चौक १
गातो असा सिंहगडाचा पोवाडा । उदयभानु बडा ।
बाटगा नोडा । ठेचला ऐका नवलाई ॥
स्थापिली हिंदु पातशाही ॥ धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥ध्रु०॥
जगामध्ये कितीक झाल्या । होतील आहेत आता ।
त्यात श्रेष्ठता । पावली एक जिजाबाई ॥
एकटया शिवरायाची नाहीं । हिंदु धर्माची झाली आई ॥
दिल्लीपती आला जोरदार । झाला शिरजोर ।
घेऊन तलवार । उठला हिंदु धर्मावरती ॥
बाटविले कैक नाहीं गणती । नाव ऐकता हिंदु पळती ॥
जिकडे तिकडे उडाला हाहाःकार । रजपुत भिऊन सारं ।
मराठेही वीर । मिळाले थोडे बादशहाप्रती ॥
बाकी आपसात चुरस करती । स्थापण्या राज्य कठीण किती ॥
चाल
ती वेळ आणीबाणीची । हिंदूच्या मर्दुकीची ॥
पुत्रांच्या मातृभक्तीची । मातांच्या मातृत्वाची ॥
मारण्याची किंवा मरण्याची । कर्त्यांची कर्तृत्वाची ॥
चाल
त्या जिजाबाई माउलीनं केला सुविचार सोडलं विजापूर ॥
स्वातंत्र्यांकुर म्हणी इथं नाहीं फोफावणार ॥
घेऊन गेली पुण्याला संग बाल शिववीर ॥
शिक्षण दिलं धर्माचं राजकारणाचं केला हुश्शार ॥
सोळाव्या वर्षी सुरवात गनिमी लढणार ॥
किती किल्ले बळकावले नाहीं कुठें हार ॥
चाल : मिळवणी
संगे रणधीर वीर तानाजी । फासलकर बाजी ।
कंक येसाजी । जिवाचे कलिजे भाई भाई ॥
मानिती जिजाईस आई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥१॥
चौक २
आला चालून सिद्दी जोहार । मोठा सरदार ।
बढाईखोर । विडा उचलून पाच पानी ॥
बोले हम बडा खानदानी । पिला दूँ मराठेकु पानी ॥
मराठयांशी पडली त्याची गांठा । लढती अफाट ।
दाविती न पाठ । स्वाराला स्वार जाऊन भिडती ॥
मराठे वीर अचुक लढती । उपजली सिद्दीमनी भीती ॥
बोल बोलता जिरली घमेंडी । पळतां भुई थोडी ।
बचावुनी दाढी । सिद्दी जोहार पळत सुटला ॥
बोले ये सैतान है अल्ला । तोबा तोबा अल्ला भिसमिल्ला ॥
चाल
दुसरा बडा भाई-शाहिस्तेखान । पळवीला बोटे छाटून ॥
दगाबाज तो अफझलखान । मारीला वाघनखानं ॥
एक एकटे हरविले तीन । बादशहा झाला बेभान ॥
चाल
मग मोअज्जिम जयसिंग दोघे वीर धाडले ॥
मोठे सैन्य तोफखाना संगे घोडे दौडले ॥
मजल दर मजल करित सारे दक्षिणेंत पातले ॥
दर्यावानी तुफान सेना बघुन मराठे हादरले ॥
दोन हल्ले मराठयांनीं शिताफीनें चढविले ॥
परि पुढं टिकाव अवघड शिवबा उमजले ॥
चाल : मिळवणी
बलाबल जाणून टाकितो डाव । आमचा शिवराव ।
किल्ले म्हणी घ्याव । आम्च्यापासून परत कांहीं ॥
मुलगा त्यो कोणाचा हाई । त्याची मातोश्री जिजाबाई ॥२॥
चौक ३
(शिवाजीनें वेळ प्रसंग ओळखून मोगलांशी तह केला व २६ किल्ल्यांपैकीं १८ किल्ले मोगलांना दिले. त्यांत कोंडाणाही दिला.)
