष त्यांचें ॥ध्रु.॥
आस करूनियां राहेन अंगणीं । उश्चिष्टाची धणी घ्यावयासी ॥२॥
चालतां ते मार्गा चरणीचे रज । उडती सहज घेइन आतां ॥३॥
दुरि त्यांपासूनि न वजें दवडितां । तुका म्हणे लाता घेइन अंगीं ॥४॥
४१३०
पुण्य फळलें बहुतां दिवसां । भाग्यउदयाचा ठसा । जाला सन्मुख तो कैसा । संतचरण पावलों ॥१॥
आजि फिटलें माझें कोडें । भवदुःखाचें सांकडें । कोंदाटलें पुढें । ब्रम्ह सावळें ॥ध्रु.॥
आलिंगणें संतांचिया । दिव्य जाली माझी काया । मस्तक पाया । वरी त्यांच्या ठेवितां ॥२॥
तुका म्हणे धन्य झालों । सुखें संतांचिया धालों । लोटांगणीं आलों । पुढें भार देखोनी ॥३॥
४१३१
ठाव देऊनिया राखें पायापासीं । मी तों आहें रासी पातकाची ॥१॥
पातकाची रासी म्हणतां लागे वेळ । ऐके तो कृपाळ नारायण ॥ध्रु.॥
नारायणनामें अवघें सांग जालें । असंग चि केलें एकमय ॥२॥
एकमय जालें विठोबाच्या नामें । भेदाभेद कर्म आणिक कांहीं ॥३॥
तुका म्हणे चित्तीं चिंतिलें जें होतें । तें होय आपैतें नामें याच्या ॥४॥
४१३२
आतां आम्हां भय नाहीं बा कोणाचें । बळ विठोबाचें जालें असे ॥१॥
धीर दिला आम्हां येणें पांडुरंगें । न पांगों या पांगें संसाराच्या ॥२॥
तुका म्हणे माझा कैवारी हा देव । नाहीं भय भेव त्याच्या संगें ॥३॥
४१३३
भक्ती आम्ही केली सांडुनी उद्वेग । पावलों हें सांग सुख याचें ॥१॥
सुख आम्हां जालें धरितां यांचा संग । पळाले उद्वेग सांडूनिया ॥२॥
तुका म्हणे सुख बहु जालें जिवा । घडली या सेवा विठोबाची ॥३॥
४१३४
शास्त्रज्ञ हो ज्ञाते असती बहुत । परि नाहीं चित्त हाता आलें ॥१॥
क्षणा एका साटीं न धरवे धीर । तेणें हा रघुवीर अंतरतो ॥ध्रु.॥
तोळाभर सोनें रतिभार राई । मेळविल्या पाहीं नास होतो ॥२॥
हरीचे अंकित असती विरळागत । तयांसी अच्युत कृपा करी ॥३॥
तुका म्हणे काय धुडवण्या गोष्टी । जंव नाहीं गांठी चित्त आलें ॥४॥
४१३५
इंद्रियांसी नेम नाहीं । मुखीं राम म्हणोनि काई ॥१॥
जेविं मासीसंगें अन्न । सुख नेदी तें भोजन ॥ध्रु.॥
कीर्तन करावें । तैसें करूनी दावावें ॥२॥
हें तों अंगीं नाहीं चिन्हें । गाइलें वेश्येच्या ढव्यानें ॥३॥
तुका म्हणे नका रागा । संत शिवूं नेदिती अंगा ॥४॥
४१३६
न लगे देवा तुझें आम्हांसी वैकुंठ । सायुज्याचा पट न लगे मज ॥१॥
देई तुझें नाम मज सर्वकाळीं । मागेन वनमाळीहें चि तुज ॥ध्रु.॥
नारद तुंबर उद्धव प्रल्हाद । बळी रुक्मांगद नाम ध्याती ॥२॥
सद्धि मुनिगण गंधर्व किन्नर । करिताती गजर रामनामें ॥३॥
तुका म्हणे हरी देई तुझें नाम । अखंडित प्रेम हें चि द्यावें ॥४॥
४१३७
पावलों प्रसाद इच्छा केली तैसी । जालें या चित्तासी समाधान ॥१॥
मायबाप माझा उभा कृपादानी । विटे सम जोडूनि पादांबुजें ॥ध्रु.॥
सांभाळासी येऊं नेदी च उणीव । अधिकारगौरव राखे तैसें ॥२॥
तुका म्हणे सर्व अंतर्बाहए आहे । जया तैसा राहे कवळूनी ॥३॥
४२३८
