आई जिजाई वंदन माझे तुझिया चरणाला ।
तुझ्याच पोटी वीर शिवाजी आला जन्माला ॥
होम देहाचा ज्याने केला स्वदेश कार्याला ।
असो शाहिरी मुजरा माझा श्रीशिवरायाला ॥
गद्य
(युगायुगात भूतलावरील वाढत्या अत्याचाराला आळा घालण्यासाठी परमेश्वराला अवतार घ्यावा लागतो;
त्याप्रमाणे शिवाजी हा अवतारी महापुरुष होता.)
छत्रपति शिवाजी वीर । पराक्रमी धीर ।
खरा झुंझार । हिंदी स्वराज्य स्थापाया खास ।
स्वराज्याच बांधल तोरण तोरण्यास ।
ऐका हा स्फूर्तिदायक इतिहास ॥
विजापूरचे यवन माजले । वर्चस्व आपले ।
गाजवू लागले । न्याय नाही अन्यायाचा बाजार ।
साधुसंतांची विटंबना फार । वैतागुन गेली जनता अनिवार ॥
चाल : बाणा मर्दानी
शिवरायाचे वडील शहाजी राजे समयाला । विजापूरी होते नोकरीला ॥
त्यांनी नेले विजापूरी या बाल शिवाजीला । बादशाही दरबार पहाण्याला हो ॥
चाल : कटाव
विजापुरी बाल शिवाजीला । भलभलता प्रकार दिसला ।
कोण मानीत नाही कोणाला । माणुसकी नाही माणसाला ॥
हे कळता सर्व शिवबाला । येऊन परत पुण्याला ।
हिंदवीराज्य स्थापण्याचा निश्चय केला । आई जिजाईने दिला आशिर्वाद शिवबाला ॥
विजापूरच्या यवनी सत्तेला शह देण्याला । त्यांच्या ताब्यातील घेऊन तोरणा किल्ला ॥
स्वराज्याच तोरणा बांधण्याचा मनसुबा केला ॥
मिळवणी
कानद खोर्‍यात तोरणा किल्ला । दरवाजे पाहा ।
दोहो बाजूला । एक पुण्याच्या उत्तरेला ।
बिनीदरवाजा म्हणती याला । कोकण दरवाजा पश्चिमेला ॥
सह्याद्रीच्या कडे पठारात । दर्‍याखोर्‍यांत ।
वाडया वस्त्यात । स्वराज्याच महत्व पटवून सर्वांस ।
शेकडो मावळे बाल शिवबास । येऊन मिळाले साह्य करण्यास ॥
चाल : जी जी जी
त्यांत बाजी तानाजी फिरंगोजी नरसाळा ।
एकाहुन एक मावळा घेऊन शपथेला ।
शिवाजीच्या हुकमती खाली उभा राहिला ॥
गद्य
(यावेळी उत्तरेकडे बलाढय मोगलशाही, दक्षिणेकडे विजापूरची आदिलशाही, पूर्वेकडे अहमदनगरची निजामशाही, पश्चिमेकडे पोर्तुगीज व सिद्धी इतक्याशी मुकाबला करुन स्वराज्य स्थापणं सोपं नव्हतं पण ती जिद्द आणि महत्वाकांक्षा शिवबाच्या रोमरोमांत भरली होती म्हणूनच---)
कटाव
वंदन करुन भवानीला । जिंकाया तोरणा किल्ला ।
शेदोनशे मावळे संगतीला । शिवराय घेऊन चालला ।
अंधार्‍या रात्री किल्ल्याचा तळ गाठला । किल्ल्यावर चढून जाण्याला ।
मारुनीया मेखा बुरजाला । पागोटे बांधिले त्याला ।
हा हा म्हणता मावळा चढून वरती गेला । गर्जना केली हरहर महादेव बोला ॥
गद्य
(अचानक आलेल्या हल्ल्यापुढे तोरणा किल्ल्यावरील किल्लेदार गोंधळून दोन्ही हात वर करुन उभा राहिला. तोच शिवाजीने किल्लेदाराला घेराव घालताच-----)
कटाव
किल्लेदार शरण आला । बिनशर्त तोरणा किल्ला ।
शिवबाच्या स्वाधीन केला । यावेळी पंधरावे वर्ष होते शिवबाला ॥
चाल : कोल्हापूरचा शाहीर
तोरणा किल्ल्यावरती पहिला बिनी दरवाज्याला ।
महाराष्ट्राचा विजयी भगवा झेंडा फडकला ॥
मिळवणी
स्वराज्याच बांधलं तोरण । तोरणा जिंकून ।
शिवाजी राजानं । सारा सह्याद्री गर्जत उठला ।
जय शिवाजी राजा आपला । शाहीर पिराजीचा मुजरा त्याला ॥