मोअज्जिम जयसिंगाला । आनंद लई झाला ।
दोन बोटं उरला । स्वर्ग; त्याला चढली विजयधुंदी ॥
मराठेशाहीची नाकेबंदी । कोंडाणा घेऊन केला संधी ॥
आपल्या सैन्याचा तळ हालविला । खंद्या वीराला ।
उदयभानूला । कोंडाण्यावर नेमून परत फिरले ॥
ताब्यांत त्याच्या दिले सारे किल्ले । म्हणती काय मराठे आतां मेले ॥
नाकेबंदीचा किल्ला गेला । कोंडाणा आपुला ।
जीव हळहळला । शिवबा मनीं चिंतातुर झाले ॥
मराठे वीर सारे जमले । बारांनीं बारा बेत केले ॥
चाल
गडामधीं गड-गेला कोंडाणा । मराठेशाहीची होईल दैना ॥
रात्रंदिन झोप नाही कोणा । लागली हुरहुर सर्वांना ॥
कांहीं केल्या बेत जमेना । उपाय सुचविती नाना ॥
चाल
चलबिचल अशी ही पाहून जिजाबाई बोले ॥
मुर्दाड भार भूमिला कशाला रे जगले ॥
स्वातंत्र्य पारखे जिवंत असुनी मेले ॥
शिवराय डिवचता सिंह जसे खडबडले ॥
पाहुनि सोन्याची संधी ही माता काय बोले ॥
भवानीनं रात्रीं मला स्वप्नामधिं सांगितले ॥
चाल : मिळवणी
सकाळच्या रामप्रहराला । तुझ्या नजरेला ।
पडेल जो किल्ला । सोडाव जीव त्याचे पायीं ॥
कोंडाणा आज पाहिला म्हणी आई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥३॥
चौक ४
शिवराय राजकारणी । माता त्याहुनी ।
समशेर भवानी । दावुनी पाया पडुनि आईला म्हणती ॥
हरवील हिला अशी कुणाची छाती । माता काय बोले ऐका पुढती ॥
दावता कमरेच्या नुसत्या तलवारी । ऐट वरिवरी ।
विराटाच्या घरी । मुलगा (उत्तर) काय थोडकं रे बडबडला ? ॥
अखेर काय त्यानं दिवा लावला । सांग का रे कोंडाणा घालविला ॥
वेद उपनिषद सार सांगुनी । कृष्ण देवांनी । अर्जुना रणीं ।
लढविलं सांग कशासाठीं ॥ फुकट जन्मलास माझ्या पोटीं ।
हिर्‍याच्या खाणींत गारगोटी ॥
चाल
एकीकडं आईच्या इच्छेची आड । विहीर बघा लढाईची दुसरीकडं ॥
शिवबा राजाला पडलं मोठ कोडं । दोन्ही बाजू आहेत कशा बिनतोड ॥
अखेर दिलं वचन आईला लै गोड । शत्रूचा पुरा करतो बीमोड ॥
चाल
ऐकुन आनंदाश्रू आईच्या नयनीं बघा थबथबले ॥
फिरविताच पाठीवर हात शिवबा गहिवरले ॥
इतक्यांत रायाच्या लग्नाला बोलवाया आले ॥
शेलारमामा तान्हाजी दोघे भेटले ॥
आम्ही चाललों आमच्या लग्नाला शिवबा त्यांना बोले ॥
वरघोडा निघायचा आज कोंडाण्यावर बोहलें ॥
चाल : मिळवणी
ऐकतां शब्द हे कानीं । शेलारमामांनीं ।
स्वार सांडणी । धाडीला लगीन थांबबाई ॥
धन्य त्या मर्दांची आई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥४॥
चौक ५
तिकडं बघा तान्हाजीच्या गावाला । (उमराठे गावाला) ।
सोयरा जो आला । त्याचे दिमतीला । कामकरी हेटकरी लई ॥