होतें तैसें पायीं केलें निवेदन । अंतरलों दिन बहुत होतों ॥१॥
संबोखुनी केलें समाधान चित्त । वोगरुणि भात प्रेमरस ॥ध्रु.॥
नामरत्नमणी करूनी भूषण । अळंकारमंडण माळा दिली ॥२॥
तुका म्हणे सुखें जालों निरामय । नामीं नामसोय निमग्नता ॥३॥
४१३९
स्थिरावली वृित्त पांगुळला प्राण । अंतरींची खुण पावूनियां ॥१॥
पुंजाळले नेत्र जाले अर्धोन्मीळित । कंठ सद्गदित रोमांच आले ॥ध्रु.॥
चित्त चाकाटलें स्वरूपा माझारी । न निघे बाहेरी सुखावलों ॥२॥
सुनीळ प्रकाश उदैजला दिन । अमृताचें पान जीवनकळा ॥३॥
शशिसूर्या जाली जीवें ओंवाळणी । आनंदा दाटली आनंदाची ॥४॥
तुका म्हणे सुखें प्रेमासी डुलत । वीरालों निश्चिंत निश्चिंतीनें ॥५॥
४१४०
बोध्यअवतार माझिया अदृष्टा । मौन्य मुखें निष्ठा धरियेली ॥१॥
लोकांचियेसाटीं शाम चतुर्भुज । संतांसवें गुज बोलतसां ॥ध्रु.॥
आलें कलियुग माझिया संचिता । डोळां हाकलितां न पडेसी ॥२॥
म्यां च तुझें काय केलें नारायणा । कां नये करुणा तुका म्हणे ॥३॥
४१४१
मुखीं विठ्ठलाचें नाम । मग कैचा भवभ्रम ॥१॥
चालतां बोलतां खातां । जेवितां निद्रा करितां ॥ध्रु.॥
सुखें असों संसारीं । मग जवळी च हरि ॥२॥
मुक्तिवरील भक्ती जाण । अखंड मुखीं नारायण ॥३॥
मग देवभक्त जाला । तुका तुकीं उतरला ॥४॥
४१४२
प्रेम जडलें तुझे पायीं । आणीक न सुचे मजला कांहीं ॥१॥
रात्रीदिवस तुझें ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥
नामापरतें नेणें दुजें । ऐसें कळलें मजला निज ॥२॥
तुका म्हणे अंतकाळीं । आम्हां सोडवीं तात्काळीं ॥३॥
४१४३
तुझे पाय माझी काशी । कोण जाय माझें काशी॥१॥
तुझें रूप तें चि ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥
तुझे चरण ते चि गया । जालें गयावर्जन देहा ॥२॥
तुका म्हणे सकळ तीथॉ । तुझें पायीं वसती येथें ॥३॥
४१४४
क्षुधा तृषा कांहीं सर्वथा नावडे । पहावया धांवें कोल्हांटासी ॥१॥
कथेसी साक्षेपें पाचारिला जरी । म्हणे माझ्या घरीं कोणी नाहीं ॥ध्रु.॥
बलत्कारीं जरी आणिला कथेसी । निद्रा घे लोडेंसी टेंकूनियां ॥२॥
तुका म्हणे थुंका त्याच्या तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥३॥
४१४५
श्रीराम सखा ऐसा धरीं भाव । मीपणाचा ठाव पुसीं मना ॥१॥
शरण निरंतर म्हण तूं गोविंदा । वाचे लावीं धंदा नारायण ॥ध्रु.॥
यापरि सोपान नाहीं रे साधन । वाहातसें आण तुझी मना ॥२॥
नको कांहीं करूं अळस अंतरीं । जपें निरंतर रघुपती ॥३॥
तुका म्हणे मोठा लाभ नरदेहीं । देहीं च विदेही होती नामें ॥४॥
४१४६
सर्वापरी तुझे गुण गाऊं उत्तम । तुझेठायीं प्रेम राहो माझें ॥१॥
माउलीपरिस आहेसी उदार । तरि कां निष्ठ मन केलें ॥ध्रु.॥
गजेंद्राकारणें केलें त्वां धांवणें । तरि कां निर्वाण पाहातोसी ॥२॥
प्रल्हादास कष्टीं रिक्षलें तों देवा । तरि कां केशवा सांडी केली ॥३॥
अन्यायी अजामेळ तो जाला पावन । ऐसें हें पुराण हाका मारी ॥४॥
