|
LUNAR , LUNARY, a.चान्द्रः -न्द्री -न्द्रं, चान्द्रिकः -की -कं, चान्द्रमसः-सी -सं, चन्द्रसम्बन्धी -न्धिनी -न्धि (न्), सौम्यः -म्या -म्यं, सौमिकः-की -कं, ऐन्दवः -वी -वं; ‘lunar month,’ चान्द्रमासः; ‘lunar asterism or mansion,’ नक्षत्रं, दाक्षायिणी; ‘the twenty-seven lunar asterisms collectively,’ दाक्षायिण्यःf.pl., नक्षत्रचक्रं;‘lunar day,’ तिथिःm. Of these lunar days there are fourteen for the waxing, and fourteen for the waning moon; the first lunar day is called प्रतिपद्f., पक्षतिः -तीf.; the day of new moon is called अमावसी, अमावस्या, अमा;‘the day of full moon,’ पूर्णिमा, पौर्णिमा, पौर्णमासी, पूर्णेन्दुःm.The eleventh तिथि of each शुक्लपक्षः or waxing, and कृष्णपक्षःor waning moon, is regarded as sacred to Vishnu; and the following are the names given by Major Candy for the two एकादशी of each month: चैत्रः, 1. कामदा, 2. पापमोचनी;वैशाखः, 1. मोहिनी, 2. वरूथिनी; ज्येष्ठः, 1. निर्जला, 2. अपरा;आषाढः, 1. शयनी, 2. योगिनी; श्रावणः, 1. पुत्रदा, 2. कामिका; भाद्रः,1. परिवर्त्तिनी, 2. अजा; आश्विनः, 1. पाशाङ्कुशा, 2. इन्दिरा; कार्त्तिकः,1. बोधिनी, 2. रमा; मार्गशीर्षः, 1. मोक्षदा, 2. फलदा; पौषः, 1. प्रजाव-र्धिनी, 2. सफला; माघः, 1. जयदा, 2. षट्तिला; फाल्गुनः, 1. आमलकी,2. विजया. The एकादशी of the शुक्लपक्षः of the months आ-षाढः and कार्त्तिकः are both particularly sacred. On the first, or शयनैकादशी, Vishnu goes to sleep, and on the second awakes.
(Difference of solar and lunar days) क्षयतिथिःf.; ‘inauspicious lunar day,’ घाततिथिःf., दग्धति-थिःf.; ‘observance of the fasts and rites of the several lunar days,’ तिथिपालनं; ‘lunar eclipse,’ चन्द्रग्रहणं; ‘lunar measurement,’ चान्द्रमानं; ‘the lunar dynasty,’ सोमवंशः. —
(Resembling the moon). See LUNIFORM. ROOTS: चान्द्रन्द्रीन्द्रंचान्द्रिककीकंचान्द्रमससीसंचन्द्रसम्बन्धीन्धिनीन्धि(न्)सौम्यम्याम्यंसौमिकऐन्दववीवंचान्द्रमासनक्षत्रंदाक्षायिणीदाक्षायिण्यनक्षत्रचक्रंतिथिप्रतिपद्पक्षतितीअमावसीअमावस्याअमापूर्णिमापौर्णिमापौर्णमासीपूर्णेन्दुतिथिशुक्लपक्षकृष्णपक्षएकादशीचैत्रकामदापापमोचनीवैशाखमोहिनीवरूथिनीज्येष्ठनिर्जलाअपराआषाढशयनीयोगिनीश्रावणपुत्रदाकामिकाभाद्रपरिवर्त्तिनीअजाआश्विनपाशाङ्कुशाइन्दिराकार्त्तिकबोधिनीरमामार्गशीर्षमोक्षदाफलदापौषप्रजावर्धिनीसफलामाघजयदाषट्तिलाफाल्गुनआमलकीविजयाआषाढशयनैकादशीक्षयतिथिघाततिथिदग्धतिथितिथिपालनंचन्द्रग्रहणंचान्द्रमानंसोमवंश
|