माहीतगार आणखी मराठे भाई । देऊन सोयर्‍यांच्या केल्या सोई ॥
दोन्ही बाजूंच्या मांडवांचा थाट । सहस्त्र साठ । दिव्यांचा लखलखाट ।
पाहुनी डोळे दिपून जाती ॥ सूर्य काय आलाय पृथ्वीवरती ।
पाहण्या मराठेशाहीची धर्ती ॥ पाहावया रायाचा मुखचंद्र ।
लाळ घोटी इंद्र । सूर्य आणि चंद्र । शाहीर म्हणे इथं झाली यूती ॥
होतांच जनसागराला भरती । नवल नाहीं निसर्गाची रीती ॥
चाल
इतक्यामधी आला स्वार सांडणी । लखोटा वाचला रायांनीं ॥
लगीन थांबवा याच क्षणीं । लढाईला निघावं सर्वांनी ॥
चाल
रुकार पाहिला दिला वरुमाईंनीं निरामाईंनी ॥
हुकूम सर्वाला सोडला रायांनी सूर्यरायांनीं ॥
राजा बघा बोले तसे दळ हाले बोलतां क्षणीं ॥
आपापले सैन्य घेऊन निघाले देशमुख वतनी ॥
पुढें चालले पहिले मानकरी हत्तीवर बीनी ॥
मोहिते चव्हाण महाडीक जाधव थाटांनीं ॥
चाल : मिळवणी
इकडे तान्हाजी म्हणे शिवराया । गड जिंकाया ।
सांडीन मी काया । रायाला समजा माझ्या ठायीं ॥
गहिवरुन आशीर्वाद देई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥५॥
चौक ६
(तानाजीराव म्हणतात-----"शिवबा राजे, र्‍हाऊ द्या माझ्या पोराचं लगीन; आधीं लगीन कोंडाण्याचं आणि मग माझ्या रायबाचं !" तान्हाजीच्या तोंडचे हे शब्द ऐकून जिजाईचं हृदय भरुन आलं.)
तोंडावाटे शब्द उमटेना । स्तब्धता मना ।
मनीच्या खुणा । मनाला कळल्या एकमेका ॥
जिव्हाळ्याचा शेवट असाच मुका । मुक्यानं चालतो पुढं ऐका ॥
पंचारती घेऊनी आई । आली लवलाही । कमती तिथं कायी ।
टिळक लावी ठळक कुंकुमाचा ॥ पाठीराखा म्हणी तू आर्यभूचा ।
महाराष्ट्राच्या सौभाग्याचा ॥ ओवाळणी देई मज तान्हा ।
गड कोंडाणा । मनची कामना । पुरविता वीर नाहीं दूजा ॥
तुझ्यावीण कोण करील काजा । आला संदेश निघाल्या फौजा ॥
चाल
आतां तान्हाजी ठेवितो डोई । जिजाबाई मातेच्या पायीं ॥
कडकडुनि भेट मग घेई । शिवबाची तान्हा लवलाही ॥
शाहीर अशा या समयीं । शिव जीव एकता पाही ॥
चाल
तो सुभेदार तान्हाजी तडक निघाला ॥
शेलार मामा म्हातारा त्याचे मागें गेला ॥
निघतांच जिजा माऊली वदे तान्हाजीला ॥
बघ वळुन मागं डोळे भरुन पाहु दे तुला ॥
तान्हाजीनं मागं बघतांच प्रकार काय झाला ॥
स्तब्धता चराचराला कंठ दाटला ॥
चाल : मिळवणी
सारे पशू पक्षी आणि वृक्ष । तान्हाजीकडं लक्ष ।
सूर्यही साक्ष । थांबला वायू झुळूक नाहीं ॥
आईची स्थिती सांगूं काई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥६॥
चौक ७
सिंहगडच्या पायथ्यापाशीं । थोडया लोकानिशीं ।
गेला त्याच दिशी । मराठा खरा समर गाजी ॥
गडाचा भेद काढूं म्हणे आजी । युक्ति सांगतां मामा राजी ॥