तुका म्हणे माझे थोर अपराध । नाम करी छेद क्षणमात्रें ॥५॥
४१४७
आतां वांटों नेदीं आपुलें हें मन । न सोडीं चरण विठोबाचे ॥१॥
दुजियाचा संग लागों नेदीं वारा । आपुल्या शरीरावरूनियां ॥ध्रु.॥
यावें जावें आम्हीं देवा च सांगातें । मागूनी करीत हें चि आलों ॥२॥
काय वांयां गेलों तो करूं उद्वेग । उभा पांडुरंग मागें पुढें ॥३॥
तुका म्हणे प्रेम मागतों आगळें । येथें भोगूं फळें वैकुंठींचीं ॥४॥
४१४८
आतां आम्हां हें चि काम । वाचे स्मरूं रामराम ॥१॥
ऐसी मोलाची हे घडी । धरूं पायांची आवडी ॥ध्रु.॥
अमृताची खाणी । तये ठायीं वेचूं वाणी ॥२॥
तुका म्हणे पांडुरंगा । माझ्या जीवींच्या जिवलगा ॥३॥
४१४९
आतां जावें पंढरीसी । दंडवत विठोबासी ॥१॥
जेथें चंद्रभागातिरीं । आम्ही नाचों पंढरपुरीं ॥ध्रु.॥
जेथें संतांची दाटणी । त्याचें घेऊं पायवणी ॥२॥
तुका म्हणे आम्ही बळी । जीव दिधला पायां तळीं ॥३॥
४१५०
आम्ही नरका जातां काय येइल तुझ्या हाता । ऐसा तूं अनंता विचारीं पां ॥१॥
तुज शरण आलियाचें काय हें चि फळ । विचारा दयाळ कृपानिधी ॥ध्रु.॥
तुझें पावनपण न चले आम्हांसीं । ऐसें हृषीकेशी कळों आलें ॥२॥
आम्ही दुःख पावों जन्ममरण वेथा । काय तुझ्या हाता येत असे ॥३॥
तुका म्हणे तुम्ही खादली हो रडी । आम्ही धरली सेंडी नाम तुझें ॥४॥
४१५१
पांडुरंगे पाहा खादलीसे रडी । परिणाम सेंडी धरिली आम्ही ॥१॥
आतां संतांनीं करावी पंचाईत । कोण हा फजितखोर येथें ॥ध्रु.॥
कोणाचा अन्याय येथें आहे स्वामी । गर्जतसों आम्ही पातकी ही ॥२॥
याचें पावनपण सोडवा चि तुम्ही । पतितपावन आम्ही आहों खरें ॥३॥
आम्ही तंव आहों अन्यायी सर्वथा । याची पावन कथा कैसी आहे ॥४॥
तुका म्हणे आम्ही मेलों तरी जाणा । परि तुमच्या चरणा न सोडावें ॥५॥
४१५२
घालूनियां मध्यावर्ती । दाटुनि उपदेश देती ॥१॥
ऐसे पोटभरे संत । तयां कैंचा भगवंत ॥ध्रु.॥
रांडापोरांतें गोविती । वर्षासन ते लाविती ॥२॥
जसे बोलती निरोपणीं । तैसी न करिती करणी ॥३॥
तुका म्हणे तया । तमोगुणियाची क्रिया ॥४॥
४१५३
वैभव राज्य संपत्ती टाकावी । उदरार्थ मागावी माधोकरी ॥१॥
आपुलें तें आधीं करावें स्वहित । ऐसी आहे नीत स्वधर्माची ॥ध्रु.॥
वर्ण कुळ जाति याचा अभिमान । तजावा सन्मान लौकिकाचा ॥२॥
तुका म्हणे राहे एकाकी निःशंक । देउनियां हाक कंठीं काळ ॥३॥
४१५४
हातपाय मिळोनि मेळा । चला म्हणती पाहों डोळां ॥१॥
देखणी नव्हे देखती कैसे । सकळांचा देखणा डोळा चि असे ॥२॥
डोऑयाचा डोळा पाहों गेला । तुका म्हणे तो पाहों ठेला ॥३॥
४१५५
मुखें संति इंद्रियें जती । आणिक नेणे भाव भक्ती॥१॥
देवा हे चि दोन्ही पदें । येर गाइलीं विनोदें ॥२॥
चित्ताचें आसन । तुका करितो कीर्त्तन ॥३॥
४१५६
धांवोनियां आलों पहावया मुख । गेलें माझें दुःख जन्मांतरिंचें ॥१॥
ऐकिलें ही होतें तैसें चि पाहिलें । मन स्थिरावलें तुझ्या पायीं ॥२॥
