मैत्रेय उवाच
अवधार्य विरिंचस्य निर्व्यलीकामृतं वचः ।
प्रहस्य प्रेमगर्भेण तदपांगेन सोऽग्रहीत ॥१॥
ततः सपत्नं मुखताश्चन्तमकुतोभयम ।
जघानोत्पत्य गदया हनावसुरमक्षजः ॥२॥
सा हता तेन गदया विहता भगवत्करात ।
विघुर्णितापतद्रेजे तदद्भुतमिवाभवत ॥३॥
स तदा लब्धतीर्थोऽपिअ न बबाधे निरायुधम ।
मानयन स मृधे धर्मं विष्वक्सेनं प्रकोपयन ॥४॥
गदायामपविद्धायां हाहाकरं विनिर्गते ।
मानयास्मास तद्धर्म सुनाभं चास्मरद्विभूः ॥५॥
तं व्यग्रचक्रं दितिपुत्राधमेन स्वपार्षदमुख्येन विषज्जमानम ।
चित्रा वाचोऽताद्विदां खेचराणां तत्रास्मासन स्वास्ति तेऽमुं जहीति ॥६॥
स तं निशाम्यत्तरथांगमग्रतो व्यवस्थित पद्मपलाशलोचनम ।
विकोल्य चामर्षपरिप्लुतेन्द्रियो रुषा स्वदन्तच्चदमदशच्छ्वसन ॥७॥
करालदंष्ट्रश्चक्षुर्भ्या संचक्षाणो दहन्निव ।
अभिप्लुत्य स्वगदया हतोऽसीत्याहनद्धरीम ॥८॥
पद सव्येन तां साधो भगवान यज्ञसुकरः ।
लीलया मिषतः शत्रो प्राहरद्वातरंहसम ॥९॥
आह चायुधमाधस्त्व घटस्व त्वं जिगीषसि ।
इत्युक्तः स तदा भुयस्ताडयन व्यनदद भृशम ॥१०॥
तां स आपततीं वीक्ष्य भगवान समवस्थितः ।
जग्राह लीलया प्राप्तां गरुत्मानिव पन्नगीम ॥११॥
स्वपौरुषे प्रतिहते हतमानो महासुरः ।
नैच्छद्गदं दीयमानां हरिणा विगतप्रभः ॥१२॥
जग्राह त्रिशिखं शुलं ज्वलज्ज्वलनलोलुपम ।
यज्ञान धृतरुपाय विप्रायाभिचरन यथा ॥१३॥
तदोजसा दैत्यमहाभटार्पितं चकासदन्तः ख उदीर्णदीधिते ।
चक्रेण चिच्छेद निशातनेमिना हरिर्यथा तार्क्ष्यपतत्त्रमुज्झितम ॥१४॥
वृक्णे स्वशुले बहुधाऽरिणा हरेः प्रत्येत्य विस्तीर्णमुरो विभुतिमत ।
प्रवृद्धरोषः स कठोरमुष्ठिना नदन प्रहृत्यान्तरधीयतासुरः ॥१५॥
तेनेत्थामहतः क्षत्तर्भगवनादिसुकरः ।
नाकम्पत मनाक क्वपि स्नाज हत इव द्विपः ॥१६॥
अथोरुधासृजन्माय़ां योगमायेश्वरे हरौ ।
यां विलोक्य प्रजास्त्रस्ता मेनिरेऽस्योपसंयमम ॥१७॥
प्रववुर्वायवश्चण्डास्तमः पांसवमैरयन ।
दिग्भो निपेतुर्ग्रावाणः क्षेपणैः प्रहिता इव ॥१८॥
द्यौर्नष्टभगणाभ्रौद्यैः सविद्युत्स्तनयित्नभिः ।
वर्षद्भिह पुयकेशासृग्विण्मुत्रास्थिनी चासकृत ॥१९॥
गिरयः प्रत्यदृश्यन नानायुधमुचोऽनघ ।
दिग्वाससो यातुधान्यः शुलिन्यो मुक्तामुर्धजाः ॥२०॥
बहुर्भिर्यक्षरक्षोभिः पत्त्यश्वरथकुत्र्जरैः ।
आततायिभिरुत्सृष्ता हिंस्त्रा वाचोऽतिवैशसः ॥२१॥