नाईक चौक्यांचा रायाजी कोळी । वळवूं याच वेळीं ।
होऊन गोंधळी । नाद त्याला भारी पोवाडयांचा ॥
त्याला ऐकवूं दोष त्याचा । टाकूं डाव राजकारणाचा ॥
तान्हाजीनं घेतलं तुणतुणं । शेलार मामानं ।
मोठया ऐटीनं । मारिली थाप डफावरती ॥
ऐकता सारे लोक जमती । शाहीर कोण आलाय पाहूया म्हणती ॥
चाल
आला नाईक रायाजी कोळी । चौकीवर जमली सारी मंडळी ॥
लवुन मुजरा करी आमचा गोंधळी । मुजर्‍याला खूष सारी मंडळी ॥
चाल
त्यो मामा म्हातारा थाप डफावर मारी ॥
गोंधळी म्हणे सर्वांना ऐका करझारी ॥
हवालदार म्हणतां जसा खूष शिपाई भारी ॥
तशी खूष मंडळी सारी म्हणतां कारभारी ॥
जरी सिंह विसरला स्वतः जात लढणारी ॥
त्याचं त्याला देईल पटवून ऐना शाहीरी ॥
चाल : मिळवणी
(मामा) गोंधळी म्हणे ऐका एक घडी ।
करील मजा थोडी । आमचा हा गडी ।
नात्यानं भाचा माझा हाई ॥
ऐका आतां गोंधळ म्होरं गाई ।
धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥७॥
चौक ८ : गोंधळ
उदे ग अंबाबाई उदे ॥ उदे ग अंबाबाई उदे ॥
कोल्हापुरच्या अंबाबाई गोंधळा यावं ॥ तुळजापुरच्या भवानी गोंधळा यावं ॥
राजगडच्या जगदंबे गोंधळा यावं ॥ प्रतापगडच्या भवानी गोंधळा यावं ॥
शिवनेरीच्या शिवाई गोंधळा यावं ॥ जेजुरीच्या खंडोबा गोंधळा यावं ॥
पंढरीच्या विठोबा गोंधळा यावं ॥ औंधाच्या यमाई गोंधळा यावं ॥
गाणगापूरच्या दत्तात्रेया गोंधळा यावं ॥ बार्शीच्या भगवंता गोंधळा यावं ॥
वाडीच्या नरसोबा गोंधळा यावं ॥ उदे ग अंबे उदे उदे उदे ॥
चाल : मिळवणी
गोंधळी नमी जगदंबेला । मूळ मायेला ।
जगन्मातेला । ऐका आईचं सुयश गाई ॥
रणांगणीं वीरां यशदायी । युद्ध हा तिचा खेळ पाही ॥
येऊं देऊं नका मनामधी शंका । सुयश मिळे एका ।
दुजा तो फुका । रणीं लढतांना मरुन जाई ॥
जिंकिता एक भोगी मही । दुजा धारातीर्थी मुक्त होई ॥
सारखेंच सुयश देई दोघांला । एकमेकाला । नांव ठेवायाला ।
तीळभर जागा ठेवीत नाहीं ॥ म्हणून जो तिचा भक्त हाई ।
मारतो वा मारतो त्याच ठायीं ॥
चाल
न्याय हा लागू स्वातंत्र्याला । धर्मवीर आणि राष्ट्रवीराला ॥
गुलाम जरी शूर वीर निपजला । मारतां मरता लाभ नाहीं त्याला ॥
मरतां, महीभोग दुसर्‍याला । मरतां बघा जातो रौरवाला ॥
चाल
परतंत्र इहपर सौख्य नाहीं गुलामाला ॥
मनाला पटुन रायाजी कोळी गोरामोरा झाला ॥
या गुलामीचा नायनाट कराया अवतरला ॥
म्हणती कैलास सोडूनी सांभ शिवाजी झाला ॥
गोंधळी म्हणे आम्ही हिंडतो चारी मुलखाला ॥
आसेतु हिमाचल असा वीर नाहीं पाहिला ॥
चाल : मिळवणी
ऐकतां शत्रुची स्तुती । रागाला येती ।