तुका म्हणे माझी इच्छा पूर्ण जाली । कांहीं न राहिली वासना हे ॥३॥
४१५७
गावलोकिकाहीं लावियेलें पिसें । काय सांगों ऐसें तुजपासीं ॥१॥
तोंड काळें केलें फिरविलें मज । नाहीं धरिली लाज पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
काय तुजपासीं सांगों हें गार्हाणें । मग काय जिणें तुझें माझें ॥२॥
कोणासाटीं आतां करावा संसार । केली वारावार आपणें चि ॥३॥
तुका म्हणे आम्ही मोडिला घरचार । धरियेला धीर तुझ्या पायीं ॥४॥
४१५८
जीवें जीव नेणे पापी सारिका चि । नळी दुजयाची कापूं बैसे ॥१॥
आत्मा नारायण सर्वां घटीं आहे । पशुमध्यें काय कळों नये ॥ध्रु.॥
देखत हा जीव हुंबरे वरडत । निष्ठाचे हात वाहाती कैसे ॥२॥
तुका म्हणे तया चांडाळासी नर्क । भोगिती अनेक महादुःखें ॥३॥
४१५९
मनीं भाव असे कांहीं । तेथें देव येती पाहीं ॥१॥
पाहा जनाई सुंदरी । तेथें देव पाणी भरी ॥ध्रु.॥
शुद्ध पाहोनियां भाव । त्याचे हृदयीं वसे देव ॥२॥
तुका म्हणे विठोबासी । ठाव देई चरणापासीं ॥३॥
४१६०
भागल्याचें तारूं शिणल्याची साउली । भुकेलिया घाली प्रेमपान्हा ॥१॥
ऐसी हे कृपाळू अनाथांची वेशी । सुखाची च राशी पांडुरंग ॥ध्रु.॥
सकळां सन्मुख कृपेचिया दृष्टी । पाहे बहु भेटी उतावीळां ॥२॥
तुका म्हणे येथें आतां उरला कैंचा । अनंता जन्मींचा शीण भाग ॥३॥
४१६१
काय न्यून आहे सांगा । पांडुरंगा तुम्हांपें ॥१॥
आमुची तों न पुरे इच्छा । पिता ऐसा मस्तकीं ॥ध्रु.॥
कैसी तुम्हां होय सांडी । करुणा तोंडीं उच्चारें ॥२॥
आश्चर्य चि करी तुका । हे नायका वैकुंठिंचिया ॥३॥
४१६२
चित्त गुंतलें प्रपंचें । जालें वेडें ममतेचें ॥१॥
आतां सोडवीं पांडुरंगा । आलें निवारीं तें आंगा ॥ध्रु.॥
गुंतली चावटी । नामीं रूपीं जाली तुटी ॥२॥
तुका म्हणे चाली । पुढें वाट खोळंबली ॥३॥
४१६३
किती एका दिसीं । बुद्धि जाली होती ऐसी ॥१॥
कांहीं करावें स्वहित । तों हें न घडे उचित ॥ध्रु.॥
अवलंबुनी भीक । लाज सांडिली लौकिक ॥२॥
तुका म्हणे दीन । जालों मनुष्यपणा हीन ॥३॥
४१६४
आतां बरें जालें । सकाळीं च कळों आलें ॥१॥
मज न ठेवीं इहलोकीं । आलों तेव्हां जाली चुकी ॥ध्रु.॥
युगमहिमा ठावा । नव्हता ऐसा पुढें देवा ॥२॥
तुका म्हणे ठेवीं । भोगासाटीं निरयगांवीं ॥३॥
४१६५
परि आतां माझी परिसावी विनंती । रखुमाईच्या पती पांडुरंगा ॥१॥
चुकलिया बाळा न मारावें जीवें । हित तें करावें मायबापीं ॥२॥
तुका म्हणे तुझा म्हणताती मज । आतां आहे लाज हे चि तुम्हां ॥३॥
४१६६
पापाचिया मुळें । जालें सत्याचें वाटोळें ॥१॥
दोष जाले बळिवंत । नाहीं ऐसी जाली नीत ॥ध्रु.॥
मेघ पडों भीती । पिकें सांडियेली क्षिती ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं । वेदा वीर्य शक्ति नाहीं ॥३॥
४१६७
ऐसा दुस्तर भवसागर । नेणों कैसा उतरूं पार ॥१॥
कामक्रोधादि सावजें थोर । दिसताती भयंकर ॥ध्रु.॥
मायाममतेचे भोवरे । घेती भयानक फेरे ॥२॥
