अर्ह्

{ arh }

A Sanskrit English Dictionary

अर्ह्    cl. 1. P. अ॑र्हति, rarely Ā. अर्हते ([ [MBh. iii, 1580]; [R.]]), ( p. अ॑र्कत् [see below]; Ved. Inf. अर्ह॑से [ [RV. x 77, 1]]; perf. 3. pl. आनर्हुः, [Pāṇ. 6-1, 39] Sch., but Ved. आनृहुः [ cf. आनृचु॑, √ अर्च्] [Pāṇ. 6-1, 36])

to deserve, merit, be worthy of, to have a claim to, be entitled to ( acc.), to be allowed to do anything ( Inf.);

to be obliged or required to do anything ( acc.);

to be worth, counterbalance, to be able;

( अर्हसि, 2. sg. with an Inf. is often used as a softened form of Imper.; e.g. दातुम् अर्हसि, ‘be pleased to give’; श्रोतुम् अर्हसि, ‘deign to listen’, for शृणु) :

Caus. ( Opt. अर्हयेत्, [Mn. iii, 3 and 119]; aor., आर्जिहत्, [Bhaṭṭ.])

to honour. Desid. अर्जिहिषति ([ cf. Gk. ἄρχω]).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अर्ह् [arh]   1 P. [अर्हति, अर्हितुम्, अर्हित] (epic A. as रावणो नार्हते पूजाम् Rām.)
   To deserve, merit, be worthy of (with acc. or inf.); किमिव नायुष्मानमरेश्वरान्नार्हति [Ś.7;] so दण्डम्, प्रायश्चित्तम्, वधम् &c.
   To have a right to, be entitled to, be allowed to do anything (with acc.); ननु गर्भः पित्र्यं रिक्थमर्हति [Ś.6;] न स्त्री स्वातन्त्र्यमर्हति [Ms.9.3;] also with inf. न स तल्लब्धुमर्हति [Ms.8.147;11.7,18.]
   To be obliged or required to do a thing, oft. implying duty or obligation; नान्यत्स्त्री दातुमर्हति [Y.2.49;] इमां प्रसादयितुमर्हसि [R.1.88.]
   To be fit or deserve to be done; अर्थना मयि भवद्भिः कर्तुमर्हति [N.5.112;] [Dk.137.]
   To be equal to, be worth, न ते गात्राण्युपचारमर्हन्ति [Ś.3.] 17 are not equal to; सर्वे ते जपयज्ञस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् [Ms.2.86;3.131.]
   To be able, translatable by, 'can'; न मे वचनमन्यथा भवितुमर्हति [Ś.4;] विनाशमव्ययस्यास्य न कश्चित्कर्तुमर्हति [Bg.2.17;] अनुद्योगेन तैलानि तिलेभ्यो नाप्तुमर्हति [H. Pr.3] cannot get.
   To worship, honour; seecaus. below.
   (Used with inf. in the second pers. and sometimes in the third) अर्ह् represents a mild form of command, advice or courteous request, and may be translated by 'pray', 'deign', 'be pleased to', will be pleased to'; द्वित्राण्यहान्यर्हसि सोढुमर्हन् [R.5.25] pray wait &c. नार्हसि मे प्रणयं विहन्तुम् 2.58; तं सन्तः श्रोतुमर्हन्ति 1. 1 will be pleased or be good enough to listen to it; [Ku.6.32;] [Ms.1.2;] [Bg.1.16,2.17;] [R.1.72;] 1.88;3.46. -Caus. or 1 P. To honour, worship. राजार्जिहत्तं मधुपर्कपाणिः [Bk.1.17;] [Ms.3.3.119.]