मंडळी किती । मुख्य रायाजी बोलत नाहीं ॥
मनाची साक्ष जनाला काई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥८॥
चौक ९
रायाजी कोळी म्हणे गोंधळ्याला । अधीर बहु झाला ।
जीव आपुला । शिवाजीच्या दर्शनाचे साठीं ॥
आजवर पडली होती तुटी । जिवाला जशि अविद्या गुरफाटी ॥
गोंधळी म्हणे राया कोळ्याला । वेळ काय त्याला ।
सिंह पाहायाला । सांपडे पारधीच्या पाठीं ॥
वनच्या राजाच्या वनांत गांठी । पडायच्या नाहींत गावांत भेटी ॥
रायाजी कोळी म्हणे निक्क्याचा पण (कमलदेवीच्या निक्क्याचा पण)
बळजबरीनं । ठरलाय आज म्हणून । गडावर पहारे झिंगताती ॥
(रजपूत आणि पठाण दोन्ही जाती) । कुसुंबा पिऊन तर्र हायती ।
चौक्या सार्‍या आमुच्याच हातीं ॥
चाल
वेळ ही पारधीची असली । कळवील कोण या काळीं शिवबा सिंहाला ॥
अजुनिया भ्रष्ट नाहीं केली । मध्यरातची वेळ नक्की ठरली कळव तू त्याला ॥
द्रौपदी जशी सोडविली । शिवबानं व्हावं वनमाली याच वेळेला ॥
चाल
मदत सारी करुं मनोभावानं शपथ वाहातों ॥
या मावळत्या सूर्याची साक्ष आम्ही ठेवितो ॥
लगेच गोंधळी वेश टाकूनी तान्हा गर्जतो ॥
नरडीचा घोट म्हणी उदयभान्याच्या घेतों ॥
देवाची करणी, नारळांत पाणी । पाहून कोळी नेमितो ॥
तान्हाजी गळ्यांतील कंठा कोळ्याला देतो ॥
चाल : मिळवणी
भेद किल्ल्याचा मिळविला सारा । देऊन इशारा ।
तान्हा माघारा । परतला मामा संग हाई ॥
आजच्या तरुणांत जोम नाहीं । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥९॥
चौक १०
मामा काय बोले आपल्या भाच्याला । अपशकुन झाला ।
पहिल्या फितुरीला । मावळत्या रविची शपथ वाही ॥
चर्र झालं मन त्याच ठाईं । लेका (तान्ह्या) धडगत दिसत नाहीं ॥
चैन खालीं पडणार नाहीं पायथ्याला । तुला सोडून मला ।
आतां एकल्याला । होणारं कधी चुकत नाहीं ॥
म्हणून तुझ्या संग येणार मीही । नाही हो म्हणू नको कांहीं ॥
ऐकून तान्हाजीला आनंद लै झाला । म्हणी जाऊं चला ।
पश्चिम बाजूला । गडावर तिकडं पहारा नाहीं ॥
उंच कडा खोल दरी हाई । सुयश आपणाला त्याच ठायीं ॥
चाल
रात्र अंधारी भयाण भारी । तीही ना किर्र शब्द करी ॥
आणखी किती सांगूं खोल दरी । पोचेना रविकर तेथवरी ॥
अशा त्या ठायीं गेली स्वारी । निवडक मावळे बरोबरी ॥
चाल
टेहेळकरी तुम्ही सांगा सूर्याजीला गेलो आम्ही पुढती ॥
आतुन उघडतों कल्याण दरवाजा घुसा मग वरती ॥
मोहिते चव्हाण महाडीक जाधव आपले सेनापती ॥
यांच्यासह तुम्ही सावध रहावं कल्याण दारावरती ॥
आता शेंदूर थापून मस्तकीं घोरपद पुजिती ॥
चढायासाठीं कठीण तो कडा नाव यशवंती ॥
चाल : मिळवणी