वासनेच्या लहरा येती । उद्योगहेलकावे बसती ॥३॥
तरावया एक युक्ति असे । तुका नामनावेमधीं बैसे ॥४॥
४१६८
देव जडला जाइना अंगा । यासी काय करूं सांगा ॥१॥
वरकड देव येती जाती । हा देव जन्माचा सांगाती ॥ध्रु.॥
अंगीं भरलें देवाचें वारें । देव जग चि दिसे सारें ॥२॥
भूत न बोले निरुतें । कांहीं केल्या न सुटे तें ॥३॥
जीव खादला दैवतें । माझा आणि पंचभूतें ॥४॥
तुका म्हणे वाडें कोडें । उभें पुंडलिकापुढें ॥५॥
४१६९
हरिदासाचिये घरीं । मज उपजवा जन्मांतरीं ॥१॥
म्हणसी कांहीं मागा । हें चि देगा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
संतां लोटांगणीं । जातां लाजों नको मनीं ॥२॥
तुका म्हणे अंगीं । शक्ती देई नाचें रंगीं ॥३॥
४१७०
लटिक्याचें आंवतणें जेविलिया साच । काय त्या विश्वास तो चि खरा ॥१॥
कोल्हांटिणी लागे आकाशीं खेळत । ते काय पावत अमरपद ॥ध्रु.॥
जळमंडपयाचे घोडे राउत नाचती । ते काय तडवती युद्धालागीं ॥२॥
तुका म्हणे तैसें मतवादीयांचें जिणें । दिसे लाजिरवाणें बोलतां चि ॥३॥
४१७१
काय आम्हीं केलें ऐसें । नुद्धरीजेसें सांगावें ॥१॥
हरण कोल्हें वैकुंठवासी । कोण त्यासी अधिकार ॥ध्रु.॥
गजा नाड्या सरोवरीं । नाहीं हरी विचारिलें ॥२॥
तुका म्हणे गणिका नष्ट । माझे कष्ट त्याहूनि ॥३॥
४१७२
भाग्यासाटीं गुरु केला । नाहीं आम्हांसी फळला ॥१॥
याचा मंत्र पडतां कानीं । आमच्या पेवांत गेलें पाणी ॥ध्रु.॥
गुरु केला घरवासी । आमच्या चुकल्या गाईम्हसी ॥२॥
स्वामी आपुली बुटबुट घ्यावी । आमुची प्रताप टाकुन द्यावी ॥३॥
तुका म्हणे ऐसे नष्ट । त्यांसी दुणे होती कष्ट ॥४॥
४१७३
गुणा आला ईटेवरी । पीतांबरधारी सुंदर जो ॥१॥
डोळे कान त्याच्या ठायीं । मन पायीं राहो हें ॥ध्रु.॥
निवारोनी जाय माया । ऐसी छाया जयासी ॥२॥
तुका म्हणे समध्यान । हे चरण सकुमार ॥३॥
४१७४
रंगीं रंगें नारायण । उभा करितों कीर्त्तन ॥१॥
हातीं घेउनियां वीणा । कंठीं राहें नारायणा ॥ध्रु.॥
देखिलीसे मूर्ती । माझ्या हृदयाची विश्रांति ॥२॥
तुका म्हणे देवा । देई कीर्तनाचा हेवा ॥३॥
४१७५
तुझा भरवसा आम्हां । फार होता पुरुषोत्तमा ॥१॥
भवसागरसंकटीं । तारिशील जगजेठी ॥ध्रु.॥
नाम आदित्याचें झाड । त्याचा न पडे उजेड ॥२॥
सिलंगणीचें सोनें । त्यासीं गाहाण ठेवी कोण ॥३॥
तुका म्हणे देवा । ब्रिद सोडूनियां ठेवा ॥४॥
४१७६
जालों आतां दास । माझी पुरवीं हे आस ॥१॥
पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥
संतसमागम । अंगीं भरोनियां प्रेम ॥२॥
चंद्रभागे स्नान । तुका म्हणे हें चि दान ॥३॥
४१७७
यासाटीं करितों निष्ठ भाषण । आहेसी तूं जाण सर्वदाता ॥१॥
ऐसें दुःख कोण आहे निवारिता । तें मी जाऊं आतां शरण त्यासी ॥ध्रु.॥
बैसलासे केणें करुनि एक घरीं । नाहीं येथें उरी दुसर्याची ॥२॥
तुका म्हणे आलें अवघें पायांपें । आतां मायबापें नुपेक्षावें ॥३॥
४१७८
पोरा लागलीसे चट । धरी वाट देवळाची ॥१॥
सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनी विठ्ठल ॥ध्रु.॥
काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुश्चित्त ॥२॥
आमुचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें चि पिसें निवडलें ॥३॥
लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥४॥
तुका म्हणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टाचीं ॥५॥
४१७९
देवा बोलें आतां बोला । त्वां कां धरिला अबोला॥१॥
भेऊं नको देई भेटी । तूं कां पडिलासी संकटीं ॥ध्रु.॥
तुझ्या जीवींचें मी जाणें । म्हणसी मुक्ती आम्हां देणें ॥२॥
तुका म्हणे न लगे कांहीं । चित्त राहो तुझे पायीं ॥३॥
४१८०
यमधर्म आणिक ब्रम्हादिक देव । त्यांचा पूर्ण भाव तुझे पायीं ॥१॥
करिती स्मरण पार्वतीशंकर । तेथें मी किंकर कोणीकडे ॥ध्रु.॥
सहजरमुखेंसी घोष फणिवराचा । मज किंकराचा पाड काय ॥२॥
चंद्र सूर्य आणि सर्व तारांगणें । करिती भ्रमण प्रदक्षिणा ॥३॥
तुका म्हणे त्यांसी स्वरूप कळेना । तेथें मज दीना कोण पुसे ॥४॥
४१८१
विठोबाचे पायीं जीव म्यां ठेविला । भक्तीभावें केला देव ॠणी ॥१॥
देव माझा ॠणी आहे सहाकारी । परसपरवारि भवभय ॥ध्रु.॥
भवभयडोहीं बुडों नेदी पाहीं । धरूनियां बाही तारी मज ॥२॥
तारियेले दास पडिल्या संकटीं । विष केलें पोटीं अमृतमय ॥३॥
अमृतातें सेवीतसे नामरसा । तोडियेला फांसा बंधनाचा ॥४॥
बंधनाचा फांसा आम्हीं कांहीं नेणों । पाय तुझे जाणों पद्मनाभा ॥५॥
पद्मनाभा नाभिकमळीं ब्रम्हादिक । त्रैलोक्यनायक म्हणविसी ॥६॥
म्हणविसी देवा दासाचा अंकित । मनाचा संकेत पाहोनियां ॥७॥
पाहोनियां दृढ निश्चय तयाचा । तो चि दास साचा जवळीक ॥८॥
जवळीक जाली ब्रम्हीं सुखावले । मार्ग दाखविले मूढा जना ॥९॥
मूढा जनामाजी दास तुझा मूढ । कास तुझी दृढ धरियेली ॥१०॥
धरियेले तुझे पाय रे विठ्ठला । तुका सुखी जाला तुझ्या नामें ॥११॥
४१८२
बहु क्लेशी जालों या हो नरदेहीं । कृपादृष्टी पाहीं पांडुरंगा ॥१॥
पांडुरंगा सर्वदेवांचिया देवा । घ्यावी माझी सेवा दिनानाथा ॥ध्रु.॥
दिनानाथ ब्रिद त्रिभुवनीं तुझें । मायबापा ओझें उतरावें ॥२॥
उतरीं सत्वर पैलथडी नेई । पूर्णसुख देई पायांपाशीं ॥३॥
पायांपाशीं मज ठेवीं निरंतर । आशा तुझी फार दिवस केली ॥४॥
केली आस तुझी वाट मी पाहातों । निशिदिनीं ध्यातों नाम तुझें ॥५॥
नाम तुझें गोड स्वभक्ता आवडे । भक्तांलागीं कडे खांदा घेसी ॥६॥
घेसी खांद्यावरी खेळविसी लोभें । पाउल शोभे विटेवरि ॥७॥
विटेवरि उभा देखिलासी डोळां । मनाचा सोहळा पुरविसी ॥८॥
पुरवीं सत्वर त्रैलोक्यस्वामिया । मिठी घाली पायां तुका भावें ॥९॥
४१८३
एक वेळे तरी जाईन माहेरा । बहुजन्म फेरा जाल्यावरी ॥१॥
चित्ता हे बैसली अविट आवडी । पालट ती घडी नेघे एकी ॥ध्रु.॥
करावें ते करी कारणशरीर । अंतरीं त्या धीर जीवनाचा ॥२॥
तुका म्हणे तरि होइल विलंब । परि माझा लाभ खरा जाला ॥३॥