प्रादुष्कृतानां मायानामासुरीणां विनाशयत ।
सुदर्शनास्त्रं भगवान प्रायुंक्त दयितं त्रिपात ॥२२॥
तदा दितेः समभवत्सहसा हृदि वेपथुः ।
स्मरन्त्या भर्तुरादेश स्तनाच्चासृक प्रसुस्रुवे ॥२३॥
विनष्टास स्वमायासु भूयश्वाव्रज्य केशवम ।
रुषोपगूहमानोऽमुं ददृशेऽवस्थितं बहिः ॥२४॥
तं मुष्टिभिर्विनिघ्रन्तं वज्रसारैरधोक्षजः ।
करेण कर्णमुलेऽहन यथा त्वाष्ट्र मरुप्तातिः ॥२५॥
स आहतो विश्वजिता ह्यावज्ञया परिभ्रमद्गात्र उदस्तलोचनः ।
विशीर्णबाह्वंगघिर्शिरोरुहोऽपतद यथा नगेन्द्रो लुलितो नभस्वता ॥२६॥
क्षितौ शयानं तमकुण्ठवर्चसं करालदंष्ट्रं परिदष्टदच्छदम ।
अजादयो वीक्ष्य शशंसुरागता अहो इमां को नु लभेत संस्थितिम ॥२७॥
यं योगिनो योगसमाधिना रहो ध्यायन्ति लिंगादसतो मुमुक्षया ।
तस्यैष दैत्यऋषभः पदाहतो मुखं प्रपश्यंस्तनुमुत्ससर्ज ह ॥२८॥
एतौ तौं पार्षदावस्य शापाद्यातावसद्गतिम ।
पुनः कतिपयैः स्थानं प्रपस्येते ह जन्मभिः ॥२९॥
देवा ऊचुः
नमो नमस्तेऽखिलयज्ञतन्तवे स्थितौ गृहीतामलसत्त्वमूर्तये ।
दिष्ट्या हतोऽयं जगतामरुन्तुद स्त्वत्पादभक्ता वयमीश निर्वृत्ताः ॥३०॥
मैत्रेय उवाच
एवं हिरण्याक्षमसह्यविक्रमं स सादयित्वा हरिरादिसुकरः ।
जगाम लोकं स्वमखण्डितोत्सवं समीडितः पुष्करविष्टरादिभिः ॥३१॥
मया यथानुक्तमवादि ते हरेः कृतावतारस्य सुमित्र चेष्टितम ।
यथा हिरण्याक्ष उदारविक्रमो मझामृधे क्रीडनवन्निराकृतः ॥३२॥
सुत उवाच
इति कौषारवाख्यातामाश्रुत्वा भगवत्कथाम ।
क्षत्ताऽऽनन्दं परं लेभे महाभागवतो द्विज ॥३३॥
अन्येषां पुण्यष्लोकानामुद्द्मयशसां सताम ।
उपश्रुत्या भवेन्मोदः श्रेवत्सांकस्य किंपुनः ॥३४॥
यो गजेण्द्र झषग्रस्तं ध्यायन्तं चरणाम्बुजम ।
क्रोशन्तीनां करेणुनां कृच्छ्रतोऽमोचयदद्रुतम ॥३५॥
तं सुखाराध्यमृजुभिरनन्यशरणैर्नृभिः ।
कृतज्ञः को न सेवेत दुराराध्यमसाधुभिः ॥३६॥
यो वै हिरण्याक्षवधं महाद्भुतं विक्रीडितं कारणसुकरात्मनः ।
श्रुणोति गायत्यनुमोदतेऽत्र्जसा विमुच्यते ब्रह्मावधादपि द्विजाः ॥३७॥
एतन्महापुण्यमलं पवित्रं धन्यं यशस्यं पदमायुराशिषाम ।
प्राणेन्द्रियाणां युधि शौर्यवर्धनं नारायणोऽन्ते गतिरंगः श्रृण्वताम ॥३८॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां तृतीयस्कन्धे हिरण्याक्षवधो नामैकोनविंशोऽध्यायः ॥१९॥