बांधुनी दोरखंड तिच्या कमरेला । तान्हाजीनं तिला ।
प्रणिपात केला । वेळ आतां लावूं नको ग बाई ॥
चढ यशवंती सुयशदाई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥१०॥
चौक ११
यशवंती सरसर चढली । अर्ध्यावर गेली ।
भविष्य समजली । परतली खालतं येण्यासाठीं ॥
मामाच्या धस्स झालं पोटीं । रक्षिता म्हणे जगजेठी ॥
मामा काय बोलला यशवंतीला । झालं काय तुला ।
आजच्या येळला । मागं अशी कधी फिरलीस नाहीं ॥
यशा अपयशाची पर्वा नाहीं । वीराची वीर भावना ही ॥
बर्‍या बोलानं वर तू ग जाई । नाहींतर पायीं ।
ठेचीन तुझी डोई । मागं म्होरं आतां पाहणार नाहीं ॥
गेली वर तिचा पाड काई । बिचारी रडत धायी धायी ॥
चाल
भारती त्यावेळी अशी ही मुकी । जनावरे पाळीत होती नेकी ॥
चराचरी राष्ट्रकार्यी एकी । तत्त्वज्ञान पटलं होतं लोकीं ॥
देह जरी पडला मृत्युमुखीं । आत्मा अविनाशी राहतो बाकी ॥
खरोखर दादा ॥ दादा रंऽऽजीरंदाजीरंऽऽजी ॥
चाल
जाणून तो सुभेदार तान्हाजी पहिला वर चढला ॥
शेलारमामा म्हातारा त्याच्या मागं गेला ॥
एका मागून एक असा दोनशे वीर वर चढला ॥
पोचले कडयाच्या वरतं वेळ नाहीं त्याला ॥
अर्धे तुम्ही उघडा छापा घालूनी कल्याण दरवाजाला ॥
तोवर आम्ही हिकडं सोडवितों कमलदेवीला ॥
चाल : मिळवणी
सारे गाफील रजपूत पठाण । अर्धे अधिक जाण ।
टाकले छाटून । बघा बोलबोलतां वेळ नाहीं ॥
रणीं जगदंबा साह्य होई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥११॥
चौक १२
हलकल्लोळ एकचि झाला । कोठून कसा आला ।
कुणाचा घाला । सपन कीं खरें कळत नाहीं ॥
सैरावैरा पळती दिशा दाही । भोंबावले हत्यार गावत नाहीं ॥
थोडया वेळेमधी सावध झाले । लगेच उलटले ।
सरसावून भाले । घे घे हाणमार करती ॥
परस्पर दांतओठ खाती । मारुं वा मरुं तुटून पडती ॥
वार्ता ही ऐकतां क्षणीं । जसा जाळींतुनी । निघे चवताळुनी ।
वाघ-तसा भानू बाहेर पडला ॥ घेऊन तलवार ढाल आला ।
तोच तान्हाजी येऊन भिडला ॥
चाल
नजरेला नजर दोघांची भिडली । वीराची वीराला खूण पटली ॥
नंग्या तलवारी चमक झडली । काळोखांत आकाशीं जशी बिजली ॥
आतां तोडीला तोड सुरु झाली । दोघांनी शर्थ बहु केली ॥
चाल
बारा रेडयांची शक्ती एकटया उदयभानूला ॥
तान्हाजी कांहीं कमी न्हवता ऐका भाग पुढला ॥
दहा हजार जोर बैठका काढी येळेला ॥
त्याला पाच पाचुंदे रोट लागत न्याहारीला ॥
द्वापारीं भीम-जरासंध जसा लढविला ॥
भगवान पाठीराखा तसा मामा बाजूला ॥
चाल : मिळवणी
डावासी डाव टाकती । सांगूं तरी किती ।
खुंटली मती । कवीला पुढं स्फूर्ति देई ॥