४१८४
सांग त्वां कोणासी तारिलें । संतांवेगळें उद्धरिलें ॥१॥
संत शब्द उपदेशी । मग तूं हो म्हणशी ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं तुझा उपकार । करूं संतांचा उच्चार ॥३॥
४१८५
उमा रमा एके सरी । वाराणसी ते पंढरी ॥१॥
दोघे सारिखे सारिखे । विश्वनाथ विठ्ठल सखे ॥ध्रु.॥
तेथें असे भागीरथी । येथें जाणा भीमरथी ॥२॥
वाराणशी त्रिशुलावरी । सुदर्शनावरि पंढरी ॥३॥
मनकणिऩका मनोहर । चंद्रभागा सरोवर ॥४॥
वाराणशी भैरवकाळ । पुंडलीक क्षेत्रपाळ ॥५॥
धुंडिराज दंडपाणी । उभा गरुड कर जोडुनी ॥६॥
गया ते चि गोपाळपुर । प्रयाग निरानरसिंपुर ॥७॥
तेथें असती गयावळ । येथें गाई आणि गोपाळ ॥८॥
शमीपत्रपिंड देती । येथें काला निजसुखप्राप्ति ॥९॥
संतसज्जनीं केला काला । तुका प्रसाद लाधला ॥१०॥
४१८६
फटएाचे बडबडे चवी ना संवाद । आपुला चि वाद आपणासी ॥१॥
कोणें या शब्दाचे मरावें घाणी । अंतरें शाहाणी राहिजे हो ॥ध्रु.॥
गाढवाचा भुंक आइकतां कानीं । काय कोडवाणी ऐसियेचें ॥२॥
तुका म्हणे ज्यासी करावें वचन । त्याचे येती गुण अंगास ते ॥३॥
४१८७
दिवसा व्यापारचावटी । रात्री कुटुंबचिंता मोटी ॥१॥
काय करूं या मनासी । नाठवे हृषीकेशी ॥ध्रु.॥
वेश्येपाशीं रात्रीं जागे । हरिकीर्त्तनीं निद्रा लागे ॥२॥
तुका म्हणे काय जालासी । वृथा संसारा आलासी ॥३॥
४१८८
अहो कृपावंता । हाई बुद्धीचा ये दाता ॥१॥
जेणें पाविजे उद्धार । होय तुझे पायीं थार ॥ध्रु.॥
वदवी हे वाचा । भाव पांडुरंगीं साचा ॥२॥
तुका म्हणे देवा । माझें अंतर वसवा ॥३॥
४१८९
निंदक तो परउपकारी । काय वणूप त्याची थोरी । जे रजकाहुनि भले परि । सर्व गुणें आगळा ॥१॥
नेघे मोल धुतो फुका । पाप वरच्यावरि देखा । करी साधका । शुद्ध सरते तिहीं लोकीं ॥ध्रु.॥
मुखसंवदणी सांगते । अवघें सांटविलें तेथें । जिव्हा साबण निरुतें । दोष काढी जन्माचे ॥२॥
तया ठाव यमपुरीं । वास करणें अघोरीं । त्यासी दंडण करी । तुका म्हणे न्हाणी ते ॥३॥
४१९०
प्रपंचाची पीडा सोसिती अघोरी । जया क्षणभरी नाम नये ॥१॥
नाम नाठविती आत्मया रामाचें । धिग जिणें त्याचें भवा मूळ ॥ध्रु.॥
मूळ ते पापाचें आचरण तयाचें । नाहीं राघवाचें स्मरण त्या ॥२॥
स्मरण भजन नावडे जयासी । आंदणीया दासी यमदूतां ॥३॥
चिंतन रामाचें न करी तो दोषी । एकांत तयासीं बोलों नये ॥४॥
नये त्याचा संग धरूं म्हणे तुका । धरितां पातका वांटेकरी ॥५॥
४१९१
अथॉविण पाठांतर कासया करावें । व्यर्थ चि मरावें घोकूनियां ॥१॥
घोकूनियां काय वेगीं अर्थ पाहे । अर्थरूप राहे होऊनियां ॥२॥
तुका म्हणे ज्याला अथाअ आहे भेटी । नाहीं तरी गोष्टी बोलों नका ॥३॥
४१९२
बसतां चोरापाशीं तैसी होय बुद्धि । देखतां चि चिंधी मन धांवे ॥१॥
व्यभिचार्यापासीं बैसतां क्षणभरी । देखतां चि नारी मन धांवे ॥ध्रु.॥
प्रपंचाचा छंद टाकूनियां गोवा । धरावें केशवा हृदयांत ॥२॥