अहा तूं धन्य माझे आई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥१२॥
चौक १३
वरती तान्हाजीच्या तमंचा वाराला । कंबर त्यानं केला ।
बहिरा उलट दिला । भानूच्या शिरवारानं ढाल फुटली ॥
(तान्हाजीच्या हातची ढाल फुटली ) । गुंडाळुन शेला ढाल केली ।
धन्य त्याची माय त्याला व्याली ॥
एकमेकांना वार लागती । सांगूं तरी किती ।
तेल तोवर ज्योती । रक्तानं न्हाले वीर दोन्ही ॥
लाली त्याची चढली आकाशी पाही । तान्हा मावळला उगीच नाहीं ॥
चाल
भानूही थकला त्राण नाहीं । माराया परी लाथ धांव घेई ॥
म्हातारा मामा आडवा होई । कमरेचा वार चुकवी पाही ॥
केला चवताळुन वार जनोई । भानूला उभा चिरला वेळ नाही ॥
तो खरोखर दादा ॥ दादा रंऽ जीरं दाजी रंजी ॥
चाल
पडतांच तान्हाजी जोर शत्रूनं केला ॥
जरी मर्द मावळे परी धीर त्यांचा खचला ॥
आवरुन शोक मागानं चंग बांधीला ॥
लाजले तरुण वीरश्री चढली सर्वांला ।
इतक्यांत कल्याण दरवाजानं सूर्याजी आला ॥
शाबास लढून शर्थीनं किल्ला सर केला ॥
चाल : मिळवणी
ओवाळावे दिवे जीवाचे लक्ष कोडी । त्यांच्यावरुन कुडी ।
कुरवंडुनि सांडी । शाहिर म्हणे जिवाची दूर बलाई ॥
नांवासाठीं यांत काय नाहीं । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥१३॥
चौक १४
किल्ला जिंकिला बातमी ही खास । कळाया शिवबास ।
आग गंजीस । लावली ज्वाळा गगनभेदी॥
मामा सूर्याजीला न्हवती शुद्धी । हरपलं भान आणि बुद्धी ॥
तिकडं धीर कुठाय माय लेकाला (जिजा शिवबाला । प्रताप गडाला )।
आधींच निघाला । अर्ध्या वाटेला । गडावर दिसली विजयी ज्वाळा ॥
रात्रभर न्हवता डोळ्याला डोळा । सूर्य उदयाची होती वेळा ॥
मारली टाच कृष्णा घोडीला । वेळ काय तिला ।
किल्ला गाठायाला । येतांच तिथं लागली पहिली चौकी ॥
लगेच घोडीवरनं उडी टाकी । सारे शोकाकुल अवलोकी ॥
चाल
शिवबा जरी धीर वीर मुत्सद्दी । तरी गोंधळला खालतं आधीं ॥
उठेना पाऊल त्याचं जलदी । चित्तीं खवळला दुःख-उदधी ॥
वरतं देखावा एकच गर्दी । तान्हा पहुडला सर्वांमधीं ॥
चाल
येतांच शिवबा कडकडून मामा भेटला ॥
शिवबास दुःख अनिवार कंठ दाटला ॥
म्हणी गड आला परी सिंह माझा हरपला ॥
आतां काय जाऊनी सांगूं माझ्या आईला ॥
बरं झालं देवा आई नाहीं अशा या वेळेला ॥
आकांत किती केला असता ठाऊक एक तुला ॥
चाल : मिळवणी
सदाशिव शाहीर सांगे सर्वाला । मातृभक्ताला ।
अनुभव आपुला । सुशिक्षण धीर वीर दायी ॥
जगीं देवता एक आई । धन्य मातोश्री जिजाबाई ॥
अखेर सांगणें एक राहिलें । ताल-सूरवाले ।
पाठीराखे भले । लाभले म्हणून रंग हाई ॥
श्रोते तुम्ही हंस-क्षीर न्यायी । सदाशिव शाहीर धन्य होई ॥१४॥