सांडुनियां देई संसाराची बेडी । कीर्तनाची गोडी धरावी गा ॥३॥
तुका म्हणे तुला सांगतों मी एक । रुक्मिणीनायक मुखीं गावा ॥४॥
४१९३
मस्तकीं सहावें ठांकियासी जाण । तेव्हां देवपण भोगावें गा ॥१॥
आपुलिये स्तुती निंदा अथवा मान । टाकावा थुंकोन पैलीकडे ॥ध्रु.॥
सद्गुसेवन तें चि अमृतपान । करुनी प्राशन बैसावें गा ॥२॥
आपुल्या मस्तकीं पडोत डोंगर । सुखाचें माहेर टाकुं नये ॥३॥
तुका म्हणे आतां सांगूं तुला किती । जिण्याची फजीती करूं नये ॥४॥
४१९४
स्वामिसेवा गोड । माते बाळकाचें कोड ॥१॥
जेंजें मागावें भातुकें । तेंतें पुरवी कौतुकें ॥ध्रु.॥
खेळविलें कोडें । हरुषें बोले कीं बोबडें ॥२॥
तुका म्हणे लाड । तेथें पुरे माझें कोड ॥३॥
४१९५
तुझें नाम पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥१॥
दाहां नये विसां नये । पंनासां साटां नये ॥ध्रु.॥
शां नये सहस्रा नये । लक्षकोडीलागीं नये ॥२॥
तुका म्हणे पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥३॥
४१९६
संतांपायीं विन्मुख जाला । तो जरि संगति मागों आला ॥१॥
तरि त्याहुनि दुरी जावें । सुखें एकांतीं बैसावें ॥ध्रु.॥
आत्मचर्चा नाहीं जेथें । अगी लावुनि द्यावी तेथें ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं । चित्ता समाधान कांहीं ॥३॥
४१९७
हिरा ठेवितां काळें गाहाण । मोल न तुटे दुकाळीं जाण ॥१॥
तैसे संतजन पाहीं । विनटले श्रीहरिपायीं ॥२॥
तुका म्हणे तैसे भक्त । तयांसी जन हें निंदित ॥३॥
४१९८
परिसें गे सुनेबाई । नको वेचूं दूध दहीं ॥१॥
आवा चालिली पंढरपुरा । वेसीपासुनि आली घरा ॥ध्रु.॥
ऐकें गोष्टी सादर बाळे । करीं जतन फुटकें पाळें ॥२॥
माझे हातींचा कलवडू । मजवाचुंनि नको फोडूं ॥३॥
वळवटिक्षरीचें लिंपन । नको फोडूं मजवांचून ॥४॥
उखळ मुसळ जातें । माझें मन गुंतलें तेथें ॥५॥
भिक्षुक आल्या घरा । सांग गेली पंढरपुरा ॥६॥
भक्षीं मपित आहारु । नको फारसी वरो सारूं ॥७॥
सून म्हणे बहुत निकें । तुम्ही यात्रेसि जावें सुखें ॥८॥
सासूबाई स्वहित जोडा । सर्व मागील आशा सोडा ॥९॥
सुनमुखीचें वचन कानीं । ऐकोनि सासू विवंची मनीं ॥१०॥
सवतीचे चाळे खोटे । म्यां जावेंसें इला वाटे ॥११॥
अतां कासया यात्रे जाऊं । काय जाउनि तेथें पाहूं॥ १२॥
मुलें लेंकरें घर दार । माझें येथें चि पंढरपूर ॥१३॥
तुका म्हणे ऐसें जन । गोवियेलें मायेंकरून ॥१४॥
४१९९
एक ते गाढव मनुष्याचे वेष । हालविती पुस पुढें दाढी ॥१॥
निंदा हें भोजन जेवण तयांसी । जोडी घरीं रासी पातकांच्या ॥२॥
तुका म्हणे सुखें बैसोनियां खाती । कुंभपाकीं होती नर्कवासी ॥३॥
४२००
मागत्याची टाळाटाळी । झिंझ्या वोढूनि कपाळीं ॥१॥
ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥ध्रु.॥
नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥२॥
तुका म्हणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥३॥